Οδυνηρή οπισθοδρόμηση

Το ενδιαφέρον για τη συμβίωση στον ίδιο τόπο ανθρώπων προερχόμενων από διαφορετικές πολιτιστικές παραδόσεις παραμένει σε κάθε εποχή έντονο. Παρά την προαιώνια συνύπαρξη διαφορετικών ανθρώπινων κοινοτήτων στους ίδιους χώρους, υπό τη σκέπη βασιλείων, αυτοκρατοριών ή και σύγχρονων κρατών με πολυπολιτισμικό χαρακτήρα, η συνύπαρξη αυτή δυσκολεύεται να καταστεί η «φυσιολογική» πραγματικότητα, η μη παράδοξη. Γι’ αυτό και όταν εγκύπτει κανείς στις φωτογραφίες του ροδίτη συλλέκτη Σταύρου Γεωργαλλίδη, οι οποίες αποτυπώνουν την πριν από έναν αιώνα ειρηνική συνύπαρξη της ελληνικής, της τουρκικής και της εβραϊκής κοινότητας στη Ρόδο, και συγκεκριμένα στη φωτογραφία της Πλατείας Εβραίων Μαρτύρων από την παλιά πόλη της Ρόδου το 1912, ίσως να αντικρίζει με συγκίνηση την όαση της ανεκτικότητας, δεν μπορεί όμως να μη συλλογιστεί κι ότι η συνύπαρξη αυτή στη σύγχρονη εποχή δεν υφίσταται. Η δυσκολία στην ανοχή του διαφορετικού φαίνεται πως συνδέεται με μια έμφυτη, μάλλον εγωιστική, τάση του ανθρώπου να προβάλλει την ιδιαιτερότητά του. Η συγκεκριμένη τάση εκκινεί από περιαυτολογίες που «δοξάζουν» το προσωπικό εγώ κι εκτείνεται ώς την αποθέωση των πιστεύω της ομάδας στην οποία εντάσσεται το άτομο, οδηγώντας σε διατυπώσεις περί «περιούσιου» λαού κι αληθούς θρησκευτικού δόγματος, ιστορικού έθνους, γλώσσας με συντριπτική υπεροχή στον λεξιλογικό πλούτο, γενικότερα διατυπώσεις «ανωτερότητας» που ενισχύουν την αίσθηση της «υπέρτερης» οντότητας. Δεν είναι άλλωστε καθόλου τυχαίο ότι τη συγκεκριμένη ψυχολογική λειτουργία εκμεταλλεύτηκε όλο το σύστημα που συμμετείχε, στην άμεσα «προμνημονιακή» και τη «μνημονιακή» εποχή, στην καταβαράθρωση κάθε εργασιακού κλάδου και στην κατάργηση θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων, χειριζόμενο αριστοτεχνικά την πρακτική του κοινωνικού αυτοματισμού.