Ο Αρνολντ Σβαρτσενέγκερ, καθώς εκτοξεύει τα καταστροφικά βλήματά του, λέει με σαρκαστικό τρόπο στα θύματά του: «Hasta la vista, εις το επανιδείν babies». Κάτι ανάλογο φαίνεται ότι εκστόμισαν, σαν άλλοι terminators, εξολοθρευτές, και οι πολίτες που σημάδεψαν με το εκλογικό «βόλι» τους, όπως καθόλου τυχαία λέμε, εξολοθρεύοντας τους μεγάλους πολιτικούς σχηματισμούς και πολλούς από τους γνωστότερους πολιτικούς καριέρας.

Ώς εδώ, καλός και σοφός ο λαός, όπως λέγεται, για τους κατανοητούς λόγους της κατακραυγής λόγω της κρίσης. Οι δυσκολίες όμως επιτείνονται, καθώς από την καμένη πολιτική γη του μετεκλογικού τοπίου απουσιάζουν οι άλλοτε αυτόματοι σταθεροποιητές του πολιτικού συστήματος. Απουσιάζει, δηλαδή, κυρίως, ο ενιαίος πλειοψηφικός πολιτικός φορέας – εντολοδόχος. Κατά συνέπεια, παραμένει σε εκκρεμότητα το μείζον πολιτικό ζήτημα των ημερών μας, το ζήτημα της συγκρότησης κυβέρνησης.

Προκύπτουν ως εκ τούτου πολλά προβλήματα. Κι ανάμεσά τους, ένα είναι το μεγαλύτερο: το εκλογικό αποτέλεσμα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το πολιτικό σύστημα έχει σοβαρό πρόβλημα νομιμοποίησης. Αυτό προκύπτει από την κατάρρευση των ποσοστών του «παλαιοκομματισμού», από τη διόγκωση των ποσοστών κομμάτων που εξέφρασαν τη διαμαρτυρία δίχως ωστόσο να καταφέρουν μια ισχυρή κομματική ταύτιση μαζί τους των ψηφοφόρων, αλλά και από ένα μη ευκαταφρόνητο ποσοστό των εξτρεμιστικών κομμάτων που ανοικτά αμφισβητούν το πολίτευμα.

Ολα τα παραπάνω καθιερώνουν ένα κομματικό σύστημα υπό μορφή παλίμψηστου, το οποίο καθιστούν δυσανάγνωστο οι επικαλύψεις των (αριστερών, δεξιών, κεντρώων, αντισυστημικών κ.ο.κ.) πολιτικών στοχοθεσιών. Αυτό γίνεται σαφές από την αδυναμία συνεννόησης ανάμεσα σε, κατά τα άλλα, συγγενείς κομματικές δυνάμεις στα αριστερά και στα δεξιά του πολιτικού φάσματος, δυνάμεις οι οποίες διαφαίνεται ότι δεν θα επιτύχουν τη συγκρότηση κυβέρνησης.

Η αποτυχία αυτή τεκμηριώνει το πρόβλημα νομιμοποίησης που έχει προκύψει – κι αυτό επειδή η συγκρότηση βιώσιμης κυβέρνησης και η λειτουργία αντιπολίτευσης αποτελούν τα θεμελιώδη σε μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Πώς είναι δυνατόν να εξέλθουμε από την κατάσταση αυτή;

Νομίζω ότι κρίσιμης σημασίας άμεση εξέλιξη χρειάζεται να είναι η συναρμογή των θέσεων των πολιτικών κομμάτων με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον, στη δεδομένη περίπτωση δηλαδή με γνώμονα τη βιωσιμότητα της χώρας, ώστε το παλίμψηστο να είναι εν μέρει αναγνώσιμο.

Μια τέτοια εξέλιξη θα σηματοδοτήσει την πρώτη μεγάλη πολιτική αλλαγή, ως ανταπόκριση στο εκλογικό αποτέλεσμα. Θα μεταβάλει άμεσα το πρότυπο της συγκεντρωτικής, προσωποκεντρικής και πρωθυπουργοκεντρικής ηγεσίας, το μοντέλο δηλαδή που επικράτησε την περίοδο της Μεταπολίτευσης, προς την κατεύθυνση της εδραίωσης ενός προτύπου συλλογικής ηγεσίας με κατανομή ρόλων και ευθυνών.

Μια δεύτερη μεσοπρόθεσμη εξέλιξη για την ενίσχυση της νομιμοποίησης θα είναι οι κομματικές ηγεσίες των ηττημένων και των νικητών των εκλογών να θεμελιώσουν μια ουσιαστική σχέση αντιπροσώπευσης με το εκλογικό κοινό τους, να ενσωματώσουν τα πραγματικά αιτήματα στην πολιτική διαδικασία, να λειτουργήσουν διαπλαστικά σε κάποιες περιπτώσεις, έστω και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αυτοαναιρεθούν και να επανιδρυθούν. Είναι σημαντικό το μέρος των πολιτών που, πλέον, δεν διαθέτει πολιτικό προσανατολισμό – και είναι άγνωστο προς ποια κατεύθυνση θα κινηθούν στο μέλλον.

Βεβαίως, επειδή το πολιτικό σύστημα δεν λειτουργεί in vitro, όλες οι μετεκλογικές ενέργειες θα χρειαστεί να γίνουν συντεταγμένα και αποτελεσματικά. Διότι υπάρχει μια σημαντική παράμετρος που δεν πρέπει να φεύγει ούτε στιγμή από τον ορίζοντά μας: η βιωσιμότητα της οικονομικής κατάστασης του κράτους αλλά και οι διεθνείς παράγοντες ενδέχεται να λειτουργήσουν σαν άλλοι terminators και να μας απευθύνουν κάτι παραπάνω από hasta la vista. Ενα μοιραίο αντίο για πάντα!

Ο Μάνος Γ. Παπάζογλου είναι λέκτορας Πολιτικών Συστημάτων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Σύγχρονη πολιτική ηγεσία, κρίση και νέα θεμέλια διακυβέρνησης» (εκδ. Παπαζήση).

Τελευταία Νέα