Είναι πέραν πάσης αµφιβολίας πως δεν υπάρχει µέσο ενηµέρωσης του οποίου ο επικήδειος να έχει γραφτεί συχνότερα την τελευταία δεκαετία απ’ ό,τι οι εφηµερίδες. Σε µία ενδιαφέρουσα ειρωνεία, τις περισσότερες φορές η πένθιµη αυτή αρθρογραφία έχει εµφανιστεί σε έντυπη (!) µορφή: από εφηµερίδες πάσης φύσεως σε («σοβαρά») περιοδικά µε σχετική ύλη – µέχρι και σε βιβλίο, αφού το «Vanishing Νewspaper» (η εξαφανιζόµενη εφηµερίδα)

του Φίλιπ Μάγιερ, που προβλέπει ότι το τελευταίο έντυπο θα τυπωθεί το 2043, θεωρείται κλασικό έργο στο εί δος του. Είναι ιδιαίτερα δύ σκολο να αµφισβητήσει κανείς το σκεπτικό και τις υποθέσεις αυτής της άποψης – άλ λωστε, µία µατιά στις κυκλοφορίες των προηγµένων αγορών καταδεικνύει πως η φθίνουσα πορεία είναι διαρκής και πλέον αφορά και τα δωρεάν προϊόντα που κάποτε είχαν αναγορευθεί τρανή µετεξέλιξη του Μέσου. Η µετανάστευση των νεανικών κοινών (δηλαδή µέχρι τριανταπέντε ετών) προς τα διαδραστικά Μέσα είναι ασταµάτητη, µε τα έντυπα να συνιστούν συχνά την τελευταία επιλογή, µετά το Ιντερνετ (σε οθόνη υπολο γιστή ή σε κινητό τηλέφωνο) και τη ραδιοτηλεόραση. Καίρια, ολοένα και περισσότερο οι διαφηµιζόµενοι ακολουθούν το κοινό στις νέες του επιλογές, πλήττοντας σοβαρά τα έσοδα των εντύπων και καθιστώντας το οικονοµικό µοντέλο του Μέσου έντονα προβληµατικό. Κι όµως, κάτι περίεργο δείχνει να συµ βαίνει το τελευταίο διάστηµα: η τιµή των µετοχών εκδοτικών οµίλων, ειδι κά στις Ηνωµένες Πολιτείες, έχει ανακάµψει (από χαµηλότατα σηµεία, οµολογουµένως), µε τις αγορές πιθανότατα να εκτιµούν πως τα χει ρότερα έχουν περάσει και ότι η απαξίωση των εντύπων είναι υπερβολική. Παράλληλα, όπως καταµαρτυρούν τα στοιχεία της Παγκόσµιας Ενωσης Εκδοτών Περιοδικών (FΙΡΡ), παρά τις δυσµενέστατες οικονοµικές συνθήκες, µέσα στο 2009 λανσαρίστηκαν δεκάδες νέοι τίτλοι ανά τον κόσµο, καλύπτοντας ένα ευρύτατο φάσµα περιεχοµένου. Αντίστοιχα, υπάρχουν παραδείγµατα εφηµερίδων στον δυτικό κόσµο που είδαν την κυκλοφορία τους να αυξάνεται, έστω µέσω στρατηγικής επανατοποθέτησης: ο αµερικανικός «Christian Science Μonitor» σχεδόν διπλασίασε τις πωλήσεις του, περνώντας από καθηµερινή έκδοση σε εβδοµαδιαία. Και οι ευκαιρίες δεν σταµατούν εδώ, αφού τα νέα έντυπα τείνουν να έχουν καλύτερες προοπτικές για έναν απλούστατο λόγο: έχουν την ευχέρεια να σχεδιάζουν τις δοµές κόστους τους από το µηδέν, σε αντίθεση µε τους υπάρχοντες τίτλους των οποίων το µισθολόγιο δεν έχει προσαρµοστεί στις σύγχρονες συνθήκες – ενίοτε, τούτη είναι η διαφορά µεταξύ βιωσιµότητας και πτώ χευσης. Ακόµα και στην πλευρά της διαφήµισης µπορεί να εντοπίσει κανείς ενδιαφέρουσες εξελίξεις: σύµφωνα µε ειδικούς της αγοράς, η σταδιακή εγκατάλειψη των εφηµερίδων από τους διαφηµιστές έχει δηµιουργήσει βραχυπρόθεσµες ευκαιρίες αφού οι εφηµερίδες ακόµα προσελκύουν ένα αξιοσηµείωτο κοινό αλλά ταυτόχρονα προσφέρουν πλέον ένα ελκυστικό περιβάλλον όπου η όποια καταχώριση έχει ισχυρότερο αντίκτυπο καθώς ο «ανταγωνισµός» για την προσοχή του αναγνώστη έχει µειωθεί δραστικά. Τέλος, τεχνολογικές καινοτοµίες µεταβάλλουν την αναχρονιστική εικόνα της έντυπης διαφήµισης: πρώτον, νέες µορφές εκτύπωσης προσφέρουν στοιχεία διαδραστικότητας εάν ο αναγνώστης φωτογραφήσει την καταχώριση µε το (τρίτης γενιάς) κινητό του τηλέφωνο. Κατά δεύτερο λόγο, αντίστοιχες καινοτοµίες επέτρεψαν πρόσφατα σε διαφηµιζόµενο να ενσωµατώσει στην καταχώρισή του έναν λεπτότατο video player που επέτρεπε στον αναγνώστη να δει το τηλεοπτικό σποτ ακουµπώντας τη σελίδα.

Τα παραπάνω έχουν οδηγήσει ορισµέ νους ειδήµονες του χώρου να ισχυρίζονται ότι οι εκδότες ενδεχοµένως βρίσκονται στα πρόθυρα µίας «χρυσής» τριετίας – ή τουλάχιστον όσοι επενδύουν στην καινοτοµία και ελέγχουν αποτελεσµατικά το κόστος τους. Οµως, είναι βέβαιο πως τούτη η εποχή θα παρέλθει αφού οι µακροπρόθεσµες τάσεις της µετανάστευσης αναγνωστών και διαφηµιζόµενων προς νέα Μέσα παρουσιάζονται αµείλικτες. Ετσι, τα επιτυχηµένα έντυπα εγχειρήµατα του παρόντος θα είναι αναπόφευκτα αυτά µε ξεκάθαρο σχέδιο και για το ψη φιακό τους µέλλον. Ωστόσο, προς το παρόν, ο Τύπος µπορεί να χρησιµοποιεί τη ρήση του Μαρκ Τουέιν: «Φήµες περί θανάτου µου συνιστούν µεγάλη υπερβολή»…

ΨΗΦΙΑΚΟ ΜΕΛΛΟΝ

Τα επιτυχηµένα έντυπα του παρό ντος θα είναι αυτά µε ξεκάθαρο σχέ διο και για το ψηφιακό τους µέλλον

Ο Κωνσταντίνος Καµάρας είναι Σύµβουλος της Διεθνούς Ενωσης Εφηµερίδων και µέλος Δ.Σ. του ΙΑΒ Εurope, πανευρωπαϊκού οργανισµού για τη διαδραστική επικοινωνία