Ο Φιντέλ Κάστρο ήταν ένας εξαιρετικός μαθητής, ένας βουλιμικός αναγνώστης και ένας ακούραστος ρήτορας, ένας συνομιλητής γοητευτικός αλλά και κουραστικός, κάποιος που ανακατεύεται σε όλα. Ο Ραούλ, από την άλλη πλευρά, ακούει και μοιράζει ευθύνες, κάνει σαρδάμ στις ομιλίες που εκφωνεί και αισθάνεται άνετα μόνο σε στενό κύκλο. Κι όμως, είναι ο 83χρονος Ραούλ και όχι ο 88χρονος Φιντέλ που ανέλαβε τον ιστορικό ρόλο να κάνει ειρήνη ανακοινώνοντας στις 17 Δεκεμβρίου του 2014 ότι θα ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες έπειτα από μισό αιώνα ενός τροπικού Ψυχρού Πολέμου. Και είναι αυτός που υποδέχθηκε τον Φρανσουά Ολάντ στην Αβάνα χθες, μόλις μερικές ώρες μετά το ταξίδι του στο Βατικανό, όπου ευχαρίστησε τον Πάπα Φραγκίσκο για τη συμβολή του στην προσέγγιση της Κούβας με τις ΗΠΑ.
Πώς έγινε από δεύτερο βιολί ο ηγέτης ενός κράτους σε πλήρη αναβρασμό; Εστιάζοντας στον πρωτότοκο όλα αυτά τα χρόνια, χάσαμε από το οπτικό μας πεδίο τον δευτερότοκο. Ο βιογράφος τους Μπράιαν Λέιτελ μιλάει για ένα ζευγάρι όπου ο δεύτερος δεν είναι λιγότερο «απαραίτητος» από τον πρώτο. Η διαδρομή τους από το 1953, όταν ο δικτάτορας Μπατίστα τους έστειλε εξόριστους στο Μεξικό, ήταν κοινή. Αλλά είχε και πολλές διαφορές. Στις αρχές του 1989 κι ενώ η Μόσχα ζει την περεστρόικα, στην Αβάνα πραγματοποιείται η τελευταία δίκη σταλινικού τύπου στον δυτικό κόσμο. Τα θύματα είναι ο στρατηγός Οτσόα και άλλοι αξιωματικοί, οι οποίοι εκτελούνται. Η καστρική νομενκλατούρα υφίσταται ένα καίριο πλήγμα. Με αυτή την αφορμή, ο Ραούλ εκφωνεί μια δίωρη ομιλία, κατά την οποία κινείται ανάμεσα στην οργή και τη θλίψη. Δικαιολογεί τα δάκρυά του με το επιχείρημα ότι τα παιδιά του στρατηγού ήταν φίλοι του.
Αντίστροφη μέτρηση για τη νέα εποχή
Αντιμέτωπος με την οικονομική καταστροφή, ο Ραούλ άφησε κατά μέρος την ιδεολογική λογόρροια στην οποία διέπρεπε ο Φιντέλ. Ο διάδοχος του Lider Maximo ανακάλυψε τον πραγματισμό, αλλά η λέξη «μεταρρύθμιση» παραμένει ταμπού. Στην οικονομία ωστόσο κάνει ανοίγματα, ενώ το 2010 απελευθερώνει τους πολιτικούς κρατουμένους που είχαν καταδικαστεί το 2003. Η αντίστροφη μέτρηση για τη νέα εποχή έχει αρχίσει.