Ο Κωνσταντίνος Κυριακού ξεφυλλίζει το «Σονέτο 29» μέσα στη φυλακή

Ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και μεταφραστής Κωνσταντίνος Κυριακού, σε συνεργασία με τον Πολυχώρο Vault Theatre Plus και έχοντας την Υποστήριξη της Πρεσβείας του Καναδά, παρουσιάζει την δραματική κωμωδία «Τύχη και των Ανδρών τα Βλέμματα (Σονέτο 29)» κάθε Σάββατο και Κυριακή (Μελενίκου 26, Γκάζι, τηλ. 213 0356472, είσοδος 5-12 ευρώ).

Πρόκειται για το πικρό, αυτοβιογραφικό κείμενο του Τζων Χέρμπερτ -το πιο πολυμεταφρασμένο θεατρικό έργο της καναδικής δραματουργίας, το οποίο σχολιάζει καυστικά και εύστοχα την κοινωνική αδικία, τη διαφθορά της Αστυνομίας και των σωφρονιστικών υπαλλήλων, αλλά και την ανάγκη για φιλία, στοργή και αγάπη μεταξύ των κρατουμένων μιας φυλακής.

Ο Χέρμπερτ εμπνεύστηκε από το «Σονέτο 29» του Σαίξπηρ, δίνοντας στο έργο του για τίτλο τον πρώτο του στίχο. Η πρεμιέρα έγινε το 1967 στο Μπρόντγουεϊ και έκτοτε μεταφράστηκε σε σαράντα γλώσσες και παρουσιάστηκε σε περισσότερες από εκατό σκηνές παγκοσμίως, αποσπώντας μάλιστα αρκετές διακρίσεις (Massey Award στο “Dominion Drama Festival” το 1968, Floyd S. Chalmers Canadian Play Award το 1975).

Πρωταγωνιστούν οι ηθοποιοί Αντώνης Αντωνίου, Πέτρος Γιασεμής, Πωλ Ζαχαριάδης, Ιωακείμ Κάσδαγλης και Κυριάκος Ψυχαλής.

Ο Κωνσταντίνος Κυριακού μιλάει στα «Νέα» για την ιδέα πίσω από την παράσταση, τα μηνύματά της και τον Σαίξπηρ.

1. Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;

Σε ένα θεωρητικό βιβλίο του Μάρτιν Έσσλιν για το «Θέατρο του Παραλόγου», διάβασα μια αναφορά για ένα έργο ενός Καναδού συγγραφέα ονόματι Τζων Χέρμπερτ που είχε τον τίτλο Τύχη και των Ανδρών τα βλέμματα, ο οποίος είναι ο πρώτος στίχος του «Σονέτου 29» του Γουίλλιαμ Σαίξπηρ. Γνωρίζοντας αυτό το σονέτο, καθώς είναι από τα αγαπημένα μου, μου δημιουργήθηκε η περιέργεια και το ενδιαφέρον να διαβάσω αυτό το κείμενο.

Ο ανθρωπισμός που αναδύεται μέσα σε ένα “απάνθρωπο”, κυνικό και σκληρό περιβάλλον, όπως είναι το κελί μιας φυλακής, όπου λαμβάνει χώρα η δράση του έργου, αλλά και η ανάγκη φιλίας, στοργής και αγάπης μεταξύ ανθρώπων που είναι έρμαια των περιστάσεων, κοινώς πιόνια της προκατασκευασμένης και προκαθορισμένης θέσης τους μέσα στην κοινωνία, από την οποία αδυνατούν να αποκοπούν, όχι γιατί δεν μπορούν να το πράξουν, αλλά επειδή δεν τους επιτρέπεται, με έκαναν να ασχοληθώ αρχικά μεταφραστικά και έπειτα σκηνοθετικά με αυτό το έργο.

2. Πρόκειται για ένα αρκετά σκληρό έργο που αναπαριστά με ακρίβεια το σημερινό σωφρονιστικό σύστημα. Πέρα από τις προφανείς αναφορές στην ιδέα της φυλακής, ποια άλλα μηνύματα / προβληματισμούς περνάει στο κοινό;

Το έργο αυτό είναι σκληρό γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο: ότι είναι αληθινό· απεικονίζοντας την πραγματικότητα της καθημερινότητας των έγκλειστων σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα, μέσα στο οποίο κάθε άλλο παρά σωφρονίζονται. Τα παιχνίδια εξουσίας, δύναμης και σεξ, προκειμένου να τεθεί κάποιος επικεφαλής στην ιεραρχία της φυλακής, αντικατοπτρίζουν αυτό ακριβώς που συμβαίνει και στην “έξω” κοινωνία, προσδίδοντας στο κελί της παράστασής μας την ιδιότητα να προσομοιάζει με μια μικρογραφία της κοινωνίας μας.

Εκτός από την ανάγκη για διόρθωση και ανοικοδόμηση του σωφρονιστικού συστήματος, αλλά και του ερωτήματος: ποια είναι εν τέλει τα αποτελέσματα της προσφυγής μας στη φυλάκιση ως κύρια μορφή τιμωρίας, η παράσταση στοχεύει στο να συνειδητοποιήσουν οι θεατές –καθώς αυτοί αποτελούν την κοινωνία μας– ότι είναι λάθος στο να κολλούνε ετικέτες σε συμπεριφορές και προτιμήσεις ανθρώπων, αλλά και στο να μην αποδέχονται τη διαφορετικότητα και την ελευθερία στο δικαίωμα της επιλογής. Οφείλουμε να απεγκλωβιστούμε από τη φαυλότητα των στερεοτύπων του “φαίνεσθαι” και να επικεντρωθούμε στο “είναι” των συνανθρώπων μας.

Γενικώς, θα ήταν ευχής έργον να αναγνωρίσουμε συλλογικά την άγνοιά μας σε πολλά ζητήματα και να παραδεχτούμε ότι δεν έχουμε τις απαντήσεις σε όλα τα θέματα· έτσι ίσως κατορθώσουμε να οδηγηθούμε σε καλύτερες λύσεις.

3. Αυτή η μεταστροφή ενός καλού ανθρώπου σε κακό, μετά από τα χαστούκια της ζωής του, είναι θεωρείτε η νίκη του κακού επί του καλού, κόντρα στα ιδεώδη που θα θέλαμε;

Όχι, η μετάλλαξη ενός ανεπιτήδευτου, μη παραβατικού, “πρωτάρη” της φυλακής σ’ έναν αδυσώπητο και ακραίο αμοραλιστή, οφείλεται απλώς και μόνο στη μη παραδοχή ότι εκείνος που υπερισχύει στη σχέση θύματος-θύτη είναι το θύμα! Ακούγεται οξύμωρο και απόλυτο, αλλά εάν το θύμα δεν επέτρεπε τη θυματοποίηση του ίδιου του του εαυτού, δε θα υπήρχε θύτης. Είναι στο χέρι όλων μας να υπερνικήσουμε την απαισιοδοξία μας, τη μοιρολατρία μας και το στρουθοκαμηλισμό μας και να πιστέψουμε στη δύναμη της θέλησής μας και, ακόμα περισσότερο, στον ίδιο μας τον εαυτό, μη επιτρέποντας σε κανέναν να μας υποτιμήσει, υποβιβάσει, μειώσει.

4. Η αίσθηση του σαιξπηρικού «Σονέτου 29» πλανάται πάνω από την παράστασή σας;

Το «Σονέτο 29» του Γουίλλιαμ Σαίξπηρ, το οποίο μιλάει για έναν απογοητευμένο για την κατάστασή του άνθρωπο, ο οποίος θρηνεί και συναισθάνεται την αποτυχία του, ωστόσο νιώθει ευτυχέστερος, απαξιώντας ακόμα και τα μεγαλεία ενός βασιλιά, σκεπτόμενος το αγαπημένο του πρόσωπο, αιωρείται πάνω από τους ήρωες της παράστασης καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, επισκιάζοντάς τους και τελικά επικαλύπτοντάς τους. Η σαιξπηρική αύρα –τελικά– παίρνει σάρκα και οστά όταν αυτό το σονέτο απαγγέλλεται αυτούσιο επί σκηνής, παραστασιοποιώντας το νόημά του.

5. Το έργο έχει έντονες αναφορές στην ομοφυλοφιλία και στο σεξ. Πώς χρησιμοποιείτε αυτά τα δύο στοιχεία για να αναδείξετε τις καταστάσεις κάθε φορά των ηρώων;

Ορμώμενος από αυτό το ερώτημα θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι, επειδή αναφερόμαστε σε μια ανδρική φυλακή, όπου οι έγκλειστοι συνευρίσκονται ερωτικά μεταξύ τους, δε συνεπάγεται ότι το έργο απεικονίζει απλά και μόνο την ομοφυλοφιλική πτυχή της ζωής μέσα σε μια φυλακή. Οι σεξουαλικές πράξεις που λαμβάνουν χώρα μέσα στο κελί του έργου μας είναι καθαρά το

αποκύημα της υπερίσχυσης ενός αρσενικού έναντι ενός άλλου αρσενικού. Δεν είναι ούτε επιλογή ούτε αποτέλεσμα συναινετικής συνεύρεσης. Άρα δε νοούνται ως καθαρά ομοφυλοφιλικές οι σχέσεις καθώς πρόκειται για βιασμούς, τόσο του σώματος όσο και της ψυχής του ατόμου που βιάζεται.

Όλες οι ερωτικές συνευρέσεις είναι απόρροιες της παγιωμένης βίας και του αποκρουστικού εξαναγκασμού που ασκούνται από τον έναν φυλακισμένο στον άλλον. Ακόμα και οι δύο από τους τέσσερις φυλακισμένους, οι οποίοι είναι δηλωμένοι ομοφυλόφιλοι και έχουν φυλακιστεί για σεξουαλικό αδίκημα, ακόμα και αυτοί συνευρίσκονται σεξουαλικώς με άλλους κρατούμενους είτε για να εξασφαλίσουν κάποια επιπλέον προνόμια, είτε για να κάνουν τη ζωή τους μέσα στη φυλακή “πιο εύκολη”!