Υπήρξε μια στιγμή που κάθε ταξίδι άρχιζε με έναν ήχο: το «χτύπημα» της σφραγίδας πάνω στο χαρτί του διαβατηρίου. Μια μικρή πράξη, σχεδόν τελετουργική, που σήμαινε ότι είχες φτάσει αλλού. Σε άλλη χώρα. Σε άλλη ιστορία. Όμως αυτή η στιγμή, για εκατομμύρια ταξιδιώτες, ίσως σύντομα να ανήκει στο παρελθόν.
Από το φθινόπωρο του 2025, η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε την εφαρμογή του νέου συστήματος Entry/Exit (EES), ενός ψηφιακού μηχανισμού ελέγχου συνόρων που καταγράφει βιομετρικά δεδομένα και τις ημερομηνίες εισόδου και εξόδου των ταξιδιωτών εκτός ΕΕ στον χώρο Σένγκεν. Μέχρι την πλήρη εφαρμογή του, την άνοιξη του 2026, οι χειροκίνητες σφραγίδες θα έχουν ουσιαστικά αντικατασταθεί από ψηφιακή καταγραφή. Πιο γρήγορα, πιο ασφαλή, πιο «αθόρυβα».
Δεν πρόκειται για ευρωπαϊκή ιδιοτροπία. Σε ολόκληρο τον κόσμο, τα σύνορα ψηφιοποιούνται. Χώρες όπως η Αυστραλία, η Ιαπωνία και ο Καναδάς χρησιμοποιούν εδώ και χρόνια βιομετρικά δεδομένα, ενώ και οι Ηνωμένες Πολιτείες κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση. Το ταξίδι γίνεται λιγότερο γραφειοκρατικό αλλά και λιγότερο απτό.
Κι όμως, η ιδέα της σφραγίδας δεν είναι καινούργια. Οι ρίζες της φτάνουν πίσω στον Μεσαίωνα, όταν οι ηγεμόνες έδιναν «επιστολές ασφαλούς διέλευσης» σφραγισμένες με κέρινα σύμβολα εξουσίας. Η σφραγίδα ήταν τότε απόδειξη νομιμότητας, προστασίας, άδειας να κινηθείς σε έναν κόσμο γεμάτο σύνορα και καχυποψία.
Τα σύγχρονα διαβατήρια, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, άρχισαν να διαμορφώνονται στις αρχές του 20ού αιώνα, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν τα κράτη προσπάθησαν να βάλουν τάξη στις μετακινήσεις πληθυσμών. Όμως η «συναισθηματική» σφραγίδα γεννήθηκε αργότερα. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν τα αεροπλάνα έγιναν προσβάσιμα και ο κόσμος μπήκε στη λεγόμενη «χρυσή εποχή των ταξιδιών», τα διαβατήρια άρχισαν να γεμίζουν αναμνήσεις.
Κάθε σφραγίδα έγινε σύμβολο εμπειρίας. Απόδειξη ότι βρέθηκες εκεί. Ότι πέρασες ένα σύνορο όχι μόνο γεωγραφικό, αλλά και προσωπικό. Για πολλούς, οι σελίδες του διαβατηρίου δεν ήταν απλώς διοικητικά έγγραφα, αλλά ημερολόγια ζωής.
Η ψηφιακή μετάβαση είναι αναπόφευκτη. Φέρνει ταχύτητα, ασφάλεια, καλύτερο έλεγχο. Όμως αφήνει πίσω της κάτι δύσκολα μετρήσιμο: τη μικρή χαρά του συλλέκτη σφραγίδων, τη σιωπηλή επιβεβαίωση ότι το ταξίδι άρχισε στ’ αλήθεια. Στο μέλλον, ίσως τα σύνορα να περνιούνται χωρίς ουρές, χωρίς μελάνι, χωρίς σημάδια. Και οι αναμνήσεις να μένουν μόνο στις φωτογραφίες όχι πια στο χαρτί.
Vidcast: Face2Face
