Γιατί οι βάτραχοι είναι από τις πιο επιτυχημένες ομάδες σπονδυλωτών στον πλανήτη; Μια νέα επιστημονική μελέτη έρχεται να δώσει μια απάντηση που εκπλήσσει: όχι επειδή άλλαξαν, αλλά επειδή… δεν χρειάστηκε να αλλάξουν. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από επιστήμονες του University College Cork, οι βάτραχοι έχουν διατηρήσει βασικά οικολογικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά τους για τουλάχιστον 45 εκατομμύρια χρόνια.
Στο επίκεντρο της μελέτης βρίσκονται απολιθώματα βατράχων από την παλαιοντολογική περιοχή του Geiseltal, στην κεντρική Γερμανία, τα οποία χρονολογούνται από το Ηώκαινο και το Μειόκαινο. Το εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι τα απολιθώματα αυτά διατηρούν ίχνη μαλακών ιστών, όπως υπολείμματα δέρματος, καθώς και μικροσκοπικές κυτταρικές δομές γνωστές ως μελανοσώματα.
Τα μελανοσώματα είναι υπεύθυνα για τη σύνθεση, αποθήκευση και μεταφορά της μελανίνης, της χρωστικής που καθορίζει το χρώμα του δέρματος, των ματιών και άλλων ιστών. Στους σύγχρονους βατράχους, όπως και στα απολιθώματα, τα μελανοσώματα εντοπίζονται σε διάφορα μέρη του σώματος: στο δέρμα, στα εσωτερικά όργανα και στα μάτια.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το σχήμα των μελανοσωμάτων διαφέρει ανάλογα με τον ιστό, τόσο στα απολιθώματα όσο και στα ζωντανά είδη. Ωστόσο, μια εντυπωσιακή εξαίρεση είναι τα μελανοσώματα των ματιών και των εσωτερικών οργάνων. Εκεί, η γεωμετρία τους παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητη εδώ και δεκάδες εκατομμύρια χρόνια.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, το σχήμα των μελανοσωμάτων σχετίζεται άμεσα με τη λειτουργία τους. Στα μάτια, για παράδειγμα, παίζουν κρίσιμο ρόλο στη φωτοπροστασία και στη ρύθμιση της οπτικής λειτουργίας. Το γεγονός ότι το σχήμα τους δεν άλλαξε υποδηλώνει ότι η λειτουργία τους παρέμεινε εξίσου αποτελεσματική στο πέρασμα του χρόνου, χωρίς να απαιτείται εξελικτική προσαρμογή.
Αυτό το εύρημα ενισχύει την ιδέα ότι οι βάτραχοι έχουν διατηρήσει τον τρόπο ζωής τους για τουλάχιστον 45 εκατομμύρια χρόνια. Η ανάγκη για όραση σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, όπως την αυγή και τη νύχτα, παραμένει κεντρική για δραστηριότητες όπως το κυνήγι και το ζευγάρωμα. Με άλλα λόγια, το περιβάλλον και οι απαιτήσεις του δεν άλλαξαν τόσο ώστε να «πιέσουν» τους βατράχους να εξελιχθούν ριζικά.
Η μελέτη ξεχωρίζει και για τη μεθοδολογία της, καθώς είναι η πρώτη φορά που συνδυάζονται τόσο εκτεταμένα δεδομένα από σύγχρονα και απολιθωμένα μελανοσώματα μέσα στην ίδια ζωική ομάδα. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν προηγμένες τεχνικές, όπως ηλεκτρονική μικροσκοπία και αναλύσεις με δέσμη ακτίνων Χ, εργαλεία που δεν υπήρχαν όταν τα συγκεκριμένα απολιθώματα ανακαλύφθηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι τέτοιου είδους μελέτες, που γεφυρώνουν το παρελθόν με το παρόν, έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε την εξέλιξη. Η μελανίνη και οι μικροσκοπικές δομές που τη μεταφέρουν αρχίζουν να αναδεικνύονται ως πολύτιμα «σήματα» της εξελικτικής ιστορίας των οργανισμών.
Το συμπέρασμα είναι σαφές: η εξελικτική επιτυχία των βατράχων δεν οφείλεται σε διαρκείς αλλαγές, αλλά στη σταθερότητα. Σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται, κάποιοι οργανισμοί επιβιώνουν όχι επειδή προσαρμόζονται συνεχώς, αλλά επειδή είχαν εξαρχής όλα όσα χρειάζονταν.
