Υπόγειος πόλεμος για το «τσιπάκι» των τσιγάρων

Στους διαδρόμους των ελληνικών υπουργείων εξαπλώθηκε η μάχη των λόμπι που μαινόταν και μαίνεται στις Βρυξέλλες για την ειδική σήμανση στα προϊόντα καπνού. Από τη μια, βρίσκονται οι εταιρείες που ειδικεύονται στις τεχνολογίες σήμανσης στα τσιγάρα, οι οποίες μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Από την άλλη, οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες που έχουν δημιουργήσει το δικό τους σύστημα ιχνηλασιμότητας.

Στις 26 Φεβρουαρίου το Ευρωκοινοβούλιο ενέκρινε την αναθεώρηση της οδηγίας για τα προϊόντα καπνού, η οποία θεωρείται αρκετά αυστηρότερη από την προηγούμενη που είχε ψηφιστεί το 2001. Ανάμεσα στις αλλαγές, ξεχωρίζει η εισαγωγή πανευρωπαϊκού συστήματος εντοπισμού και παρακολούθησης των τσιγάρων κατά μήκος της διαδρομής τους από τις καπνοβιομηχανίες στην αγορά, το οποίο θα περιλαμβάνει ορατά και αόρατα χαρακτηριστικά (π.χ., ολογράμματα) που θα δίνουν τη δυνατότητα στις Αρχές αλλά και στους καταναλωτές να εντοπίζουν τα παράνομα προϊόντα. Πλέον η νέα, αυστηρότερη οδηγία έχει προωθηθεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προς ψήφιση.

Από τις τέσσερις εταιρείες που δραστηριοποιούνται διεθνώς στην ειδική σήμανση, τη βρετανικήDelarue, την αμερικανική 3M, την ουκρανικήEDAPSκαι την ελβετικήSICPA, οι οποίεςέχουν αναλάβει τις περισσότερες αναθέσεις από κυβερνήσεις για συστήματα «παρακολούθησης και εντοπισμού» πακέτων τσιγάρων, «ΤΑ ΝΕΑ» είναι σε θέση να γνωρίζουν ότι ενημερωτικά φυλλάδια της τελευταίας βρέθηκαν σε γραφεία του υπουργείου Δικαιοσύνης στις αρχές του φθινοπώρου.

Η παρουσία αυτού του προσπέκτους στα συγκεκριμένα γραφεία δεν ήταν τυχαία. Εκείνη την περίοδο η μάχη μεταξύ των καπνοβιομηχανιών και των εταιρειών σήμανσης βρισκόταν σε κρίσιμο σημείο, καθώς στις 8 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο ψηφοφορία για το σχέδιο της νέας ευρωπαϊκής οδηγίας για τα τσιγάρα. Τελικά το εν λόγω σχέδιο έτυχε ευρείας αποδοχής: σε αυτό αναφερόταν ότι οι αναγραφόμενες προειδοποιήσεις για την υγεία θα πρέπει να καλύπτουν το 65% της επιφάνειας του πακέτου, ότι τα τσιγάρα με γεύσεις φρούτων, μέντας και τα μικρά πακέτα θα πρέπει να απαγορευθούν και ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως φαρμακευτικά προϊόντα μόνο στην περίπτωση που οι παραγωγοί τους ισχυρίζονται ότι έχουν θεραπευτικές ή προληπτικές ιδιότητες.

Επίσης, αναφερόταν κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για τη συγκεκριμένη μάχη μεταξύ των λόμπι των τεσσάρων εταιρειών και των καπνοβιομηχανιών. «Για να μειωθεί ο αριθμός των παράνομων προϊόντων καπνού στην αγορά, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα μεμονωμένα πακέτα και η συσκευασία μεταφορών θα προσδιορίζονται με σήμανση που επιτρέπει τον εντοπισμό τους», επισημαινόταν στο εγκεκριμένο κείμενο που υπερψήφισαν 620 ευρωβουλευτές έναντι 43 που ψήφισαν κατά.

Η μάχη δεν θα περιοριζόταν απλώς και μόνο σε ενέργειες των λόμπι για την προώθηση των συμφερόντων της μίας ή της άλλης πλευράς. «ΤΑ ΝΕΑ» είναι σε θέση να γνωρίζουν ότι μία από τις εταιρείες σήμανσης βρισκόταν σε συζητήσεις με ιδιωτική εταιρεία ερευνών, ενδιαφερόμενη για πληροφορίες σχετικά με τις διαθέσεις των ευρωβουλευτών όσον αφορά την ψηφοφορία, αλλά και πολύ πιο συγκεκριμένα ζητήματα. Ενα από αυτά ήταν αν η OLAF, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης, διεξάγει έρευνες για τις μεγάλες καπνοβιομηχανίες και γιατί αποχώρησαν τον Δεκέμβριο, χωρίς εμφανή λόγο, η κεφαλή και άλλα πολύ υψηλόβαθμα στελέχη μιας από τις μεγαλύτερες καπνοβιομηχανίες παγκοσμίως.

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ. Ενημερωτικό υλικό για την ίδια εταιρεία σήμανσης, τη SICPA, βρέθηκε και τον προηγούμενο μήνα σε γραφείο του υπουργείου Οικονομικών. Σαν από σύμπτωση, και αυτή η περίοδος θεωρείτο ιδιαίτερης σημασίας για τη μάχη των λόμπι. Ελάχιστες εβδομάδες μετά η Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου συνήλθε για να ψηφίσει τη νέα αυστηρότερη οδηγία. Μόλις η νομοθεσία εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τα κράτη-μέλη της ΕΕ θα έχουν προθεσμία24 μηνών για να υιοθετήσουν την οδηγία στην εθνική νομοθεσία τους.Τα προϊόντα καπνού που δεν θασυμμορφώνονται στις προδιαγραφές σήμανσηςθα μπορούν να κυκλοφορούν στην αγορά για χρονικό διάστημα36 μηνών από την ενσωμάτωση της οδηγίας στην εθνική νομοθεσία.

Στα προσπέκτους που βρέθηκαν στα γραφεία των υπουργείων περιγράφεται ένα σύστημα εντοπισμού πακέτων τσιγάρων, το οποίο περιλαμβάνει σήμανση δύο διαστάσεων τύπουmatrix, στην οποία εμπεριέχεται μία σειρά πληροφοριών για το προϊόν. Για να γνωστοποιηθούν αυτές οι πληροφορίες θα πρέπει η σήμανση να σκαναριστεί με ειδικό μηχάνημα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι οποίες μένει να επιβεβαιωθούν, το συνολικό κόστος για την εφαρμογή ενός τέτοιου συστήματος μπορεί να ανέλθει για την Ελλάδα στα 17 εκατομμύρια ευρώ ανά έτος.

Οταν έγινε γνωστό ότι πρόταση της SICPA εξετάζεται από το υπουργείο Οικονομικών, οι τέσσερις μεγάλες καπνοβιομηχανίες έκαναν και αυτές τη δική τους πρόταση: ακούει στο όνομαCodentifyκαι πρόκειται για σειρές τυχαιοποιημένων αριθμών που προκύπτουν από συγκεκριμένους αλγόριθμους και που επίσης εμπεριέχουν πληροφορίες για το προϊόν ώστε να παρέχεται η δυνατότητα να εντοπιστούν τα λαθραία. Αρχικά δημιούργημα τηςPhilip Morris International, το Codentifyυιοθετήθηκε και από τις άλλες τρεις μεγάλες καπνοβιομηχανίες: τηνJapan Tobacco International, τηνBritish American Tobaccoκαι τηνImperial Tobacco.

Η INTERPOL. Ηταν Ιούλιος του 2012 όταν ηInterpolανακοίνωσε τη δημιουργία ειδικού μητρώου, τουIGR, με στόχο την παροχή εργαλείων στις αστυνομικές δυνάμεις και στο κοινό ώστε να εξακριβωθεί η αυθεντικότητα ενός προϊόντος. Επιπλέον ηInterpolδήλωσε ότιθα συνεργαστεί με τις προαναφερθείσες τέσσερις μεγάλες καπνοβιομηχανίες για να καταστήσει προσβάσιμο τοCodentifyμέσω του μητρώου τηςIGR. Υπήρξαν τότε δημοσιεύματα ότι η δωρεά 15 εκατ. ευρώ που έλαβε ηInterpol το 2011 από τηPhilip Morris Internationalέπαιξε ρόλο σε αυτή την εξέλιξη.

Οταν οι εκπρόσωποι των καπνοβιομηχανιών έκαναν πρόταση στο υπουργείο Οικονομικών τον προηγούμενο μήνα, το κύριο επιχείρημά του ήταν το μικρό κόστος λειτουργίας –σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, θα είναι 300.000 ευρώ για τον πρώτο χρόνο και ακολούθως 30.000 ευρώ ετησίως. Μάλιστα, το κόστος αυτό προσφέρθηκαν να αναλάβουν οι ίδιες οι εταιρείες.