Πιθανόν το ζήτημα που απασχολεί περισσότερο τον τελευταίο χρόνο τούς ιθύνοντες των μέσων ενημέρωσης στον δυτικό κόσμο είναι το κατά πόσον οι δυσμενείς εξελίξεις αυτού του διαστήματος οφείλονται στην παγκόσμια ύφεση ή αποτελούν έκφανση μακροπρόθεσμων, μη αναστρέψιμων τάσεων. Ο λόγος προφανής: στην πρώτη περίπτωση, οι πρόσφατες δυσκολίες είναι προσωρινές, στη δεύτερη οριστικές ενώ, αντίστοιχα, απαιτείται είτε απλώς υπομονή είτε πλήρης αναδιοργάνωση. Σίγουρα, σε τούτο το καίριο ερώτημα θα δοθεί απάντηση μέσα στους επόμενους μήνες καθώς τα πρώτα σημάδια εξόδου από την κρίση θα γίνονται πιο ευδιάκριτα. Ωστόσο, για όσους κρίνουν πως τα ΜΜΕ δεν μπορούν να περιμένουν άλλο για να χαράξουν την πορεία τους μετά την ύφεση, υπάρχει μία πηγή δεδομένων που παρέχει πληθώρα ενδείξεων και βοηθά στην άντληση συμπερασμάτων.

Ο λόγος για την ετήσια μελέτη της αμερικανικής εταιρείας συμβούλων ΜΜΕ Veronis Suhler Stevenson που προβλέπει την εξέλιξη μεγεθών για το σύνολο της αγοράς επικοινωνίας στις ΗΠΑ, δηλαδή όχι μόνο της διαφήμισης αλλά όλων των σχετικών δαπανών στις οποίες προβαίνουν εταιρείες και νοικοκυριά. Πέραν του πρωτοφανούς ευρήματος ότι- πρώτη φορά στις τέσσερις δεκαετίες που διεξάγεται η έρευνα- η αγορά επικοινωνίας το 2009 θα καταγράψει πτώση (έστω μόνο 1%), η μελέτη βρίθει στοιχείων που καταδεικνύουν το πιθανότατο μελλοντικό σκηνικό του χώρου. Ανάμεσα στα δεδομένα προκύπτουν έξι κρίσιμες τάσεις που δεν αναμένεται να μεταβληθούν στο άμεσο μέλλον όπως, πρώτον, όχι τόσο η τριετής συνεχόμενη πτώση της διαφημιστικής δαπάνης (η πρώτη οριακή ανάκαμψη προβλέπεται για το 2011) όσο η διαρκής συρρίκνωσή της ως ποσοστού της αγοράς επικοινωνίας. Κατά δεύτερο λόγο, στο πλαίσιο της αναδιανομής διαφημιστικών κονδυλίων τα παραδοσιακά Μέσα συνεχίζουν το 2009 να υποχωρούν σημαντικά- ήτοι 18,7% οι εφημερίδες, 14,8% τα περιοδικά, 11,7% το ραδιόφωνο και 10,1% η ελεύθερη (δηλαδή μη συνδρομητική) τηλεόραση- με την άνοδο να εντοπίζεται στα διαδραστικά Μέσα και, συγκεκριμένα, 9,2% στο Ίντερνετ και 18,1% στην κινητή τηλεφωνία. Τρίτον, σημαντικό μέρος των δαπανών εμπορικής επικοινωνίας των επιχειρήσεων μετακινείται από τη διαφήμιση προς τις δημόσιες σχέσεις και τις ενέργειες που προάγουν τη διά στόματος διαφήμιση (word of mouth marketing). Τέταρτον, αρχίζει να γίνεται εντονότερο το φαινόμενο της παράκαμψης των ΜΜΕ από τους διαφημιζομένους που αποφασίζουν, αντί να διαφημιστούν σε κάποιο Μέσο, να γίνουν πρωτογενείς πάροχοι περιεχομένου, κυρίως μέσω Διαδικτύου. Πέμπτον, η επέλαση της ψυχαγωγίας δείχνει ασταμάτητη καθώς τέτοιας φύσης είναι το περιεχόμενο και οι υπηρεσίες που θα συνεχίζουν να εμφανίζουν υψηλότατη ζήτηση- όχι μόνο μέσω τηλεόρασης αλλά, ολοένα και περισσότερο, online βίντεο και ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Τέλος, σε επίπεδο πλατφόρμας διανομής και υποδοχής, ο διαφαινόμενος μακροπρόθεσμος κυρίαρχος αναμένεται να είναι οι φορητές (πολυ)συσκευές χειρός (που, λόγω πάμπολλων δυνατοτήτων, ξεφεύγουν από τον απλό προσδιορισμό «κινητό τηλέφωνο») αφού συνιστούν το μόνο Μέσο που θα καταγράψει σταθερές αυξήσεις κονδυλίων επικοινωνίας άνω του 30%.

Εάν υπάρχει ένα κεντρικό ερώτημα για όλα τα παραπάνω, τούτο δεν συνίσταται τόσο στην εγκυρότητα των προβλέψεων (άλλωστε, η εν λόγω μελέτη δεν θα ήταν ευρύτατα αποδεκτή εάν δεν ευστοχούσε κατά κανόνα) όσο στο κατά πόσον είναι ορθή η αναγωγή στοιχείων και τάσεων των Ηνωμένων Πολιτειών στον λοιπό δυτικό κόσμο. Ωστόσο, όσο και να υφίστανται σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης σε πολλούς κλάδους, η επικοινωνία δεν είναι ένας από αυτούς- η εμπειρία, ειδικά μετά την εμφάνιση του Διαδικτύου, έχει δείξει ότι οι μακροπρόθεσμες τάσεις είναι από παρεμφερείς έως πανομοιότυπες. Γι΄ αυτό και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η δήλωση του Τζον Σούλερ (εκ των ιδρυτών της εταιρείας μελετών) που αποφαίνεται πως, παρά τις προκλήσεις, κάποιες εφημερίδες- πιθανότατα με τολμηρή διοίκηση και εξαιρετικούς δημοσιογράφους- θα αντεπεξέλθουν και θα ευημερήσουν. Το ποιες ακριβώς θα φανεί την επόμενη διετία.

Ο Κωνσταντίνος Καμάρας είναι σύμβουλος της Διεθνούς Ένωσης Εφημερίδων και μέλος του Δ.Σ. του ΙΑΒ Εurope, πανευρωπαϊκού οργανισμού για τη διαδραστική επικοινωνία

ΘΑ ΑΝΤΕΠΕΞΕΛΘΟΥΝ

Παρά τις προκλήσεις, κάποιες εφημερίδες- πιθανότατα με τολμηρή διοίκηση και εξαιρετικούς δημοσιογράφους- θα αντεπεξέλθουν και θα ευημερήσουν

Τελευταία Νέα