Το φάντασμα της χρεοκοπίας προκάλεσε τεκτονικές αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό. Νέες δυνάμεις αναδείχθηκαν, ενώ από τις παλιές επιβίωσαν εκείνες που έδειξαν προσαρμοστικότητα. Αναμφίβολα, ο μεγάλος χαμένος ήταν το άλλοτε κραταιό ΠΑΣΟΚ. Το γιατί δεν έχει απαντηθεί ουσιαστικά. Οι επιδερμικές ερμηνείες δεν επαρκούν. Το επιχείρημα ότι σήκωσε δυσανάλογο βάρος δεν ευσταθεί. Στην καλύτερη περίπτωση υποκρύπτει αυταρέσκεια. Στη χειρότερη τύφλωση. Το τσουνάμι της κρίσης έστρεψε έναν κόσμο στην αναζήτηση νέων πολιτικών εκφράσεων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ο ΣΥΡΙΖΑ, οι ΑΝΕΛ, η ΧΑ. Ταυτόχρονα, ώθησε τμήμα της κοινωνίας στο «ασφαλές» περιβάλλον της συντηρητικής παράταξης. Αμφότερες οι επιλογές είχαν κοινό υπόστρωμα: τον φόβο και προπαντός την άρνηση για τις απαραίτητες και επιβεβλημένες από τις εξελίξεις αλλαγές.

Ο αποκαλούμενος «ενδιάμεσος χώρος» εύλογα βρέθηκε σε συνθήκες ασφυξίας. Η έλλειψη αντανακλαστικών, καθώς και η απουσία σθεναρής ηγεσίας την κρίσιμη περίοδο επέτειναν το πρόβλημα. Επιπλέον, η κυβερνητική αξία του ΠΑΣΟΚ τέθηκε υπό αμφισβήτηση  από το ίδιο το κόμμα, που αρνήθηκε να υλοποιήσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Ετσι επέτρεψε να αναπτυχθούν οι αντιμνημονιακές δυνάμεις.

Ο θρυμματισμός που υπέστη στη συνέχεια, ουσιαστικά συνιστούσε στρατηγική ήττα. Η αναμφισβήτητη προσφορά του στον τόπο αποσιωπήθηκε, συκοφαντήθηκε, χλευάστηκε από τους εκφραστές του αριστεροδεξιού λαϊκισμού. Η πολυδύναμη κοινωνική και εκλογική βάση του ΠΑΣΟΚ, μένοντας μετέωρη, λεηλατήθηκε. Εκμεταλλευόμενος τις αρχέγονες απόψεις της, ο Αλέξης Τσίπρας κατάφερε να οικειοποιηθεί σημαντική μερίδα της. Αντιθέτως, οι δυνάμεις που αποστρέφονται τις ιδεοληψίες του και τις πρακτικές του είτε αποστασιοποιήθηκαν από την πολιτική. Είτε εντάσσονται στο αντι-ΣΥΡΙΖΑ ρεύμα με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ο διαμελισμός της εγχώριας Κεντροαριστεράς αποτελεί πραγματικότητα. Το ΚΙΝΑΛ αδυνατεί να καταστεί διακριτός πόλος έκφρασης. Η στασιμότητά του το επιβεβαιώνει. Κι αυτό γιατί πρόκειται για ασπόνδυλο σχήμα. Συνεκτική του ύλη, η πολιτική επιβίωση των στελεχών του, που συμπεριφέρονται με λογικές περιχαράκωσης. Στερείται καθαρού και ισχυρού στίγματος. Οι θέσεις του προσομοιάζουν με εκείνες του ΣΥΡΙΖΑ. Ο ξύλινος λόγος του δεν είναι πειστικός. Δεν προκαλεί το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. Η καταγγελτική ρητορική του στηρίζεται σε ξεπερασμένα στερεότυπα και φορμαλισμούς. Η προοδευτικότητα που επικαλείται δεν συνοδεύεται από αντίστοιχες προτάσεις. Τα περί «κοινωνικού κράτους», «πολιτικών αναδιανομής» αποδεικνύονται φληναφήματα. Η εικόνα του αποπνέει παρελθόν. Ο αρχηγοκεντρικός χαρακτήρας του απωθεί. Το πρόβλημα γίνεται οξύτερο λόγω της ανεπαρκούς ηγεσίας.  Η αδυναμία της, προφανής. Δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις ανάγκες και απαιτήσεις του ρόλου. Η ηγετικότητα προϋποθέτει στρατηγική σκέψη, πολιτική επάρκεια, διανοητική υποδομή, διαχειριστική ικανότητα. Και πρωτίστως δυνατότητα να δώσει υπόσταση στο ρεύμα του οποίου θέλει να ηγηθεί.

Η σημερινή καταβαράθρωση της Κεντροαριστεράς είναι εξηγήσιμη. Οι επίδοξοι διεκδικητές της έρχονται αντιμέτωποι με κεφαλαιώδη ερωτήματα που επιζητούν απάντηση:  Ποια θα είναι η ταυτότητά της; Ποιες πολιτικές θα ενσαρκώσει; Με ποιες δυνάμεις θα επαναθεμελιωθεί; Ποιος θα την εκφράσει; Ο πολιτικός πρωτογονισμός του Τσίπρα δυσκολεύει τη δεδηλωμένη επιδίωξή του να απαλλοτριώσει τον χώρο. Ωστόσο, όλα θα κριθούν από το ποιοι θα είναι οι ανταγωνιστές.

O Γιώργος Πανταγιάς είναι σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας