Αναζήτηση
Σε μια πόλη όπου οι ουρανοξύστες φυτρώνουν σαν τα ζιζάνια, κανείς τους δεν ψήλωσε τόσο γρήγορα όσο ο Πύργος του Ζαφειριού στην Κωνσταντινούπολη.
Σήμερα, αποτελεί σύμβολο για το πόσο απότομα μπορεί να πέσουν οι ισχυροί.
Οπως και τα περισσότερα νέα κτίρια που γέμισαν την Κωνσταντινούπολη τα τελευταία χρόνια, ο Πύργος του Ζαφειριού –που με ύψος 260 μέτρα είναι το ψηλότερο κτίριο στην Τουρκία και ανάμεσα στα πιο ψηλά στην Ευρώπη –κατασκευάστηκε με τη χρήση φθηνών δανείων που ελήφθησαν σε δολάρια, τα οποία πλημμύρισαν την Τουρκία και άλλες ταχέως αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως τη Βραζιλία, την Ινδία και τη Νότια Κορέα. Τα χρήματα άρχισαν να ρέουν όταν η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (FED) και άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες μείωσαν τα επιτόκια σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα το 2009 και άρχισαν να τυπώνουν φρέσκο χρήμα σε μια προσπάθεια να επιτευχθεί μεγαλύτερη ανάπτυξη στις ΗΠΑ και σε άλλες προηγμένες βιομηχανικές χώρες.
Τώρα όμως υπάρχει ανησυχία ότι η FED, υπό την ηγεσία του Μπεν Μπερνάνκι ο οποίος ετοιμάζεται να αποχωρήσει, μπορεί σύντομα να αρχίσει να κλείνει τη στρόφιγγα του φθηνού χρήματος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει την κορυφογραμμή των ουρανοξυστών στην Κωνσταντινούπολη σε κραχ λόγω απλήρωτων δανείων, εξασθένησης εθνικών νομισμάτων και –τελικά –λόγω πιθανής κατάρρευσης κατασκευαστών ακινήτων και τραπεζών.
Τις προηγούμενες ημέρες μετοχές και συναλλάγματα σε αρκετές αναπτυσσόμενες ασιατικές αγορές, περιλαμβανομένων και της Ινδίας, της Ινδονησίας και της Ταϊλάνδης, δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα. Οι επενδυτές από όλο τον κόσμο συνέχισαν να αποσύρουν κεφάλαια από τις αναπτυσσόμενες αγορές, καθώς τα επιτόκια αυξάνονται σε αναμονή της κίνησης της FED να μειώσει τη ρευστότητα που διαθέτει στην αγορά.
ΒΛΕΠΟΥΝ ΦΟΥΣΚΑ. Μερικοί αναλυτές θεωρούν ότι η βουτιά σε αναδυόμενες αγορές αποτελεί αντίδραση, καθώς φαίνεται να τερματίζεται –είτε στην πραγματικότητα, είτε λόγω προσδοκιών –η έκρηξη ρευστότητας του Μπερνάνκι. «Είμαστε μάρτυρες σε μια τεράστια φούσκα, μια φούσκα του Μπερνάνκι εάν θέλετε», είπε ο Τιμ Λι της αμερικανικής εταιρείας Ρί Economics που ειδικεύεται στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών.
Δεν ανησυχούν όλοι όσο ο κ. Λι. Ομως 16 χρόνια μετά την οικονομική κρίση στην Ασία, που προκλήθηκε όταν κατέρρευσαν τα τοπικά νομίσματα, ακόμη και οι πιο αισιόδοξοι αρχίζουν να αισθάνονται μια νευρικότητα για την τεράστια συγκέντρωση χρέους σε δολάρια, όχι μόνο στην Τουρκία, αλλά και σε άλλες οικονομίες που αντιμετωπίζουν πλέον προβλήματα όπως είναι η Βραζιλία, η Ινδία και η Νότια Κορέα.
Οπως προέκυψε τελικά, μερικοί από τους μεγαλύτερους ωφελημένους της πολιτικής της FED δεν ήταν τόσο οι ανεπτυγμένες χώρες, αλλά η ελίτ σε αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως η Τουρκία. Εκεί οι πύργοι της ματαιοδοξίας, τα αστραφτερά εμπορικά κέντρα και άλλα μεγάλα σχέδια –η κατασκευή τρίτης γέφυρας στον Βόσπορο και ένα νέο τεράστιο αεροδρόμιο –αντιπροσωπεύουν τον νέο δυναμισμό ενός έθνους, ο οποίος είναι τόσο οικονομικός όσο και γεωπολιτικός.
ΤΟ ΡΙΣΚΟ. Εκείνο όμως που αγνόησαν οι συγκεκριμένες ελίτ, προειδοποιεί ο κ. Λι, είναι ότι οι υποχρεώσεις τους συνοδεύονται από έναν μεγάλο και υπαρκτό κίνδυνο: το συναλλαγματικό ρίσκο.
Σε αντίθεση με τα δάνεια που έλαβαν οι κατασκευαστές ακινήτων στις ΗΠΑ ή την Ιρλανδία (τα οποία ήταν σε τοπικό νόμισμα), τα δάνεια που πήραν οι εταιρείες οι οποίες ανεγείρουν ουρανοξύστες στην Κωνσταντινούπολη, όσοι έχουν μεταλλουργίες στην Ινδία ή όσοι ασχολούνται με πετρέλαιο στη Βραζιλία, πρέπει σε μεγάλο βαθμό να αποπληρωθούν σε δολάρια από εταιρείες οι οποίες έχουν τα περισσότερα κέρδη τους σε τοπικό νόμισμα.
Οταν η τουρκική λίρα ή η ρουπία στην Ινδία ήταν ισχυρά νομίσματα –όπως ήταν μέχρι πρόσφατα –οι τοπικές εταιρείες είχαν κάθε κίνητρο να δανείζονται σε δολάρια με σχετικά χαμηλά επιτόκια.
Οταν όμως τα εθνικά νομίσματα άρχισαν να εξασθενούν, σε συνδυασμό με τις υποβαθμισμένες πλέον προοπτικές ανάπτυξης, το αποτέλεσμα ήταν διπλό: η αποπληρωμή δανείων σε δολάρια έγινε πολύ ακριβή για τον δανειζόμενο και ο δανειστής άρχισε να ανησυχεί πολύ για την έκθεσή του σε ένα εύθραυστο νόμισμα και εξετάζει να μειώσει ή ακόμη και να κόψει την παροχή ρευστότητας.
ΥΠΕΡΔΑΝΕΙΣΜΟΣ. Αν και η Βραζιλία έχει λάβει τα σε απόλυτο αριθμό περισσότερα δάνεια σε δολάρια, με το χρωστούμενο ποσό να ανέρχεται σε 287 δισ. δολ., λίγες χώρες έχουν βασιστεί σε αυτήν την πηγή χρήματος όσο η Τουρκία. Ο δανεισμός σε δολάρια στη χώρα ανέρχεται σε 172 δισ. δολ., που αποτελεί το 22% της συνολικής οικονομίας.
Τους πρόσφατους μήνες η τουρκική λίρα έχει χάσει το 4,5% της αξίας της απέναντι στο δολάριο και η Goldman Sachs προβλέπει ότι η ισοτιμία δολαρίου / λίρας θα φθάσει στο 2,2, δηλαδή το τουρκικό νόμισμα θα υποτιμηθεί 15% από τα σημερινά επίπεδα του 1,95.
Ο κίνδυνος είναι υπαρκτός αφού πολλά δάνεια έχουν ληφθεί από τους ισχυρούς σε συνδυασμό με κυβερνήσεις που ήθελαν να παρουσιάσουν επενδύσεις υψηλού επιπέδου.
