Ελάχιστα πράγματα έχουν συζητηθεί περισσότερο στα διάφορα διεθνή συνέδρια Τύπου την τελευταία δεκαετία από το φαινόμενο των δωρεάν εφημερίδων. Και μπορεί η αρχική αντιμετώπισή του από τους παραδοσιακούς εκδότες να συνοψιζόταν στην υπεροψία, ωστόσο, καθώς τούτο εδραιώθηκε (και, κυρίως, καθώς κάποιοι από τους ιδιοκτήτες επί πληρωμή τίτλων επεκτάθηκαν και στην αγορά των δωρεάν), τα πράγματα άλλαξαν δραστικά. Η εκτίμηση που επικράτησε ήταν πως τα έντυπα τύπου «Μetro» δεν αφαιρούν αναγνώστες από τις κλασικές εφημερίδες αλλά προσελκύουν νέο, δυναμικό κοινό και, συνεπώς, επιπρόσθετα διαφημιστικά έσοδα- παράλληλα, εξοικειώνουν τους νέους αναγνώστες με τα έντυπα ΜΜΕ αφήνοντας την ελπίδα ότι, μεγαλώνοντας, αυτοί θα «μεταναστεύσουν» στον επί πληρωμή Τύπο.

Ίσως αυτός να είναι ο λόγος που- σήμερα, ενώ οι δωρεάν εφημερίδες περνούν τη σοβαρότερη κρίση της σύντομης ιστορίας τους- οι παραδοσιακοί εκδότες παρακολουθούν αμήχανοι. Άλλωστε, η αφετηρία των έντονων δυσχερειών είναι κοινή: η επερχόμενη (πιθανότατα βαθιά) ύφεση έχει οδηγήσει σε μείωση των διαφημιστικών δαπανών και αυτό σε ένα περιβάλλον όπου το μερίδιο αγοράς του Τύπου χρονίως υποχωρεί – σταδιακά μεν, σταθερά δε. Τούτο γίνεται ακόμη πιο ανησυχητικό εάν αναλογιστεί κανείς ότι η διαφήμιση «υπεραντιδρά» στις κινήσεις της πραγματικής οικονομίας: σύμφωνα με τους ειδικούς, αύξηση του ΑΕΠ κατά 3% σημαίνει αύξηση 5% στη διαφήμιση ενώ πτώση κατά 1% μεταφράζεται σε μείωση 7% των σχετικών δαπανών. Σε αυτό το πλαίσιο, η θέση των δωρεάν εντύπων προκύπτει ακόμη δυσκολότερη καθώς οι διαφημίσεις αποτελούν τη μοναδική πηγή εσόδων (αφού δεν υφίσταται έσοδο κυκλοφορίας από την τιμή του φύλλου) ενώ, παράλληλα, τα περιθώρια μείωσης του κόστους είναι αμελητέα καθώς ήδη αυτές οι εκδόσεις είναι (σχετικά) ολιγοσέλιδες και λειτουργούν με ελάχιστο προσωπικό.

Oι εξελίξεις του τελευταίου έτους είναι από ανησυχητικές έως απογοητευτικές: 23 τίτλοι έκλεισαν το 2007 ενώ μέχρι τον Σεπτέμβριο του τρέχοντος έτους άλλες 12 δωρεάν εφημερίδες έβαλαν λουκέτο- κυρίως απογευματινά φύλλα ή σχετικές νέες εκδόσεις που δεν είχαν προλάβει

ΕΙΔΗΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ

εκτιμούν ότι το πιθανότερο ενδεχόμενο για το 2009 είναι είτε σειρά συγχωνεύσεων μεταξύ ανταγωνιστικών δωρεάν εφημερίδων είτε εξαγορές των φύλλων από παραδοσιακούς εκδότες

να εδραιωθούν. Ακόμη και ο παγκόσμιος κολοσσός του χώρου, η «Μetro», πρόσφατα ανακοίνωσε μείωση λειτουργικών κερδών κατά 83%. Η συνολική εικόνα ενδέχεται να επιδεινωθεί στο άμεσο μέλλον- για ακόμη έναν λόγο: λόγω του ανθηρού τους πρόσφατου παρελθόντος, οι δωρεάν εφημερίδες δεν ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την παρουσία τους στο Διαδίκτυο και κινήθηκαν μονοσήμαντα στην κατεύθυνση της «ευκαιριακής» κατανάλωσης του έντυπου προϊόντος τους. Μπορεί αυτή η προσήλωση να αποδείχθηκε χρήσιμη, εν τούτοις σήμερα προκύπτει ως μειονέκτημα καθώς, στην ταχύτατα αναπτυσσόμενη αγορά του Ίντερνετ, ο επί πληρωμή Τύπος έχει ισχυρότατο προβάδισμα αφού επενδύει συστηματικά (αν όχι πάντα αποτελεσματικά) στα νέα Μέσα.

Τελικά, ίσως και σε αυτόν τον χώρο η ύφεση να ευνοήσει το μέγεθος- όπως γίνεται σε άλλους κλάδους, λόγου χάριν το τραπεζικό σύστημα. Άλλωστε, οι μεγαλύτεροι οργανισμοί διαθέτουν εγγενή πλεονεκτήματα όπως, για παράδειγμα, την ικανότητα να χρησιμοποιήσουν κέρδη από ένα προϊόν για να καλύψουν πρόσκαιρες ζημίες σε ένα άλλο. Επιπρόσθετα, μπορούν να αναζητήσουν οικονομίες κλίμακος και φάσματος σε διάφορα στάδια της παραγωγής, από τις προμήθειες στην εκτύπωση και από το περιεχόμενο στην προώθηση. Τέλος, στον κρίσιμο εμπορικό τομέα, έχουν τη δυνατότητα να μεγιστοποιήσουν το μερίδιο κονδυλίων προσφέροντας στους (οικονομικά στριμωγμένους) διαφημιζόμενους ελκυστικά «πακέτα» προβολής, τα οποία περιλαμβάνουν συνδυασμούς από τα Μέσα που εκδίδουν. Γι΄ αυτόν τον λόγο, πολλοί ειδήμονες του χώρου εκτιμούν ότι το πιθανότερο ενδεχόμενο για το 2009 είναι είτε σειρά συγχωνεύσεων μεταξύ ανταγωνιστικών δωρεάν εφημερίδων (στις πόλεις όπου κυκλοφορούν 2 και άνω τέτοιοι τίτλοι) είτε εξαγορές αυτών των φύλλων από παραδοσιακούς εκδότες. Το τελευταίο θα προσδώσει και έναν ιδιαίτερο καταληκτικό τόνο ή μία αίσθηση πλήρους κύκλου: από την υπεροψία στον ανταγωνισμό, ύστερα στην επιφυλακτική συμβίωση και, τέλος, στην ένωση.

Ο Κωνσταντίνος Καμάρας είναι σύμβουλος της Διεθνούς Ένωσης Εφημερίδων και μέλος του Δ.Σ. του ΙΑΒ Εurope, πανευρωπαϊκού οργανισμού για τη διαδραστική επικοινωνία.

Τελευταία Νέα