«Γκρεμίζεται» η Ιστορία της Ελλάδας: σπίτια στα οποία έμειναν μεγάλες προσωπικότητες της πολιτικής και του πολιτισμού είναι πλέον ερειπωμένα και βρίσκονται ένα βήμα πριν από την κατάρρευση. Γραφειοκρατία, ιδιοκτησιακά προβλήματα, βλέψεις για αξιοποίηση των οικοπέδων, έλλειψη χρημάτων, αλλά και αδιαφορία είναι μερικές από τις αιτίες που οδηγούν στην εγκατάλειψη.


Oύτε το γεγονός ότι τα ιστορικά αυτά σπίτια στην πλειονότητά τους έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα έχει δώσει λύση. Κατοικίες πρωθυπουργών, διεθνούς φήμης καλλιτεχνών, ποιητών περνούν απαρατήρητες, καθώς οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν την ιστορία που κρύβεται πίσω από τους μισογκρεμισμένους και βρώμικους τοίχους. Σε ελάχιστα υπάρχουν μόνον κάτι σκουριασμένες πινακίδες που μαρτυρούν ποιοι ήταν οι ένοικοί τους.

Το σπίτι όπου τραγουδούσε η διάσημη σοπράνο Μαρία Κάλλας, το σπίτι του πρώτου πρωθυπουργού της χώρας Σπυρίδωνα Τρικούπη, σπίτια όπου γεννήθηκαν και έμειναν ποιητές και συγγραφείς, όπως ο ποιητής του Μεσοπολέμου Ναπολέοντας Λαπαθιώτης ή ο Μενέλαος Λουντέμης, έχουν αφεθεί στην τύχη τους.

Αρχιτεκτονικά διαμάντια. Εκτός από την ιστορική τους αξία, αρκετά από τα σπίτια αποτελούν σημαντικά δείγματα και της αρχιτεκτονικής ιστορίας. Έργα του Τσίλερ ή του Κώστα Κιτσίκη αποτελούν διαμάντια της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας.

Κι ενώ στην Ελλάδα στέκουν ακόμη από θαύμα, σε άλλες χώρες είτε με πρωτοβουλία του Δημοσίου είτε ιδιωτών φροντίζουν να αναδείξουν τα ιστορικά κτίρια. Το Τσάρτγουελ, για παράδειγμα, όπου έμεινε επί σειρά ετών ο Τσώρτσιλ, μετατράπηκε σε μουσείο χάρη στην πρωτοβουλία ιδιωτών, καθώς οι κληρονόμοι του Άγγλου πρωθυπουργού δεν μπορούσαν να αναλάβουν την αποκατάστασή του.

Ελάχιστες είναι οι εξαιρέσεις στη χώρα μας, όπου σπίτια σημαντικών προσωπικοτήτων αναστηλώθηκαν και μετατράπηκαν σε μουσεία. Στις περιπτώσεις αυτές, αναδείχθηκαν σε πόλο έλξης για πολίτες και τουρίστες, όπως επιβεβαιώνει και το παράδειγμα της κατοικίας του Ελευθερίου Βενιζέλου στα Χανιά. Ανάλογη αποδοχή έχει και το σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη, το οποίο ωστόσο αναπαλαιώθηκε από το τουρκικό κράτος.

Οικία Επαμεινώνδα Δεληγιώργη Κανάρη 1 & Ακαδημίας


ΥΠΗΡΞΕ η κατοικία τού επί τέσσερις φορές πρωθυπουργού της χώρας Επαμεινώνδα Δεληγιώργη. Κατασκευάστηκε τον 19ο αιώνα από τον Τσίλερ και έχει κηρυχθεί διατηρητέα.

Συνδέθηκε με την Ταινιοθήκη της Ελλάδας, όπου στεγαζόταν εκεί από το 1963. Λίγο μετά την πυρκαγιά του 1997, η Ταινιοθήκη αναγκάστηκε να αποχωρήσει. Έκτοτε παραμένει κλειστό, παρά την προκήρυξη διαγωνισμού για την αποκατάστασή του. Η πρόσοψη ακόμη κρατάει, αλλά οι φθορές στο πλαϊνό τμήμα είναι εμφανείς. Από τις αρχές του 1980 το Μετοχικό Ταμείο Πολιτικών Υπαλλήλων, όπου ανήκει το κτίριο, είχε μιλήσει για κατεδάφισή του.

Οικία Παύλου Μελά Τατοΐου 50 Κηφισιά


ΜΕΤΑ ΤΟ 1874, οπότε η οικογένεια Μελά έρχεται στην Αθήνα από τη Μασσαλία, το σπίτι της Κηφισιάς αποτελεί μία από τις εξοχικές κατοικίες της. Αργότερα, ο Παύλος Μελάς θα εγκατασταθεί μονίμως. Από το σπίτι αυτό έφυγε το 1908 για τον Μακεδονικό Αγώνα. Σήμερα, ανάμεσα σε πολυτελείς βίλες, η κατοικία του Παύλου Μελά είναι ερειπωμένη και ετοιμόρροπη, με τη στέγη να έχει ήδη πέσει. Κατά καιρούς το κτίριο αποτελεί και στέγη τοξικομανών.

Τελευταία οι ελπίδες να καταστεί δυνατή η αποκατάσταση του κτιρίου έχουν ενισχυθεί. Τόσο το υπουργείο Πολιτισμού όσο και ο Δήμος Κηφισιάς επιχειρούν να βρεθεί λύση με το ιδιοκτησιακό πρόβλημα που μπλοκάρει κάθε ενέργεια αξιοποίησής του.

Οικία Κωστή Παλαμά Περιάνδρου 5


ΣΑΝ ΦΑΝΤΑΣΜΑ του παρελθόντος στέκει το σπίτι του μεγάλου ποιητή Κωστή Παλαμά. Όχι όμως ακόμη για πολύ, καθώς βρίσκεται στα πρόθυρα κατάρρευσης. Στο σπίτι της Πλάκας έμεινε ο Κωστής Παλαμάς από το 1935 έως τον θάνατό του. «Στο σπίτι αυτό πέθανε ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς στις Φεβρουαρίου 1943», λέει η πινακίδα πάνω από την είσοδο και είναι ίσως το μοναδικό στοιχείο που συνδέει το κτίριο αυτό με τον ποιητή. Οι σοβάδες πέφτουν και η εσωτερική αυλή είναι γεμάτη σκουπίδια. Διατηρητέο και αυτό!

Οικία Γιάννη Μακρυγιάννη Γούναρη 15 Άργος


ΕΚΕΙ ΕΜΑΘΕ γράμματα και άρχισε να γράφει τα απομνημονεύματά του. Το σπίτι του Γιάννη Μακρυγιάννη, στο οποίο έζησε από το 1829, βρίσκεται λίγο πριν από την κατάρρευση.

Η στέγη έχει ήδη πέσει, τα παράθυρα είναι κατεστραμμένα και οι τοίχοι διαλύονται μέρα με τη μέρα. Άλλη μία περίπτωση διατηρητέου από το 1982, το οποίο έχει αφεθεί στην τύχη του. Ο σημερινός ιδιοκτήτης προσέφυγε κατά της κήρυξης ως διατηρητέου, αλλά το ΣτΕ το απέρριψε. Το ΥΠΕΧΩΔΕ προχώρησε σε εκπόνηση μελέτης για την αναστήλωσή του και εγκατέστησε εργολάβο, αλλά το 1993 οι εργασίες σταμάτησαν.

Οικία Ερνέστου Τσίλερ Μαυρομιχάλη 6


ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ του κοσμούν διάφορες περιοχές της πρωτεύουσας. Η κατοικία, όμως, του αρχιτέκτονα της νεοκλασικής Αθήνας Ερνέστου Τσίλερ δεν είχε την ίδια τύχη. Εξωτερικά κανείς βλέπει μόνο σκαλωσιές, πανιά και λαμαρίνες να το καλύπτουν. Το κτίριο αποτέλεσε από το 1912 την κατοικία του τραπεζίτη και ευπατρίδη Διονυσίου Λοβέρδου και τα τελευταία χρόνια πέρασε στην ιδιοκτησία του Δημοσίου. Στόχος είναι να μετατραπεί σε παράρτημα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου.

Οικία Μαρίας Κάλλας Πατησίων 61


ΣΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ επέλεξαν ένα τυχαίο σπίτι προκειμένου να το μετατρέψουν σε μουσείο για τη Μαρία Κάλλας. Στην Ελλάδα, όμως, το σπίτι όπου διέμεινε η κορυφαία τραγουδίστρια της όπερας από το 1936 έως το 1945 είναι σφραγισμένο. Οι τοίχοι είναι γεμάτοι γκράφιτι και τα μπαλκόνια είναι ετοιμόρροπα. Διατηρητέο από το 1989, το νεοκλασικό κτίριο των 1.590

τ.μ. άντεξε στον σεισμό του 1999 και στη φωτιά του 2003. Ωστόσο, οι φθορές που έχει υποστεί είναι μεγάλες και σίγουρα τίποτα δεν θυμίζει πως υπήρξε κατοικία μίας διεθνούς φήμης προσωπικότητας. Ούτε καν η παλιά πινακίδα, πως έζησε εκεί η Μαρία Κάλλας, υπάρχει.

Το κτίριο είναι ιδιοκτησίας του ΝΑΤ από το 1950. Έγινε μελέτη ανακατασκευής, αλλά το ΝΑΤ δηλώνει έλλειψη κονδυλίων για την εφαρμογή της. Έκτοτε έχει εγκαταλειφθεί.

Οικία Σπυρίδωνος και Χαριλάου Τρικούπη Δαναού 33 Άργος


ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ του Άργους βρίσκεται το διώροφο σπίτι του Σπυρίδωνος και Χαριλάου Τρικούπη. Κτίστηκε το 1930 από τον πρώτο πρωθυπουργό της χώρας Σπυρίδωνα Τρικούπη. Η σημερινή εικόνα του είναι απογοητευτική με την εγκατάλειψη να αποτυπώνεται σε όλα τα στοιχεία του κτίσματος.

Το 1993 έγινε επιδρομή στο σπίτι και προκλήθηκαν σημαντικές καταστροφές στο ξύλινο κλιμακοστάσιο, το τζάκι, σε πατώματα και σε παλιά έπιπλα, ενώ φθορές υπέστησαν και οι τοιχογραφίες και οροφογραφίες του. Δύο χρόνια αργότερα, το 2005, κατέρρευσε και το πίσω μπαλκόνι του κτίσματος.

Εδώ και χρόνια ανήκει στην Αγροτική Τράπεζα, η οποία αρχικά το προόριζε για τη διαμονή υψηλόβαθμων στελεχών της. Έπειτα από πολλές περιπέτειες, πρόσφατα συμφωνήθηκε να μετατραπεί σε μουσείο. Εάν δεν καταρρεύσει μέχρι τότε.