Αναζήτηση
Σε πολιορκητικό κριό φαίνεται πως έχουν μετατρέψει τα social media οι πολιτικοί αρχηγοί, ευελπιστώντας να ρίξουν τα «τείχη» της νέας γενιάς ενόψει της κρίσιμης εκλογικής διαδικασίας.
Ιδιαίτερα στο TikTok, το οποίο χαρακτηρίζεται ως το πιο δημοφιλές μέσο της νεολαίας καθώς έχει τη μεγαλύτερη διείσδυση στις ηλικίες 17-25, επιχειρείται από τους μονομάχους της 21ης Μαΐου μια επέλαση με βίντεο στα οποία επιλέγουν να παρουσιάσουν μια πιο «καθημερινή» και προσιτή εκδοχή τους.
«Ντιμπέι, ρε… ντιμπέι»
Οσο, δε, πλησιάζει η ημερομηνία των εκλογών οι δημοσιεύσεις αυξάνονται, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να είναι αυτός που προσπαθεί περισσότερο, μέσω του TikTok, να απευθυνθεί στη νέα γενιά – «δεξαμενή» στην οποία το κόμμα του εμφανίζεται να υστερεί, τουλάχιστον δημοσκοπικά.
Μάλιστα, ο Πρωθυπουργός έσπευσε, λίγες μόνο ώρες μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, να ανεβάσει βίντεο με τον απολογισμό του από την τηλεμαχία της Τετάρτης, τονίζοντας ότι κάποιοι πολιτικοί αντίπαλοί του «πετούσαν την μπάλα στην εξέδρα με τις απαντήσεις του».
Συνεχίζοντας τις αναφορές του στο ποδόσφαιρο, σημείωσε ότι δικαιολογεί όσους δεν είδαν την πολιτική αναμέτρηση και προτίμησαν την ποδοσφαιρική, ανάμεσα στη Μίλαν και στην Ιντερ για το Champions League, ενώ αντιγράφοντας τον αείμνηστο Νίκο Αλέφαντο αστειεύτηκε με τη θρυλική ατάκα «ντιμπέι, ρε… ντιμπέι».
Το «χαρτζιλίκι των 150 ευρώ»
Ιδιαίτερα δραστήριος στο TikTok είναι, όμως, και ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος έχει μπει για τα καλά στο κλίμα του δημοφιλούς μέσου κοινωνικής δικτύωσης.
Χαρακτηριστική είναι μια δημοσίευση που προκάλεσε έντονη διάδραση και έγινε viral. Συγκεκριμένα, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ σχολίασε το «χαρτζιλίκι των 150 ευρώ» που αποφάσισε να δώσει ο Πρωθυπουργός στους νέους 18-24 ετών, λίγο πριν από τις εκλογές.
Αναφέρει στο βίντεό του: «Κάποτε ο πατέρας Μητσοτάκης είχε τάξει φθηνά αυτοκίνητα στους νέους για να πάνε να ψηφίσουν. Τότε αυτοί είχαν βγάλει το σύνθημα «καλύτερα παπάκι παρά τον Μητσοτάκη».
Σήμερα, αντί για αυτοκίνητα, τάζει από 150 ευρώ στους 18χρονους, να πάνε να ανοίξουν ένα μπουκάλι ουίσκι. Τώρα το σύνθημα μάλλον θα γίνει «καλύτερα σφηνάκι παρά τον Μητσοτάκη»».
«Μόνο κίνητρο, μία καλύτερη ζωή»
Πιο αποστασιοποιημένος, παρά το γεγονός ότι πραγματοποιεί αναρτήσεις στο TikTok, εμφανίζεται ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης, ο οποίος σε πρόσφατη ομιλία του έθεσε το εξής ερώτημα: «Ποιο είναι λοιπόν το ζήτημα; Ποιος είναι πιο ωραίος; Ποιος κάνει το καλύτερο TikTok με τη γυναίκα του και το σκυλάκι του; Ή ποιος δίνει λύσεις για τον ελληνικό λαό στα κοινωνικά αδιέξοδα; Δεν θα μπω στο παιχνίδι της πόλωσης και της φθηνής επικοινωνίας.
Εχω χρέος να μιλήσω με ευθύτητα, με ρεαλισμό, με μόνο κίνητρο μία καλύτερη ζωή για όλους τους Ελληνες».
Βέβαια, τα «καμπανάκια» που ηχούν διεθνώς σχετικά με την ασφάλεια των δεδομένων των χρηστών του συγκεκριμένου μέσου κοινωνικής δικτύωσης ανάγκασαν πρόσφατα τον Πρωθυπουργό να απαγορεύσει στο Υπουργικό Συμβούλιο τη χρήση του TikTok.
«Είναι ένα εργαλείο με πολύ μεγάλη δύναμη, αλλά γεννά και πολλά ερωτήματα. Στο Υπουργικό Συμβούλιο έχω απαγορεύσει να έχουν την εφαρμογή. Ούτε εγώ την έχω στο κινητό μου», είχε πει ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σημειώνοντας, ωστόσο, πως «είναι εντυπωσιακό πόσοι νέοι άνθρωποι βλέπουν και γίνονται δέκτες μέσα από το TikTok. Και είναι ένας τρόπος για να επικοινωνήσουμε μαζί τους, όχι μόνο για να μας ακούν, αλλά κυρίως για να τους ακούσουμε».
Κέντρο Ελληνικών Εκλογών
Μιλώντας στα «ΝΕΑ», ο επικεφαλής κυβερνητικών σχέσεων TikTok Νότιας Ευρώπης και Ισραήλ Giacomo Lev Mannheimer αναφέρθηκε στη δημιουργία του Κέντρου Ελληνικών Εκλογών μέσα στην εφαρμογή του δημοφιλούς μέσου κοινωνικής δικτύωσης, τονίζοντας πως «τα κοινωνικά θέματα, συμπεριλαμβανομένων των εκλογών και της πολιτικής, αποτελούν φυσικά μέρος αυτού και εμείς χαιρετίζουμε τέτοιο περιεχόμενο το οποίο θα συμμορφώνεται με τις οδηγίες που διασφαλίζουν μια θετική εμπειρία για τους χρήστες μας».
Σε ό,τι αφορά τις εκλογές, ο Giacomo Lev Mannheimer επισημαίνει πως «αποτελούν σημαντικό κομμάτι των κοινωνικών συζητήσεων και προωθούν τις αξίες μιας ανοιχτής κοινωνίας».
Βέβαια, σύμφωνα με τον ίδιο, «αν και το TikTok δεν είναι ο πλέον «κατάλληλος» διαδικτυακός χώρος για πολιτικές συζητήσεις, έχουμε αναπτύξει έναν Οδηγό εντός της εφαρμογής για τις ελληνικές εκλογές, με στόχο να διασφαλίσουμε ότι οι χρήστες μας θα έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες».
Σε ερώτηση για το αν μπορεί να διασφαλίσει τον περιορισμό της διάδοσης της παραπληροφόρησης, ο αρμόδιος επικεφαλής κυβερνητικών σχέσεων του TikTok τονίζει πως «η παραπληροφόρηση – ηθελημένη ή μη – και οι αντίστοιχες απειλές για τη συμμετοχή των πολιτών αποτελούν προκλήσεις που καμία πλατφόρμα δεν μπορεί να αγνοήσει».
«Δεν επιτρέπουμε παραπληροφόρηση για κοινωνικές και εκλογικές διαδικασίες, ανεξαρτήτως πρόθεσης. Αυτό περιλαμβάνει την παραπληροφόρηση σχετικά με τον τρόπο ψηφοφορίας, την εγγραφή των ψηφοφόρων, τις απαιτήσεις επιλεξιμότητας των υποψηφίων, τις διαδικασίες για την καταμέτρηση των ψηφοδελτίων και το αποτέλεσμα των εκλογών.
Οι ομάδες μας εργάζονται επιμελώς για να τηρήσουν αυτές τις οδηγίες και να αποτρέψουν τη διάδοση παραπλανητικού περιεχομένου στο TikTok», προσθέτει.
Επιπρόσθετα, εξηγεί πως «εκτός από τη διαγραφή της επιβλαβούς εκλογικής παραπληροφόρησης καθιστούμε το δυνητικά παραπλανητικό πολιτικό περιεχόμενο μη κατάλληλο για σύσταση, ειδικά εάν περιέχει αβάσιμες πληροφορίες, όπως ισχυρισμοί σχετικά με το αποτέλεσμα των εν εξελίξει εκλογών.
Ενημερώνουμε επίσης τους χρήστες μας όταν προσδιορίζουμε ένα βίντεο με αβάσιμο περιεχόμενο για να μειώσουμε τα share. Ο χρήστης θα δει ένα banner εάν το περιεχόμενο έχει ελεγχθεί αλλά δεν μπορεί να επαληθευθεί. Τέλος, εάν το περιεχόμενο δεν μπορεί να τεκμηριωθεί μέσω των fact-checkers, καθίσταται ακατάλληλο για κοινή χρήση».
Απαντώντας στους ισχυρισμούς ότι το TikTok θα μπορούσε να επηρεάσει τις εκλογές, το στέλεχος του δημοφιλούς μέσου κοινωνικής δικτύωσης αναφέρει πως «στόχος του TikTok είναι να επιτρέψει την ανταλλαγή ιδεών των πολιτών με τρόπο που να ενθαρρύνει τον παραγωγικό διάλογο.
Η εστίασή μας είναι να ενεργοποιήσουμε επίκαιρες συζητήσεις, ενώ παράλληλα είναι μια πλατφόρμα που μας φέρνει κοντά και δεν μας χωρίζει. Επιτρέψτε μου να διευκρινίσω ότι το TikTok δεν είναι μια εφαρμογή που βασίζεται σε πολιτικές συζητήσεις και δεν επιτρέπουμε τις πληρωμένες πολιτικές διαφημίσεις παγκοσμίως.
Επιπλέον, δεν επιτρέπουμε την επί πληρωμή πολιτική προβολή, πολιτική διαφήμιση ή συγκέντρωση χρημάτων από πολιτικούς και πολιτικά κόμματα (για τους ίδιους ή άλλους). Τέλος, οι πολιτικοί δεν δικαιούνται να λάβουν μέρος σε οποιοδήποτε πρόγραμμα κινήτρων ή να χρησιμοποιήσουν οποιεσδήποτε δυνατότητες δημιουργίας εσόδων από δημιουργούς TikTok στην πλατφόρμα».
«Τους κανόνες τους επιβάλλει η ίδια η κοινωνία»
Ο καθηγητής του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών Στέλιος Παπαθανασόπουλος, αναφερόμενος στον αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, επισημαίνει πως δεν μπορεί να είναι ορατός από τη μια μέρα στην άλλη, καθώς είναι σταδιακός, μακροπρόθεσμος και όλα βασίζονται στην επαναληπτικότητα.
«Αρα το να μας λέει κάποιος κάτι μέσα από το TikTok σήμερα δεν σημαίνει ότι εγώ θα το κάνω αύριο. Ολα γίνονται σε μακροπρόθεσμη βάση και σε συνεχή και τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να επηρεαστεί κάποιος. Αλλά όχι όμως σήμερα ή αύριο» εξηγεί.
Οπως λέει στα «ΝΕΑ», ο ρόλος των social media στη σύγχρονη πολιτική επικοινωνία δεν είναι καινούργιος: «Είναι στην ουσία από το 2008 και τις αμερικανικές εκλογές, με πρωτεργάτη τον Μπαράκ Ομπάμα.
Τότε ήταν το Facebook, το Myspace και το YouTube. Πλέον, το Myspace δεν υπάρχει, το YouTube είναι περισσότερο σαν τηλεόραση και το Facebook είναι για τη δική μου γενιά, δηλαδή είναι ένα ηλικιωμένο μέσο. Οι νεότεροι χρησιμοποιούν το Twitter, ένα μέσο διαπραγμάτευσης πολιτικών και δημοσιογράφων ή για κάποιους που θέλουν να κάνουν δηλώσεις, νομίζοντας ότι κάτι κάνουν, ειδικά στην Ελλάδα.
Επιπλέον, η νέα γενιά χρησιμοποιεί το Instagram και το TikTok. Στην πολιτική επικοινωνία αυτά τα δύο μέσα προσφέρουν το λεγόμενο politainment, τη σύζευξη της πολιτικής και της διασκέδασης. Προσφέρουν τον πολιτισμό της εικόνας και μας οδηγεί να έχουμε μια διαρκή απόσπαση προσοχής, με μεγάλο αντίκτυπο στην ενημέρωση. Το TikTok για τους μεγαλύτερους δεν λέει τίποτα. Κάθε γενιά έχει τα μέσα της.
Η νέα γενιά έχει τα νεότερα μέσα, ενώ πιθανότητα η μεθεπόμενη νεότερη γενιά θα έχει το δικό της μέσο. Τα μέσα γεννιούνται, μεγαλώνουν, αυξάνονται, πληθαίνουν, μειώνονται και πεθαίνουν μαζί με το κοινό τους».
«Γκρίζος ρόλος»
Ερωτηθείς για τις κατηγορίες περί του «γκρίζου ρόλου» που μπορούν να διαδραματίσουν σε διαδικασίες όπως οι εκλογές, ο Στέλιος Παπαθανασόπουλος αναφέρει χαρακτηριστικά «πως κάθε φορά για Μέσα τα οποία αποκτούν μια δυναμική στην κοινωνία και στο επικοινωνιακό πεδίο λέμε τα ίδια.
Τα ίδια είχαμε πει για τις εφημερίδες, τα ίδια λέγαμε για το ραδιόφωνο και τώρα αυτά λέμε για τα social media, όπως το TikTok. Mε τη διάδοση του Διαδικτύου έχει αυξηθεί κατακόρυφα η δυναμική τους.
Από το 1996 στην Ελλάδα που δεν ήταν κανένας στο Διαδίκτυο έχουμε φτάσει σήμερα στο 94%. Θεωρώ ότι η νεότερη γενιά που έχει γεννηθεί και έχει γνωρίσει τον κόσμο με τα social media μπορεί να τα αποκωδικοποιεί καλύτερα.
Υπάρχουν κανόνες. Παραπληροφόρηση πάντα υπήρχε και προπαγάνδα και fake news από την αρχαιότητα. Τους κανόνες όμως τους επιβάλλει η ίδια η κοινωνία. Μια ανοιχτή δημοκρατία δεν έχει να φοβηθεί τίποτα γιατί τα Μέσα είναι παράγωγά της. Από την άλλη, μια κοινωνία που είναι απολυταρχική σαφέστατα και θα φοβηθεί τα Μέσα τα οποία δίνουν τη δυνατότητα στον κόσμο να επιδρά μεταξύ του».
Κίνδυνος για την εθνική ασφάλεια;
Μπορεί μια δημοφιλής εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης, που το βασικό της περιεχόμενο είναι σύντομα και όχι απαραιτήτως «σοβαρά» βίντεο, να αποτελεί κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια; Αυτό πιστεύουν αρκετές κυβερνήσεις και υπηρεσίες ασφαλείας ανά τον κόσμο.
Ο λόγος είναι ότι το TikTok, για να μπορεί να παράγει εισόδημα για την ιδιοκτήτρια εταιρεία του, είτε μέσα από διαφημίσεις είτε μέσα από συνδρομές για όσους το χρησιμοποιούν επαγγελματικά, χρειάζεται να συλλέγει δεδομένα των χρηστών σχετικά με την τοποθεσία τους, τις προτιμήσεις τους, τις αλληλεπιδράσεις τους με άλλους χρήστες κ.ο.κ. Ως εδώ, βέβαια, δεν διαφέρει από άλλες εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης ή μηχανές αναζήτησης.
Μόνο που το TikTok είναι και μια κινεζική εταιρεία. Αυτό σημαίνει ότι, όπως όλες οι κινεζικές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, η πλατφόρμα είναι υποχρεωμένη να προσφέρει στην κινεζική κυβέρνηση δυνατότητα ελέγχου και να εξασφαλίζει ότι τα δεδομένα που συλλέγει και επεξεργάζεται είναι προσβάσιμα στις κρατικές υπηρεσίες της.
Αυτό για τις δυτικές υπηρεσίες ασφαλείας είναι η «βασιλική οδός» για να μπορούν κινεζικές κυβερνητικές υπηρεσίες να κατασκοπεύουν πολίτες και αξιωματούχους στο εξωτερικό. Η πρόσφατη αποκάλυψη ότι το TikTok παρακολουθούσε δημοσιογράφους που έκαναν ρεπορτάζ για αυτό, όπως η Κριστίνα Κριντλ των «Financial Times», θεωρήθηκε επιβεβαίωση των κινδύνων.
Απαγορεύσεις
Γι’ αυτόν τον λόγο δεν είναι λίγες οι κυβερνήσεις που προωθούν μερική ή και ολική απαγόρευσή του. Η Ινδία απαγόρευσε την εφαρμογή στα μέσα του 2020, επικαλούμενη την αποστολή δεδομένων των χρηστών εκτός χώρας.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ ζήτησε από τις ομοσπονδιακές υπηρεσίες στα τέλη Φεβρουαρίου να διαγράψουν την εφαρμογή από όλες τις υπηρεσιακές συσκευές, ενώ αυτό ισχύει εδώ και χρόνια στις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις (αν και όχι στις προσωπικές συσκευές των ενστόλων).
Το βρετανικό κοινοβούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Γαλλία, η Νέα Ζηλανδία και η Αυστραλία έχουν απαγορεύσει το TikTok σε υπηρεσιακές συσκευές. Το ίδιο έχουν κάνει περισσότερες από 20 αμερικανικές Πολιτείες, πολλά πανεπιστήμια, ενώ η Πολιτεία της Μοντάνα ενέκρινε νομοσχέδιο για τη συνολική απαγόρευσή του.
Επιτροπή της αμερικανικής Βουλής, μάλιστα, έχει ήδη υπερψηφίσει πρόταση για την προώθηση νόμου για την καθολική απαγόρευση στις ΗΠΑ.
Πάντως, σε μια πολύωρη κατάθεσή του ενώπιον επιτροπής του Κογκρέσου, ο CEO της TikTok Σου Ζι Τσου, με καταγωγή από τη Σιγκαπούρη, υποστήριξε ότι η εταιρεία δεν ελέγχεται από την κινεζική κυβέρνηση και το μεγαλύτερο μέρος των μετόχων είναι ξένοι επενδυτές. Παράλληλα, η εταιρεία επενδύει σε μεγάλα data centers εκτός Κίνας ώστε να προσφέρει εγγυήσεις ότι προστατεύονται τα δεδομένα των χρηστών.
