30 μ.Χ. Πεθαίνει η Κλεοπάτρα, γεννιέται το κουτσομπολιό

Το ημερολόγιο δείχνει 10 Αυγούστου του 30 μ.Χ. Ο Οκταβιανός νικά τον Μάρκο Αντώνιο και η 39χρονη βασίλισσα της Αλεξάνδρειας κείτεται νεκρή σε ένα χρυσό κρεβάτι. Είναι το τέλος της Κλεοπάτρας, της ελληνιστικής εποχής και της ανεξαρτησίας της Αιγύπτου. Μαζί όμως υπάρχει κι ένα άλλο θύμα εκείνο το καλοκαίρι: η αλήθεια

Δεν αυτοκτόνησε από έρωτα ως ηρωίδα μελοδράματος η τελευταία των Πτολεμαίων. Πιθανότατα δεν υπήρξε καν το φίδι που θεωρείται ότι τη σκότωσε. Η βιογραφία της βασίζεται κυρίως σε διηγήσεις των εχθρών της, κατά κύριο λόγο αξιωματούχους της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. «Με τη σύγχρονη οπτική θα λέγαμε ότι πρόκειται για αντιρρησίες, απολογητές, ηθικολόγους, ψεύτες, παρακατιανούς συγγραφείς και καλλιτέχνες της ανακύκλωσης και του copy-paste», επισημαίνει η βραβευμένη με Πούλιτζερ Στέισι Σιφ στη βιογραφία της τελευταίας βασίλισσας της Αιγύπτου υπό τον τίτλο «Κλεοπάτρα».

Η Sony Pictures θα ήθελε να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη τη βιογραφία που έγραψε η Στέισι Σιφ υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Ανγκ Λι και στον πρωταγωνιστικό ρόλο –εκείνον στον οποίο άφησε εποχή πριν από μισό αιώνα η Ελίζαμπεθ Τέιλορ –την Αντζελίνα Ζολί.

Αν τελικά η ιδέα έπαιρνε σάρκα και οστά, το ευρύ κοινό θα είχε την ευκαιρία να ανακαλύψει την άλλη Κλεοπάτρα: μια γυναίκα ελεύθερη και τολμηρή, ευφυέστατη και ιδιαιτέρως καλλιεργημένη, που έμεινε θαμμένη για 2.000 χρόνια κάτω από τα κουτσομπολιά των εχθρών της. Μια σιδηρά κυρία που μιλούσε επτά γλώσσες, οργάνωνε εκστρατείες, κατέστειλε εξεγέρσεις, χειριζόταν δύσκολες πολιτικές διαπραγματεύσεις και καινοτόμησε όσον αφορά τη νομισματική πολιτική της χώρας της. Μια γυναίκα ικανότατη στο να χαράσσει στρατηγική, η οποία απείχε πολύ από το μοιραίο θηλυκό που στο μυαλό μας έχει καθιερωθεί ως μια παρουσία που βούλιαζε σε μαλακά ανάκλιντρα και δεν άφησε αδιάφορο κανέναν καλλιτέχνη σε καμία εποχή: από τον Μιχαήλ Αγγελο έως τον Μπρεχτ και από τον Σαίξπηρ έως τους δημιουργούς του Χόλιγουντ.

Η υλική τεκμηρίωση είναι ελλιπής. Από την Κλεοπάτρα έχουμε ίσως μια και μόνη γραπτή διαταγή της σε έναν πάπυρο και ένα πορτρέτο της χαραγμένο στα νομίσματα. Πρέπει να είχε μεγάλο μέτωπο, γαμψή μύτη, μεγάλα μάτια, χείλη σαρκώδη, προτεταμένο πιγούνι και προσωπικότητα που ξεπερνούσε κατά πολύ την εμφάνισή της. Η γοητεία της μεγάλωνε όσο περνούσαν οι αιώνες μαζί με τον μύθο γύρω από τη ζωή της. Και ταυτοχρόνως αυξάνονταν οι λεπτομέρειες που «έντυναν» αυτόν τον μύθο για να τον κάνουν πιο πιστευτό. Διότι πώς είναι δυνατόν να κρύφτηκε το φίδι σε ένα καλάθι με σύκα; Γιατί δεν το πρόσεξε κανένας φύλακας; Από την άλλη, αν ήθελε να αυτοκτονήσει, γιατί να επιλέξει μια οχιά; Αν δεν ήθελε να συλληφθεί ζωντανή, δεν θα έπρεπε να επιλέξει μια πιο ασφαλή λύση, όπως ένα δηλητηριώδες ρόφημα ή μια αλοιφή; Ισως όπιο ή κώνειο, όπως ο Σωκράτης;

Θα μπορούσε όμως και όλο αυτό να είναι απλώς ένα στημένο σκηνικό. Για τον Οκταβιανό πιθανόν να ήταν πολύ επικίνδυνο να παρελάσει στη Ρώμη παρουσιάζοντας ως λάφυρο τη μητέρα ενός από τους γιους τού Καίσαρα. Υπέρ της άποψης της δολοφονίας λοιπόν τάσσεται σαφώς η εγκληματολόγος Πατ Μπράουν που υπογράφει το βιβλίο «Η δολοφονία της Κλεοπάτρας», ενώ μια τέτοια εκδοχή δεν αποκλείει ούτε η Στέισι Σιφ, αλλά το θέμα είναι άλλο. Το φίδι δεν αποτελεί μόνο ένα τέλεια κρυπτογραφημένο εικονογραφικό στοιχείο για ζωγράφους και γλύπτες, αλλά έχει και σεξουαλικό υπαινιγμό.

Κατά τη διάρκεια της 20ετούς βασιλείας της η Κλεοπάτρα κατάφερε να κυριαρχήσει σχεδόν στο σύνολο της ανατολικής ακτής της Μεσογείου, αναγκάζοντας τις αντίπαλες ρωμαϊκές παρατάξεις να επιλέξουν αν θα συμμαχήσουν ή αν θα αντιπαρατεθούν μαζί της και πολλούς να μπερδέψουν το εξωτικό με το ερωτικό, την ξενοφοβία με το σεξισμό. «Πρόστυχη βασίλισσα» αναφέρεται από τον ποιητή Ποπέρτιο. Για τον Δάντη είναι μια λάγνα ύπαρξη, για τον Βοκάκιο «η πόρνη των βασιλέων της Ανατολής».

Τη θυμόμαστε ως τη γυναίκα που παγίδευσε τους δυο πιο ισχυρούς άνδρες της εποχής της κάνοντάς τους να ξεχάσουν πατρίδα και οικογένεια. Αντιθέτως, όμως, είναι σχεδόν απίθανο να είχε οποιαδήποτε σεξουαλική εμπειρία όταν συναντήθηκε με τον Καίσαρα, καθώς μάλλον την απασχολούσε να καταφέρει να ζήσει παρά να τον αποπλανήσει. Δεν ξέρουμε αν τον παρέσυρε ή παρασύρθηκε από εκείνον, ούτε πόσος καιρός απαιτήθηκε για να πέσει ο ένας στην αγκαλιά του άλλου. Το ιστορικό μυθιστόρημα της Μάρθα Ρόφχαρτ «Η βασίλισσα της Αλεξάνδρειας» θέλει την Κλεοπάτρα ερωτευμένη, αλλά κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν επρόκειτο για πραγματική αγάπη. Με τον Καίσαρα είχε εκλεκτικές συγγένειες: το χάρισμα, τη διορατικότητα, τη συναίσθηση ότι υπάρχουν λίγοι ισάξιοί του στον κόσμο. Τον Αντώνιο στην αρχή τον είχε ανάγκη, αλλά ύστερα από τρία παιδιά οι όροι είχαν αντιστραφεί. Συμπεριφέρθηκε όπως θα ήταν φυσιολογικό για έναν άνδρα ηγέτη, υπακούοντας τους νόμους του κράτους εκτός από την καρδιά, καθώς οι γυναίκες της Αιγύπτου μπορούσαν να διαλέξουν ποιον θα παντρευτούν και να ζητήσουν διαζύγιο. Είχαν τα ίδια δικαιώματα με τους άνδρες στην πατρική περιουσία, μπορούσαν να δανείσουν χρήματα, να διαθέτουν καταστήματα, πλοία και αμπέλια. Η Αίγυπτος ήταν η χώρα που σύμφωνα με τον Ηρόδοτο «οι γυναίκες ουρούν όρθιες και οι άνδρες καθιστοί».