Αναζήτηση
Η Μάργκαρετ Θάτσερ δεν ήταν αυτό που λέμε «φίλη της Ελλάδας», ούτε προσπάθησε ποτέ να γίνει. Γνώρισε εκ των πραγμάτων πολλούς έλληνες πολιτικούς. Με δύο όμως οι σχέσεις της υπήρξαν θυελλώδεις. Και οι δύο είχαν το ίδιο επώνυμο: Παπανδρέου! Στη μία περίπτωση μάλιστα υπήρξε περίοδος κατά την οποία οι αναφορές στον διεθνή Τύπο αντικαθιστούσαν το επώνυμο με τον όρο «αντι-Θάτσερ» και όλοι καταλάβαιναν: ήταν η επίτροπος Βάσω Παπανδρέου, με την οποία η Θάτσερ είχε ομηρικές αναμετρήσεις με αντικείμενο την Κοινωνική Χάρτα της Ευρώπης.
Η Βάσω είχε με το μέρος της τον ακλόνητο Ζακ Ντελόρ, ως πρόεδρο της Κομισιόν και οραματιστή της μιας Ευρώπης για την οποία δεν ήθελε να ακούει η Σιδηρά Κυρία. Η βρετανίδα πρωθυπουργός είχε το όνομά της και το κύρος της. Αλλά βρισκόταν πλέον στο τέλος της σταδιοδρομίας της και ηττήθηκε από την ελληνίδα επίτροπο.
Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ. Κατά σύμπτωση, η Κοινωνική Χάρτα είχε στην ούγια πάλι την Ελλάδα και το όνομα Παπανδρέου. Εγκρίθηκε στη Σύνοδο Κορυφής της Ρόδου τον Δεκέμβριο του 1988, με προεδρεύοντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Ανδρέα Παπανδρέου. Εκεί έκλεισε ο κύκλος του τότε έλληνα πρωθυπουργού με το ιερό τέρας της ευρωπαϊκής πολιτικής που κυβέρνησε στιβαρά τη Βρετανία για έντεκα χρόνια –περίοδο στην οποία οι συγκρούσεις τους ήταν σκληρές. Στη Ρόδο, καταβεβλημένος πλέον ο Ανδρέας Παπανδρέου, με τον διεθνή Τύπο να ζουμάρει περισσότερο στην ξανθιά αεροσυνοδό που τον συνόδευε ως μνηστή του –και η Θάτσερ δεν ήθελε να καθήσει στο ίδιο τραπέζι μαζί της -, κατάφερε και διεκπεραίωσε τη Σύνοδο.
Σαν από διαίσθηση ότι οι δρόμοι τους δεν θα διασταυρώνονταν ξανά, η Μάργκαρετ Θάτσερ τού έγραψε μια συγκινητική επιστολή μετά τη Σύνοδο. «Θαύμασα την αποφασιστικότητά σας στη διεύθυνση των εργασιών του Συμβουλίου, παρότι είστε ακόμη σε ανάρρωση», του έγραφε. «Ηταν μια εξαιρετική προσπάθεια και κερδίσατε τον σεβασμό όλων των συναδέλφων». Τον ευχαρίστησε ευγενικά για τη φιλοξενία και του ζήτησε προστατευτικά –και πάντως ασυνήθιστα για αλληλογραφία πρωθυπουργών –να προσέχει τον εαυτό του: «I hope you will now take some rest and look after yourself».
Δεν είχαν περάσει ούτε τρεις μήνες από την ημέρα που τον είχε επισκεφθεί στο Λονδίνο, στο ξενοδοχείο Γκρόσβενορ, μετά την αντικατάσταση βαλβίδας αορτής από τον Μαγκντί Γιακούμπ. Θα πει αργότερα ο Δημήτρης Κρεμαστινός: «Παρατηρούσα τις αντιδράσεις της. Μια σκληρή, σιδηρά –όπως τη λέγανε –κυρία αντιμετώπιζε τον Ανδρέα όχι ως ασθενή, αλλά ως απολύτως υγιή».
Τέσσερα χρόνια νωρίτερα, στις 3 Δεκεμβρίου του 1984, την είχε εκνευρίσει και ταυτόχρονα γοητεύσει όταν συγκρούσθηκε μαζί της στη Σύνοδο Κορυφής υπό την προεδρία της για τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα. Το πρωί την είχε απειλήσει ότι θα μπλοκάρει τις νέες εντάξεις, προκαλώντας αίσθηση με το πολιτικό σκεπτικό του. Το βράδυ θα αποχωρήσει από το δείπνο της, προκαλώντας αίσθηση με την τόλμη του. Η ίδια θα γράψει για εκείνη τη Σύνοδο αργότερα: «Ο γοητευτικός και ευπροσήγορος αυτός άνδρας άλλαζε όταν επρόκειτο να πετύχει περισσότερα χρήματα για τη χώρα του. Είναι σκληρός. Μας προσέφερε σκηνές αντάξιες του αρχαίου ελληνικού θεάτρου».
Η ΘΑΤΣΕΡ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ. Τον ήξερε από το 1980, όταν ως πρωθυπουργός μιας Βρετανίας σε κρίση ήλθε στην Αθήνα με πρόσκληση της κυβέρνησης Ράλλη. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και –σύμφωνα με τον βομβαρδισμό των εκθέσεων των βρετανικών υπηρεσιών που αποκαλύφθηκαν αργότερα –σίγουρος επόμενος πρωθυπουργός. Ισως ήλθε περισσότερο γι’ αυτόν παρά για τον Γ. Ράλλη. Σε εκείνη την επίσκεψη στην Αθήνα θα συναντήσει ως υπουργό Εξωτερικών και τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, που ως πρωθυπουργός ο ίδιος θα γίνει θαυμαστής της. «Η Θάτσερ έχει τη μικρότερη ανεργία στην Ευρώπη», έλεγε.
Οταν ο «αντιευρωπαίος» Ανδρέας Παπανδρέου ανέλαβε για πρώτη φορά την προεδρία της ΕΟΚ, η Θάτσερ δεν ήταν ό,τι είναι η Ανγκελα Μέρκελ σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ηταν όμως υπολογίσιμη και η χώρα της διέθετε τεράστια αποθέματα διπλωματικών ικανοτήτων. Παρ’ όλα αυτά, όταν ήλθε στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 1983 για τη Σύνοδο Κορυφής –φέρνοντας μαζί της μια ειδική χημική τουαλέτα γιατί εκείνη την περίοδο είχε συχνουρία -, βρέθηκε αντιμέτωπη με τον έλληνα προεδρεύοντα για το θέμα των επιστροφών μέρους των χρημάτων που εισέφερε στον κοινοτικό προϋπολογισμό η Βρετανία. Ωστόσο, το θέμα διευθετήθηκε και η Σύνοδος χαρακτηρίστηκε επιτυχής.
ΤΟ ΡΑΝΤΕΒΟΥ. Τον επόμενο χρόνο η Θάτσερ θα παραλείψει την Αθήνα από τον συνήθη «κύκλο των πρωτευουσών» ως προεδρεύουσα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Λίγες ώρες πριν αρχίσει η Σύνοδος του Λονδίνου, κάλεσε τον Ανδρέα Παπανδρέου για μπρέκφαστ στην πρωθυπουργική κατοικία, για να τον εξευμενίσει, αν και το ίδιο βράδυ η σύγκρουσή τους δεν απετράπη. Σύμφωνα με τον Θόδωρο Πάγκαλο που συνόδευε τον Ανδρέα, ο έλληνας πρωθυπουργός την έστησε λέγοντας: «Εγώ την περίμενα έξι μήνες, ας περιμένει κι αυτή ένα τέταρτο». Σε μια άλλη συνάντησή τους –για δείπνο –στην Ντάουνινγκ Στριτ 10, σαν να ήθελε να τον εντυπωσιάσει προσωπικά τον περίμενε με ψηλές γόβες και στενό μπλε ελεκτρίκ ταγέρ, όπως έγραψαν οι εφημερίδες.
Ο Θ. Πάγκαλος στο βιβλίο του «Με τον Ανδρέα στην Ευρώπη» αφηγείται και το εξής περιστατικό: «Σε κάποια ευρωπαϊκή Σύνοδο η Θάτσερ είχε εκνευριστεί από τη συζήτηση και, θέλοντας να αποπροσανατολίσει τη συζήτηση που δεν τη συνέφερε, στράφηκε προς τον Ανδρέα Παπανδρέου. «Ανδρέα, μην ετοιμάζεσαι να χρησιμοποιήσεις αυτό το μαγνητόφωνο. Σε έχω δει να μαγνητοφωνείς τις συνεδριάσεις, αλλά εδώ είμαστε μόνοι μας με τους υπουργούς Εξωτερικών και οι συζητήσεις είναι απόρρητες». «Ποιο μαγνητόφωνο;», είπε ο Παπανδρέου κατάπληκτος. «Αυτό που έχεις σ’ αυτό το δερμάτινο τσαντάκι που παίρνεις πάντα μαζί σου», του είπε η Θάτσερ, δείχνοντας μπροστά στο πιάτο του Παπανδρέου ένα δερμάτινο τσαντάκι. O Ανδρέας άνοιξε το τσαντάκι, έδειξε το περιεχόμενο στη μαινόμενη Θάτσερ και της είπε: «Μάργκαρετ, δεν είναι αυτό μαγνητόφωνο και επιπλέον μπορώ να σε διαβεβαιώσω ότι τα έχω αγοράσει στο Λονδίνο». Το τσαντάκι περιείχε δύο πίπες, όργανα καθαρισμού και μια ποσότητα καπνού».
