Προδημοσίευση για tanea.gr
Στο «Μεγαλωμένοι από νάρκισσους γονείς», που αναμένεται από τις εκδ. Key Books στις 18 Νοεμβρίου (μετάφραση Αγορίτσα Μπακοδήμου), η ψυχολόγος και θεραπεύτρια τραύματος δρ.Sarah Davies προσφέρει πρακτικές συμβουλές για το πώς μπορούμε να επουλώσουμε τα τραύματα και την τοξικότητα μιας ναρκισσιστικής ανατροφής. Αντλώντας παραδείγματα από την επαγγελματική της πείρα διερευνά, εκτός άλλων, την επικοινωνία των παιδιών με τον νάρκισσο γονιό, τις ναρκισσιστικές συμπεριφορές της παιδικής ηλικίας, τις αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό μας που προέρχονται από τη ναρκισσιστική κακοποίηση και τις στρατηγικές για αυτοφροντίδα και ουσιαστική θεραπεία. Από την έκδοση προδημοσιεύουμε στα nea.gr ένα εκτενές απόσπασμα, με την άδεια του εκδοτικού οίκου.
«Το χρυσό παιδί είναι το εκλεκτό και «αγαπημένο» παιδί του ναρκισσιστή γονέα. Αυτός ή αυτή είναι που επαινείται και εξιδανικεύεται και ταυτόχρονα χρησιμοποιείται ως μέτρο σύγκρισης εναντίον των άλλων. Ο τοξικός γονέας κερδίζει μια πηγή ναρκισσιστικής τροφοδοσίας από το χρυσό παιδί, του οποίου οι ιδιότητες ή τα επιτεύγματα μπορούν να τροφοδοτήσουν το εγώ και την αυτοεκτίμησή του. Χρυσό παιδί μπορεί να είναι σταθερά το ίδιο παιδί ή να αλλάζει με κάποιο από τα άλλα αδέρφια, ανάλογα με τις ανάγκες του γονέα.
Ο ναρκισσιστής γονέας βλέπει και βιώνει τις θετικές ιδιότητες του χρυσού παιδιού ως προέκταση του εαυτού του. Οπότε, αν και όταν ένα χρυσό παιδί τα πάει καλά, το ίδιο ισχύει και γι’ αυτούς. Αν ένα χρυσό παιδί υπερέχει σε οτιδήποτε, ο ναρκισσιστής γονέας είναι απολύτως σίγουρο ότι θα πάρει ο ίδιος τα εύσημα. Πιστεύουν ότι τα προτερήματα του παιδιού και οι επιτυχίες του οφείλονται σε αυτούς. Το χρυσό παιδί που τίθεται επανειλημμένα σε αυτή τη θέση μπορεί να αποκτήσει μια υπερβολική και ταυτόχρονα συγκεχυμένη αίσθηση του εαυτού του. Και πολύ καταστροφική αν τη μια μέρα τοποθετείται στη θέση του αγαπημένου παιδιού και την άλλη μέρα αντιμετωπίζεται ως κάτι άλλο.
Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε υψηλότερη βαθμίδα στην κλίμακα του ναρκισσισμού χρειάζονται λίγο πολύ μια συνεχή ροή προσοχής και θαυμασμού. Η απόκτησή τους μέσω των επιτευγμάτων ή των χαρακτηριστικών του επιλεγμένου χρυσού παιδιού είναι σίγουρα ένας τρόπος για να καλύψουν αυτή την παθολογική ανάγκη τους. Ο ναρκισσιστικός γονέας ζει τότε μέσω του παιδιού του. Τον βοηθά να αισθάνεται καλύτερα με τον εαυτό του. Εξαιτίας αυτού, η σχέση μεταξύ του ναρκισσιστή γονέα και του χρυσού παιδιού είναι πολύ συγκεχυμένη και αλληλένδετη.
Ο τοξικός γονέας επιδιώκει να ευθυγραμμιστεί απόλυτα με το χρυσό παιδί, αναφερόμενος συχνά σε τυχόν κοινά σημεία που βοηθούν στη δέσμευσή τους. Μπορεί να τους ακούσετε να λένε πράγματα όπως: «Είσαι τόσο σπουδαίος στα αθλήματα, όπως ήμουν κι εγώ» ή «Αυτή τη [δεξιότητα/εμφάνιση] την πήρες από εμένα!». Τους αρέσει, επίσης, να υπενθυμίζουν στα παιδιά τους τις θυσίες που έκαναν για να τα «υποστηρίξουν», και να το χρησιμοποιούν αυτό για να τα γεμίζουν ενοχές και να τα χειραγωγούν συναισθηματικά. Για παράδειγμα, μπορεί να πουν πράγματα όπως: «Αφιέρωνα τα Σαββατοκύριακά μου για να σε πηγαίνω στις προπονήσεις σου», «Θυσίασα τόσο πολλά για να σε στείλω να σπουδάσεις» ή ακόμα και «Παράτησα τα πάντα για να σε γεννήσω!». Με άλλα λόγια, κάθε επιτυχία σου συμβαίνει «μόνο εξαιτίας μου».
Ο κακοποιητής γονέας θα χρησιμοποιήσει το χρυσό παιδί για να χειραγωγήσει τους άλλους, προσπαθώντας συνήθως να τους κάνει να νιώσουν άσχημα ή κατώτεροι μέσω της σύγκρισης. Λέγοντας πράγματα όπως: «Η αδερφή σου τα πάει τόσο καλύτερα από εσένα…», «Ο αδερφός σου είναι τόσο καλός στο σχολείο, εσύ γιατί δεν είσαι;», «Ο γιος της φίλης μου τη φροντίζει…», «Η αδερφή σου τηλεφωνεί για να δει πώς είμαι…» και ούτω καθεξής. Σχόλια χειραγώγησης όπως αυτά θα επηρεάσουν την αυτοεκτίμηση του στόχου. Δημιουργούν επίσης ζήλια, πικρία, φθόνο και αντιπαλότητα ανάμεσα στα αδέρφια και μειώνουν τις πιθανότητες να δημιουργηθεί στενή σχέση μεταξύ τους. Θυμηθείτε – ένας τοξικός γονέας είναι πρόθυμος να δημιουργήσει προβλήματα ανάμεσα στα αδέρφια, έτσι ώστε τελικά να διατηρεί ο ίδιος τον έλεγχο. Οι τοξικοί γονείς προτιμούν τα μέλη της οικογένειας να βρίσκονται σε σύγκρουση και απομόνωση, αντί να γίνουν σύμμαχοι με τη δυνατότητα να συνεργαστούν και να κινηθούν εναντίον τους.
Μπορεί να ακούγεται προτιμότερο να είσαι το χρυσό παιδί. Έχουν εξιδανικευτεί από τον ναρκισσιστή γονέα και, εξαιτίας αυτού, δεν αποτελούν συνήθως τον κύριο στόχο της κακοποίησής του. Ωστόσο, κουβαλάς ένα βαρύ φορτίο μεγαλώνοντας στον ρόλο του χρυσού παιδιού. Ένας τοξικός γονέας ελέγχει τη συμπεριφορά του παιδιού επαινώντας το «καλό» και τιμωρώντας το «κακό» με ακραίους τρόπους. Κάτι τέτοιο δεν συμφωνεί απαραίτητα με μια ηθικά ή αρμόζουσα σωστή ή λάθος συμπεριφορά, αλλά βασίζεται περισσότερο σε αυτό που εξυπηρετεί τον εγωιστή γονέα. Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν πώς να «συμπεριφέρονται ανάλογα», προκειμένου να ευχαριστήσουν και να κατευνάσουν έναν κακοποιητικό γονέα. Η αναπτυσσόμενη αίσθηση του εαυτού τους παρεμποδίζεται ιδιαίτερα από αυτό. Επειδή η προσοχή και η στοργή του γονέα εξαρτάται τόσο πολύ από τα «επιτεύγματα», το χρυσό παιδί αναπτύσσει μια αίσθηση αυτοεκτίμησης και αξίας που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό, αν όχι εξ ολοκλήρου, στην εξωτερική επικύρωση. Ως εκ τούτου, μαθαίνουν έναν «κανόνα ζωής» που δείχνει ότι τα επιτεύγματα είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο αισθάνονται αποδεκτά ή αναγνωρισμένα. Αυτό συνδέεται με ένα πυρηνικό αίσθημα χρόνιας χαμηλής αυτοεκτίμησης και πίστης ότι «δεν είμαι αρκετός». Και, με τη σειρά του, οδηγεί σε συμπεριφορές και προβλήματα που σχετίζονται με την «επιδίωξη επιτυχίας», όπως η τελειομανία, η εργασιομανία, ο εθισμός στην άσκηση, οι διαταραχές διατροφής ή σωματικής δυσμορφίας.
Αντίθετα, μερικές φορές παιδιά που έχουν μεγαλώσει ως χρυσό παιδί μπορεί να αντιδράσουν απορρίπτοντας τα μηνύματα που έλαβαν και αντ’ αυτού να παραιτηθούν εξ ολοκλήρου από κάθε προσπάθεια επιτυχίας, να εγκαταλείψουν το σχολείο ή την εργασία τους και να απομονωθούν.
Για το χρυσό παιδί, μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να διαχωριστεί μια μπλεγμένη γονεϊκή σχέση αυτού του είδους, και αυτό μπορεί να συνεχίσει να αποτελεί πρόβλημα και στην ενήλικη ζωή του.
Λόγω του ότι αντιμετωπίζεται ως επέκταση του ναρκισσιστή γονέα, το χρυσό παιδί είναι πιθανό να δυσκολεύεται να αναπτύξει το ίδιο μια ξεκάθαρη αίσθηση ταυτότητας – κάτι που είναι βασικό για την ψυχική υγεία του. Παρά τα επιτεύγματα ή τις επιτυχίες τους, πολλά πρώην χρυσά παιδιά αναφέρουν ότι αισθάνονται χαμένα ή απατεώνες ή υποκριτές.
Το χρυσό παιδί μπορεί επίσης να παλεύει με ενοχές επειδή ήταν το εκλεκτό και, με αυτό τον τρόπο, απέφυγε ένα μέρος της άμεσης κακοποίησης που υπέστησαν τα αδέρφια του ή άλλα μέλη της οικογένειας.
Από την εμπειρία μου, το χρυσό παιδί είναι αυτό που έχει τις περισσότερες δυσκολίες στην προσπάθεια αποσύνδεσης και γίνεται στενός σύμμαχος του τοξικού γονέα. Ή, στο άλλο άκρο του φάσματος, αποσυνδέεται δηλώνοντας εντελώς απορροφημένο ή «πολύ απασχολημένο» με τη δουλειά, την οικογένεια, τον εθελοντισμό ή άλλες δεσμεύσεις. Σε μια προσπάθεια να διαχωριστούν, μπορεί να απομακρυνθούν γεωγραφικά ή εντελώς ξαφνικά να κόψουν την επαφή με την οικογένειά τους. Μπορεί να αισθάνονται ότι είναι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσουν την πολυπλοκότητα μιας τόσο μπερδεμένης γονεϊκής σχέσης.
Σε ορισμένες οικογένειες είναι πολύ ξεκάθαρο ποιο είναι το χρυσό παιδί. Είναι ένας σταθερός και σαφώς καθορισμένος ρόλος. Σε άλλες, τα αδέρφια ακολουθούν το καθένα με τη σειρά του και ο ρόλος περιφέρεται κατά διαστήματα, καθώς ο κεντρικός μαριονετίστας γονέας επιδιώκει να ελέγξει και να χειραγωγήσει τα παιδιά του για να εξυπηρετήσει τις δικές του ανάγκες. Δεν είναι απαραίτητο ότι ο συγκεκριμένος ρόλος είναι πιο επιθυμητός από τους άλλους.
Ζωτικής σημασίας για την ανάρρωση όποιου έχει υπάρξει χρυσό παιδί είναι να δουλέψει παράλληλα με την υγιή αποκόλληση και τα βασικά ζητήματα αυτοεκτίμησης και ταυτότητας».
