«Πότε λοιπόν θα αναστηθεί η Ελλάδα;», τον ρώτησα μόλις συναντηθήκαμε. Χαμογέλασε.

– Πού το θυμήθηκες τώρα αυτό;

«Ετσι δεν είχατε πει στη “Ρεπούμπλικα”; Μόνο που δεν έχω συγκρατήσει την ημερομηνία για να κάνω την αφαίρεση και να ξέρω πόσοι μήνες απομένουν».

– Ναι, μόνο που τους είχα πει «αν δεν υπάρξουν νέα εμπόδια», αλλά εδώ βλέπω συνεχώς νέα εμπόδια.

Ο Χριστόφορος Πισσαρίδης ήρθε αυτή την εβδομάδα στην Αθήνα για δύο ημέρες. Το τηλέφωνό του όμως δεν έπαψε να χτυπάει. Αλλωστε είναι πλέον πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομίας στην Κύπρο. Το Νομπέλ Οικονομίας που πήρε το 2010 – μαζί με τους Μόρτενσεν και Ντάιαμοντ – του έδωσε, εκτός από 300.000 ευρώ, παγκόσμια αίγλη: CNN, BBC, Al Jazeera, Νταβός, Κίνα, Μόσχα. Η έδρα στη London School of Economics μπορούσε να περιμένει.

Η κυπριακή κρίση όμως και η σχέση του με τον κύπριο Πρόεδρο τον προσγείωσαν στα σκληρά της πολιτικής. Αλλωστε ήταν αυτός που πρότεινε τον Αναστασιάδη για Πρόεδρο. Δεν ανήκει στο κόμμα του, αλλά έβλεπε ότι το νησί πήγαινε στα βράχια. Τώρα μόλις εμφανίζεται στους δρόμους της Λευκωσίας όλοι σπεύδουν να τον ρωτήσουν. Κάποιοι του λένε και τι πρέπει να γίνει. «Μόνο ένας αγανακτισμένος με έβρισε μια φορά», λέει χωρίς να χάνει το χαμόγελό του. Είναι φανερό ότι ακόμη απολαμβάνει το φλερτ με την πολιτική. Εξάλλου, έπειτα από 39 χρόνια στις πανεπιστημιακές αίθουσες πρέπει να ένιωθε πολύ πληκτικά.

Πώς είναι η ατμόσφαιρα στο νησί;

Δεν είναι καλή. Ανασφάλεια. Στην αρχή είπαν ότι θα κόψουν το 35% των καταθέσεων της Τράπεζας Κύπρου, ύστερα το 60%, τώρα κάποιοι λένε 90%. Και οι καταθέσεις βέβαια της Λαϊκής χάθηκαν. Μιλάω για τις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ.

Ποτέ δεν κατάλαβα, πάντως, γιατί το κούρεμα αφορά μόνο αυτές τις δύο τράπεζες.

Φαίνεται όμως ότι είναι οριστική η απόφαση να μην αγγίξουν άλλες τράπεζες. Και εγώ λέω ότι είναι λάθος διότι, όπως είπα και στην τρόικα, είναι τυχαίο το αν έχεις τον λογαριασμό σου στη Λαϊκή, στην Κύπρου ή στην Ελληνική.

Ναι, συνήθως πηγαίνεις στην τράπεζα που είναι κοντά σου ή σε αυτήν που σου βάζουν τον μισθό.

Σωστά, δεν θα κοιτάξεις ποιος έχει το μάνατζμεντ και τι επενδύσεις κάνει για να αποφασίσεις αν θα ανοίξεις έναν λογαριασμό… Και εγώ, όταν πήγα στην Κύπρο πριν από δύο-τρία χρόνια, άνοιξα έναν λογαριασμό στην τράπεζα που ήταν απέναντι από το σπίτι μου. Αν ήταν πιο κοντά η Λαϊκή, θα άνοιγα στη Λαϊκή και θα τα έχανα όλα. Τώρα θα χάσω μόνο το 60%. (γέλια)

Το πρώτο σχέδιο, που έλεγε «θα κόψουμε το 10% των καταθέσεων ανεξαρτήτως τράπεζας», δεν ήταν πιο λογικό;

Ναι, ήταν πιο δίκαιο. Βέβαια, ήταν λάθος που πήγαν να φορολογήσουν τα ασφαλισμένα ποσά, δηλαδή τους λογαριασμούς κάτω από 100.000 ευρώ.

Δεν θα ήταν πιο δίκαιο όμως να πάρεις από όλους κλιμακωτά ένα ποσό; Δηλαδή, 10% από 100.000 έως 200.000 ευρώ, 15% από 200.000 έως 300.000 ευρώ, 20% πάνω από 300.000 ευρώ… Και από όλες τις τράπεζες, όχι μόνο από τη Λαϊκή και την Κύπρου.

Θα ήταν πολύ πιο δίκαιο και δεν ξέρω γιατί η τρόικα δεν το κάνει αυτό. Οταν τους συνάντησα στην Κύπρο, μου είπαν ότι «θέλουμε να πληρώσει την ανακεφαλαιοποίηση ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα». Μάλιστα, εγώ τους είπα: «Αν δηλαδή ένας τραπεζίτης έκανε λάθος επενδύσεις και διέλυσε μια τράπεζα, θα πληρώσουν και οι καταθέτες της ρωσικής τράπεζας ή της ελληνικής;». Και θυμάμαι ότι μου είπαν πως «όλοι πρέπει να πληρώσουν».

Και γιατί τελικά άλλαξαν απόφαση;

Εδώ είμαι λίγο καχύποπτος. Νομίζω ότι έχει σχέση με την επίσκεψη Μπαρόζο στη Μόσχα. Τον υποδέχθηκαν πολύ ψυχρά και ο Πούτιν είπε ότι είναι τελείως «αντιεπαγγελματικό» αυτό που κάνουν. Αλλά μετά τις συζητήσεις ο Μεντβέντεφ είπε ότι «θέλουμε να έχουμε πολύ καλές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση» και, αντιστοίχως, στον υπουργό Οικονομικών της Κύπρου: «Οχι, δεν θα σας δώσουμε δάνειο, κάντε ό,τι σας πει το Eurogroup». Κάτι σημαίνουν λοιπόν όλα αυτά.

Σαν να μου λέτε ότι οι Ρώσοι στήριξαν την απόφαση του Eurogroup με αντάλλαγμα τη διαβεβαίωση ότι δεν θα πειραχτούν οι καταθέσεις στις ρωσικές τράπεζες που βρίσκονται στην Κύπρο.

Ναι, τελικά, μετά την επιστροφή του Μπαρόζο στις Βρυξέλλες, ποτέ δεν ξανακούσαμε τη λέξη «Ρωσία», τέλειωσε. Και είπαν: «Οχι, δεν θα φορολογηθούν οι καταθέσεις σε όλες οι τράπεζες».

Τι έφταιξε στην Κύπρο;

Το 2008, όταν ανέλαβε ο Χριστόφιας, η Κύπρος είχε πλεόνασμα στον προϋπολογισμό, περίπου +3%. Ο Χριστόφιας όμως ήθελε να δώσει αυτά που είχε υποσχεθεί στους ψηφοφόρους του ΑΚΕΛ: αυξήσεις στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και κοινωνικές παροχές. Αυτό έκανε τη ζημιά. Και από πλεόνασμα 3% πήγαμε σε έλλειμμα 6%!

Αν η Κύπρος ήταν ενωμένη, αν π.χ. είχε βρεθεί λύση με το σχέδιο Ανάν, τα πράγματα θα ήταν πιο εύκολα σήμερα;

Νομίζω ότι το τραπεζικό σύστημα την ίδια πορεία θα ακολουθούσε. Φυσικά, αν η Κύπρος ήταν ενωμένη, η κατάσταση θα ήταν καλύτερη από πολιτική άποψη· η Τουρκία ίσως να βοηθούσε σήμερα και να μην υπήρχε αυτή η εθνική ανασφάλεια. Βεβαίως πολλοί στην Κύπρο θα σου πουν ότι, αν είχαμε δεχθεί το σχέδιο Ανάν, τώρα το νησί θα ήταν τουρκικό.

Κάποιοι λένε ότι η Κύπρος πλήρωσε την καχυποψία που έχουν οι Ευρωπαίοι προς τους Κυπρίους μετά την απόρριψη του σχεδίου Ανάν. Ισχυρίζονται ότι η συμφωνία τότε ήταν να γίνει δεκτή η Κύπρος στην ΕΕ και παράλληλα οι Ελληνοκύπριοι να πουν «ναι» στο σχέδιο Ανάν.

Αυτό το έχω ακούσει και στις Βρυξέλλες…

«Σας βάζουμε στην ΕΕ, λύνουμε μια παλιά διαμάχη και παίρνουμε και το Νομπέλ».

Ναι, Νομπέλ Ειρήνης. Γι’ αυτό άλλωστε αργότερα ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας είχε πει ότι «κάνατε λάθος που δεχτήκατε την Κύπρο στην Ευρώπη προτού γίνει το δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν». Οι Τούρκοι δεν τα λένε τυχαία αυτά τα πράγματα, ήξεραν ότι υπάρχει αυτή η συζήτηση στην Ευρώπη.

Τώρα θα πρέπει να αλλάξει η οικονομία της Κύπρου;

Η Κύπρος, εκτός από τον τουρισμό και τις υπηρεσίες στις ξένες εταιρείες, δεν έχει κάτι άλλο να παράγει.

Ναι, αλλά αυτές οι υπηρεσίες δεν ήταν κυρίως τραπεζικές;

Είναι κυρίως νομικές, λογιστικές και κατά δεύτερο λόγο τραπεζικές. Τώρα τα δικηγορικά γραφεία θα πρέπει να συνεργαστούν με τράπεζες στην Ελλάδα, στη Μάλτα, στο Λουξεμβούργο και να πουν στις ξένες εταιρείες με τις οποίες συνεργάζονται ότι θα έχουν τους λογαριασμούς τους σε μια άλλη χώρα της ευρωζώνης.

Αρα μου λέτε ότι οι νέοι στην Κύπρο μπορούν να συνεχίσουν να πηγαίνουν σε οικονομικές και νομικές σχολές;

Δεν μπορώ να δω άλλο τομέα που μπορεί να φέρει το συνάλλαγμα το οποίο χρειάζεται για να αγοράζουμε σχεδόν το 90% των βιομηχανικών προϊόντων που καταναλώνουμε. Με την τουρκική εισβολή χάσαμε όλες τις πεδιάδες. Εχουμε μόνο λίγη τυροκομία, το χαλούμι συγκεκριμένα, αλλά οι τυροκόμοι ακόμη τσακώνονται για το τι είναι το χαλούμι. Αλλοι λένε πρέπει να έχει μόνο κατσικίσιο και πρόβειο γάλα, άλλοι λένε ότι μπορεί να έχει και αγελαδινό. Ετσι, δεν μπορούμε ακόμη να το κατοχυρώσουμε ως προστατευόμενο προϊόν και κινδυνεύουμε να χάσουμε και την αγορά χαλουμιού διότι άρχισαν να το αντιγράφουν οι Βούλγαροι και οι Δανοί.

Δεν έχει απαλλαγεί η Κύπρος από τις ασθένειες του ελληνισμού; Δηλαδή, ακόμη και το χαλούμι προκαλεί διχασμό…

Δυστυχώς, έτσι είναι. Σιγά σιγά εξελληνιζόμαστε σε όλα τα κακά. Ηδη έχουμε πρόβλημα με το Δημόσιο…

Ανακαλύψατε όμως πετρέλαια!

Χρειαζόμαστε τουλάχιστον πέντε χρόνια για την εξόρυξη.

Υπήρχε μια εισήγηση να βγουν ομόλογα πάνω στο πετρέλαιο και να χρησιμοποιηθούν για να απαλειφθεί το χρέος.

Δηλαδή, προτού το δούμε, να το πουλήσουμε. Δεν συμφωνώ. Υπάρχουν και οι μελλοντικές γενιές, δεν μπορούμε να λέμε συνέχεια «άντε να τα βγάλουμε όλα, να τα ξοδέψουμε». Πρέπει να ωριμάσει επιτέλους αυτός ο τόπος.

Εχω την αίσθηση, πάντως, ότι παρά το μαρτύριο της σταγόνας ως προς τις δαπάνες που ζει ο Νότος, η Ευρώπη δεν απομακρύνεται από την κρίση.

Ναι, δυστυχώς έχετε δίκιο. Και γι’ αυτό ευθύνεται η Γερμανία: πρώτον, διότι επιμένει στη λιτότητα και, δεύτερον και πιο σημαντικό, διότι εμποδίζει την εδραίωση του ευρώ ως κοινού νομίσματος. Χρειαζόμαστε τραπεζική ένωση και δημοσιονομική ένωση, δηλαδή ομοσπονδία. Η Γερμανία αυτό δεν το δέχεται με κανέναν τρόπο.

Οι Γερμανοί, για να κάνω τον συνήγορο του Διαβόλου, θα σου πουν ότι «αν εγγυηθώ τις καταθέσεις τους και τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα, τότε αυτοί θα συνεχίσουν να σπαταλούν χωρίς να παράγουν».

Αν γίνει όμως η ομοσπονδία, δεν θα μπορούν να σπαταλούν διότι θα υπάρχει έλεγχος από την Ευρώπη πάνω στα ελλείμματα, καθώς και συνεχής επιτήρηση των τραπεζών από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, όταν ήμουν μέλος της Νομισματικής Επιτροπής της Κεντρικής Τράπεζας, ανησυχούσαμε πάρα πολύ για τις κινήσεις του Βγενόπουλου, αλλά δεν μπορούσαμε να κάνουμε και πολλά πράγματα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα πει στον επόμενο Βγενόπουλο: «Οχι, σταματάτε εδώ, δεν θα το επιτρέψουμε αυτό».

Συνεπώς, μου λέτε ότι το μεγάλο βήμα είναι οι τράπεζες να περάσουν στον έλεγχο της ΕΚΤ.

Ακριβώς, και οι εγγυήσεις και ο έλεγχος. Να υπάρχει ένα ευρωομόλογο το οποίο να εγγυάται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και να είναι κοινά τα επιτόκια παντού.

Κάποιοι λένε ότι αυτό ίσως θα συμβεί μετά τις γερμανικές εκλογές. Παρότι υπάρχουν και αυτοί που υποστηρίζουν το αντίθετο σενάριο: ότι η Γερμανία θέλει να μείνουν στο ευρώ μόνο οι χώρες του Βορρά.

Η διάσπαση δεν νομίζω ότι θα συμβεί με πρωτοβουλία της Γερμανίας. Αν χωρίσει η Ευρώπη, αυτό θα γίνει με πρωτοβουλία του Νότου που θα πει: «Αρκετά, δεν αντέχουν πια οι οικονομίες μας αυτή τη λιτότητα, δεν βλέπουμε τον λόγο να γίνεται».

Είναι καλό όμως το σενάριο αυτό για τον Νότο;

Δεν ξέρω… Το καλύτερο σενάριο είναι να χαλαρώσει η λιτότητα και να γίνουν επενδυτικά έργα, γιατί είναι πάρα πολλές οι επενδύσεις και οι υποδομές που έχουν μείνει πίσω.

Ποιος εξασφαλίζει όμως ότι τα κονδύλια που θα έρθουν –αν έρθουν –δεν θα χρησιμοποιηθούν για προσλήψεις στο Δημόσιο ή δεν θα σπαταληθούν από διεφθαρμένους πολιτικούς, όπως συνέβη πλειστάκις στο παρελθόν;

Ναι, δεν πρέπει να πάνε ούτε στην κατανάλωση ούτε σε διορισμούς στο Δημόσιο, αλλά σε μεγάλα έργα. Να φτιαχτεί κάτι καινούργιο. Για παράδειγμα, πρέπει να γίνουν λιμάνια, για να δώσεις και ένα σπρώξιμο στη ναυτιλία και στον τουρισμό. Τώρα κάποιοι λένε ότι «μπορούμε να ξεχωρίσουμε το επενδυτικό έξοδο από το τρεχούμενο έξοδο». Ας φτιάξουν ένα Συμβούλιο Δημοσιονομικής Πολιτικής στις Βρυξέλλες, το οποίο θα αποφασίζει ποιο έργο είναι επενδυτικό ή τρεχούμενο.

Η Παιδεία είναι επενδυτικό ή τρεχούμενο έργο;

Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια είναι επενδυτικά έργα, όχι όμως και οι μισθοί των δασκάλων· τα κτίρια, τα εργαστήρια, τα ερευνητικά έργα είναι επένδυση.