Ώρα για νέο μοντέλο ανάπτυξης

Οι πρόσφατες οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις στην Ελλάδα υποδηλώνουν ότι το τρέχον οικονομικό, κοινωνικό και θεσμικό πρότυπο εξαντλεί τα όριά του. Μεταξύ άλλων ενθαρρύνει την κατανάλωση, την ελλειμματική δημόσια διαχείριση και τις εισαγωγές εις βάρος της αποταμίευσης και των εξαγωγών. Δεν φορολογεί το εισόδημα από εργασία και από κεφάλαιο με τον ίδιο τρόπο. Προστατεύει τους σχετικά εύπορους συνταξιούχους εις βάρος των ευκαιριών της νέας γενιάς. Ενθαρρύνει την πρόωρη συνταξιοδότηση εις βάρος της εργασίας. Εμποδίζει την επιχειρηματικότητα και θέτει φραγμούς στον ανταγωνισμό. Ευνοεί την οικογενειοκρατία, τον κομματισμό, τα δίκτυα γνωριμιών και τη μετριότητα εις βάρος της αξιοκρατίας και της αριστείας. Δεν μεριμνά επαρκώς για το περιβάλλον, για ζητήματα διαφάνειας, διαφθοράς και εταιρικής διακυβέρνησης.

Αυτές οι στρεβλώσεις ερμηνεύουν και αντανακλώνται στο υψηλό δημόσιο και εξωτερικό χρέος, τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα, τις χαμηλές επιδόσεις του εκπαιδευτικού συστήματος, την υψηλή ανεργία των νέων, το ελλειμματικό ασφαλιστικό σύστημα, την ελλιπή λειτουργία του ανταγωνισμού, την ανεπαρκή Δημόσια Διοίκηση, την έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς, τη δυσαρέσκεια της νέας γενιάς, το χαμηλό ηθικό της κοινωνίας. Η ένταξη της Ελλάδας στην ευρωζώνη αποδεικνύεται σωτήρια. Όχι απλώς αποσοβεί τα χειρότερα, ιδιαίτερα μέσα στη δίνη της οικονομικής κρίσης, αλλά δίνει και κάποιο περιθώριο χρόνου για περίσκεψη και λήψη μέτρων.

Χρειαζόμαστε ένα νέο όραμα

Είναι φανερό ότι χρειαζόμαστε ένα νέο όραμα, ένα νέο πρότυπο για το μέλλον, που να περιλαμβάνει την οικονομία, την κοινωνία και τους θεσμούς, εξειδικεύοντας στόχους και μέσα επίτευξής τους- λεπτομέρειες στο βιβλίο των Γιάννη Στουρνάρα και Μαρίας Αλμπάνη (2008) «Η ελληνική οικονομία μετά την κρίση. Αναζητώντας ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο», Εκδόσεις ΙΟΒΕ.

Η Ελλάδα χρειάζεται να αποταμιεύει και να εξάγει περισσότερο (περίπου 10% του ΑΕΠ) καθώς και ένα σημαντικά υψηλότερο ποσοστό απασχόλησης, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων.

Χρειάζεται καλύτερη δημόσια παιδεία σε όλες τις βαθμίδες, πιο αποτελεσματικό και δίκαιο κοινωνικό κράτος και βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα.

Χρειάζεται να παράγει και να εξάγει πιο ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες, δηλαδή να μετακινηθεί από προϊόντα και υπηρεσίες χαμηλής τεχνολογίας και ποιοτικού περιεχομένου σε μεσαίας/υψηλής τεχνολογίας και ποιότητας. Πρέπει να συνδυάσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα με τα επιτεύγματα της σύγχρονης τεχνολογίας. Μπορεί να εξάγει βιολογικά προϊόντα υψηλής ποιότητας και την εξαιρετική μεσογειακή της διατροφή. Μπορεί να συνδυάσει τουριστική δραστηριότητα για ολόκληρο το έτος με τη μοναδική πολιτιστική της κληρονομιά, το κλίμα της και την ποικιλία της θάλασσας και του βουνού. Μπορεί να γίνει χώρα διαμονής, για μεγάλο μέρος του έτους, μελών της γενιάς που αναμένεται να συνταξιοδοτηθεί σε όλη την Ευρώπη τα επόμενα χρόνια (baby boomers). Μπορεί συνακολούθως να επενδύσει στον χώρο της υγείας σε «κέντρα αποκατάστασης». Μπορεί να επενδύσει στην «πράσινη οικονομία», εκμεταλλευόμενη τους ισχυρούς ανέμους και τον άφθονο ήλιο της. Χρειάζεται να βελτιώσει τους θεσμούς, να επενδύσει στο «κράτος δικαίου», να προωθήσει τη διαφάνεια, να καταπολεμήσει τη διαφθορά, να εμπνεύσει εμπιστοσύνη τόσο στους πολίτες της όσο και στη διεθνή οικονομική κοινότητα.

Ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις

Για να επιτευχθούν όλα αυτά η Ελλάδα χρειάζεται ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, δημοσιονομικές, κοινωνικές, θεσμικές, στη λειτουργία των αγορών και του ανταγωνισμού. Η δημοσιονομική προσαρμογή μπορεί να επιτευχθεί με:

● Διαχρονική μείωση των αμυντικών δαπανών, αξιολόγηση και θέσπιση μακροχρόνιων προτεραιοτήτων και στόχων για τις υπόλοιπες, έλεγχο και αξιολόγηση των δαπανών των δημόσιων οργανισμών, των δήμων και των νομαρχιών, εισαγωγή κριτηρίων και στοιχείων ανταγωνισμού, ποιότητας και επιλογής στην προσφορά δημόσιων υπηρεσιών.

● Κατάργηση των ποικίλων εξαιρέσεων και των εξωλογιστικών προσδιορισμών του εισοδήματος στο φορολογικό σύστημα, την υπαγωγή όλων των προσωπικών εισοδημάτων, ανεξαρτήτως πηγής, στην ενιαία φορολογική κλίμακα, φορολογική διοίκηση και ελέγχους σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, ιδιαίτερα των εξωχώριων (offshore) εταιρειών.

Η βιωσιμότητα του διανεμητικού ασφαλιστικού συστήματος, που αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο δημοσιονομικής εκτροπής, απαιτεί ότι ο μέσος μισθός πρέπει να αυξάνεται ετησίως κατά 1,5%- 2% περισσότερο από τη μέση σύνταξη, εξισορροπώντας έτσι τις επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού, λαμβάνοντας υπόψη την προβλεπόμενη αύξηση της απασχόλησης.

Η ενίσχυση του ανταγωνισμού, της παραγωγής και της επιχειρηματικότητας απαιτεί τη δραστική μείωση της γραφειοκρατίας, του κόστους και του χρόνου συμμόρφωσης στις διοικητικές πράξεις (7% του ΑΕΠ!), το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, την αλλαγή του τρόπου χορήγησης των ποικίλων αδειών από τους δημόσιους φορείς με κριτήριο τη μεγιστοποίηση του ανταγωνιστικού οφέλους, την κατάργηση των αναχρονιστικών, «κορπορατίστικων» και πελατειακών περιορισμών στη λειτουργία του ανταγωνισμού (από τις ρυθμίσεις στις αγορές καυσίμων και νωπών προϊόντων μέχρι τις ρυθμίσεις στον ελλιμενισμό κρουαζιερόπλοιων) καθώς και στην είσοδο και έξοδο επιχειρήσεων στους ποικίλους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας.

Κράτος ίσων ευκαιριών

Η εγκαθίδρυση ενός σύγχρονου κοινωνικού κράτους ίσων ευκαιριών απαιτεί:

● Τη θέσπιση ενός ελάχιστου επιπέδου ευημερίας για όλους τους πολίτες.

● Ίση πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας δημόσια παιδεία, υγεία και πολιτισμό.

● Την προστασία του θεσμού των συλλογικών διαπραγματεύσεων ως στοιχείου κοινωνικής ισορροπίας.

● Την οικονομική ενίσχυση και μεταρρύθμιση της δημόσιας παιδείας σε όλες τις βαθμίδες δίνοντας έμφαση στην κριτική ικανότητα, με εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών, εισαγωγή κριτηρίων αξιολόγησης και αριστείας, εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών, μεγαλύτερης αυτονομίας στη λήψη αποφάσεων. Η θεσμική ανασυγκρότηση και η θεμελίωση ενός πραγματικού κράτους δικαίου υποστηρίζονται από:

● Μια ανεξάρτητη δικαιοσύνη, με καλά εκπαιδευμένους δικαστικούς λειτουργούς, ιδιαίτερα σε θέματα αγοράς και επιχειρήσεων.

● Ανεξαρτησία των ρυθμιστικών και εποπτικών αρχών, καθώς και της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος, η ηγεσία των οποίων θα πρέπει να τοποθετείται έπειτα από ουσιαστική διακομματική διαβούλευση και να αναφέρεται μόνο στη Βουλή των Ελλήνων.

● Επαγγελματικές, και όχι κομματικές, διοικήσεις δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών.

● Διαφάνεια, με αυστηρή εφαρμογή των διεθνών λογιστικών προτύπων στους λογαριασμούς των εισηγμένων επιχειρήσεων, τραπεζών, δημοσίων οργανισμών και επιχειρήσεων.

● Την αποκοπή του ομφάλιου λώρου μεταξύ πολιτικών κομμάτων και της Δημόσιας Διοίκησης με την εγκαθίδρυση μόνιμων υφυπουργών/γενικών γραμματέων εκλεγμένων ύστερα από διακομματική διαβούλευση μεταξύ ανθρώπων εγνωσμένης αξίας και ανεξαρτησίας.