Αναζήτηση
Αρχές της δεκαετίας του ΄90. Το αεροδρόμιο του Ελληνικού θύμιζε το βασιλικό αντίσκηνο του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε εκστρατεία. Οι ταξιτζήδες πρώτα σε ενημέρωναν για τη Μακεδονία που «είναι μόνο ελληνική» και μετά για το κόμιστρο. Πετούσα για Καστοριά (ή μήπως για Κοζάνη;) και από εκεί σε μία ώρα θα ήμουν στη Φλώρινα. Η χώρα είχε γεμίσει «μακεδονομάχους». Δημοσιογράφοι, δεσποτάδες, πολιτικοί, ηθοποιοί και τραγουδιστές έδιναν, όλοι μαζί, τη μάχη εναντίον του νέου εχθρού. Των Σκοπίων! Δεν υπήρχε όνομα, δεν υπήρχε κράτος (παρά μόνο ένα «κρατίδιο»- έτσι, μειωτικά, το έλεγαν οι τηλεπαρουσιαστές), αλλά κάποιοι υπουργοί ψιθύριζαν ότι πρέπει να ετοιμαζόμαστε για πόλεμο. «Από πάνω ο Μιλόσεβιτς, από κάτω εμείς, η μέθοδος της τανάλιας…».
Εγώ βέβαια δεν πήγαινα στη Φλώρινα με το εκστρατευτικό σώμα- δεν το συνηθίζω. Ήθελα όμως να δω πώς ζούσαν οι ντόπιοι τον πανικό των Αθηνών. Η έκπληξή μου ήταν μεγάλη όταν συνειδητοποίησα ότι οι άνθρωποι στις πόλεις αλλά και στα χωριά του νομού όχι μόνο ήταν ψύχραιμοι αλλά και κάποιοι γελούσαν με τα διλήμματα των ημερών. Σιγά σιγά, κατάλαβα ότι τα πράγματα ήταν τόσο απλά που καταντούσαν πολύπλοκα. Στα καφενεία των χωριών μιλούσαν μια γλώσσα που δεν καταλάβαινα. Είχα «ανακαλύψει» αυτούς που δεν υπήρχαν. Τους «Σλαβομακεδόνες» μας. Αυτοί βέβαια, τουλάχιστον οι περισσότεροι που γνώρισα, δεν ένιωθαν καθόλου «Σλάβοι». Δήλωναν Έλληνες, κάποιοι πρόσθεταν και Μακεδόνες. «Πώς εσύ, ρε φίλε, είσαι Κρητικός;», μου είπε για να με αποστομώσει ένας λεβεντάνθρωπος στα χωριά των Πρεσπών. Οι άνθρωποι εκεί έλεγαν «μέσα» και εννοούσαν το Μοναστήρι και τα Σκόπια και έλεγαν «έξω» και εννοούσαν τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα.
Τόσο ξεχασμένοι αισθάνονταν. Δίπλα τους οι αθηναίοι Αστυνομικοί, σταλμένοι εκτάκτως στα «χωριά των ντόπιων», προσπαθούσαν να καταλάβουν ποιος είναι ο εχθρός. Τελικά, το μόνο που έμαθαν ήταν το κυνήγι του αγριόχοιρου, αλλά αυτά δεν είναι του παρόντος. Τις τελευταίες ημέρες αναζήτησα ξανά τους Έλληνες που τα επίσημα βιβλία μας, τις τελευταίες δεκαετίες, δεν τους αναφέρουν. Ο Βαγγέλης είναι ένας από αυτούς. Εδώ γεννήθηκε, εδώ μεγάλωσε και σήμερα είναι φοιτητής στη Φλώρινα. Είναι αριστερός, ψηφίζει ΠΑΣΟΚ (συγγνώμη κ. Τσίπρα)
και ο παππούς του πάντοτε του μιλούσε σε μια άλλη γλώσσα. Α, είναι και (λίγο)
ΠΑΟΚτζής.
Για μίλησέ μου λοιπόν για τον παππού σου.
Ο παππούς αισθάνεται Έλληνας, απλώς μιλάει και μια άλλη γλώσσα, παλαιότερα χόρευε και κάποια άλλα τραγούδια. Τώρα μόνο τα τραγουδάει, γιατί δεν τον βαστάνε πια τα πόδια του.
Πού μεγάλωσε; Εδώ. Σε ένα χωριό δηλαδή. Μέχρι το 1912 το Μοναστήρι ήταν ελληνικό, μετά με τους Βαλκανικούς Πολέμους έγινε ο διαχωρισμός. Πολλές οικογένειες από την περιοχή της Φλώρινας έχουν συγγενείς στην άλλη πλευρά, αδέλφια, ξαδέλφια.
Μεγάλωσες λοιπόν ακούγοντας δύο γλώσσες; Ναι. Αν και οι γονείς μου σπάνια μιλούσαν τα μακεδονίτικα. Οι παππούδες και οι γιαγιάδες τα μιλούσαν.
Μακεδονίτικα τα λες; Πώς να τα λέω δηλαδή; Αν και για μένα είναι διάλεκτος, δεν είναι γλώσσα, δεν ξέρω δηλαδή να τη γράφω και να τη διαβάζω. Μου αρέσει όμως που τη μιλάω.
Ο παππούς τι έλεγε ότι είναι,Έλληνας ή Μακεδόνας;
Ο παππούς πότε έλεγε ότι είναι Έλληνας πότε έλεγε ότι είναι Μακεδόνας, αλλά δεν ήταν σε σύγκρουση αυτά τα δύο. Υπάρχουν και κάποιοι άλλοι, πιο ακραίοι που λένε ότι είμαστε μόνο Μακεδόνες. Πάντα υπήρχαν αυτά, πάντα θα υπάρχουν εθνικιστές.
Τι πιστεύεις για το γειτονικό κράτος;
Εγώ δεν πιστεύω ότι μπορεί 
Πώς είναι οι «γείτονες» στη γλώσσα σας; «Κομσία» λέμε. «Κολέγα» είναι ο φίλος, οι φίλοι.
Α,γι΄ αυτό λέμε «κολεγιά».Εσύ πιστεύεις λοιπόν ότι θα βάλουν νερό στο κρασί τους; Πολύ δύσκολο. Στα Σκόπια δεν ζουν μόνο Μακεδόνες αλλά έχει Τούρκους, Αλβανούς, Ρομ (Τσιγγάνοι) και τώρα με την ανεξαρτησία του Κοσόβου φοβούνται. Αν υποχωρήσουν στο όνομα, είναι σαν να κάνουν πίσω. Κάποτε όμως παρακαλούσαν να τους δεχτούμε ως Νέα Μακεδονία, αλλά εμείς δεν θέλαμε.
Θα σε ενοχλούσε να τους αναγνωρίζαμε ως Δημοκρατία της Μακεδονίας; Δεν θα ήθελα να τη λένε μόνο Μακεδονία, αν και σε όλο τον κόσμο Μακεδονία τη λένε, στα ξένα κανάλια έτσι την αναφέρουν. Θα προτιμούσα έναν γεωγραφικό προσδιορισμό. Βόρεια Μακεδονία, ας πούμε. Ή Νέα Μακεδονία. Γιατί υπάρχει και στη Βουλγαρία Μακεδονία.
Εσείς πώς αυτοαποκαλείσθε; Ντόπιοι λέμε. Ή Μακεδόνες. Όταν επισκέπτεσαι την απέναντι πλευρά νιώθεις κάποια συγγένεια;
Έχουμε ίδια ήθη και έθιμα, ίδιες γιορτές, ίδια μουσική παράδοση, όλα αυτά μας συνδέουν. Χριστιανοί ορθόδοξοι είναι και αυτοί, απλώς είναι παλαιοημερολογίτες. Δεν έχουμε να χωρίσουμε τίποτε. Βεβαίως και εκεί υπάρχουν κάποιοι ακραίοι, αλλά και εδώ υπάρχουν κάποια άτομα που θέλουν τη Μεγάλη Ελλάδα, να πάρουμε και την Τουρκία, δεν σημαίνει ότι θα την πάρουμε κιόλας.
Στα συλλαλητήρια πόσων χρόνων ήσουν; Ήμουν πολύ μικρός, 8- 9 χρόνων. Οι γονείς σου τι έλεγαν τότε; Δεν θυμάμαι να έλεγαν κάτι. «Να τα βρουν», μόνο έλεγαν. Να μην υπάρχει ένταση. Ποτέ δεν μου είπαν να μιλάω αυτή τη γλώσσα ούτε να μην την ξαναμιλήσω. Με άφησαν να αποφασίσω μόνος μου. Γιατί κάποιοι δεν θέλουν να μιλάνε αυτή τη γλώσσα, το έχουν σαν ρετσινιά να ξέρουν οι άλλοι ότι είναι ντόπιοι. Άλλοι όμως δεν έχουν κανένα πρόβλημα να πουν ότι είμαστε δίγλωσσοι.
Πόσοι είναι οι δίγλωσσοι; Το συζητάτε μεταξύ σας; Α, όχι. Υπάρχουν όμως και άλλα μέρη με ντόπιους, δεν είναι μόνο η Φλώρινα. Άσχετα αν πολλοί φοβούνται να μιλήσουν. Σε όλη τη Μακεδονία, παράλληλα με τα σύνορα, υπάρχουν χωριά με ντόπιους. Και στη Θεσσαλονίκη και στις Σέρρες, απλώς διαφέρει η προφορά σε κάποιες λέξεις. Όπως διαφέρει η γλώσσα που μιλάμε εμείς από τη γλώσσα που μιλάνε στα Σκόπια.
Πώς διαφέρει δηλαδή; Εκεί έχουν μέσα και πολλά τουρκικά στοιχεία και πολλά σερβικά.
Έχεις κρύψει ποτέ ότι είσαι δίγλωσσος; Όχι, αλλά δεν το φωνάζω πάντα. Στην κοπέλα μου ας πούμε, που δεν είναι από τη Φλώρινα, όταν με γνώρισε της είπα ότι είμαι ντόπιος. Καμιά φορά στις παρέες τούς μιλάω, δεν καταλαβαίνουν και μετά γελάνε. Είτε Μακεδόνας είτε Έλληνας, για μένα είναι το ίδιο. Εδώ γεννήθηκα, εδώ μεγάλωσα, πήγα σε ελληνικό σχολείο αλλά μου αρέσει αυτή η γλώσσα, θέλω να τη μεταδώσω, αυτά είναι τα ήθη και τα έθιμά μας, δεν θα απαρνηθώ ποτέ την ταυτότητά μου, είμαι περήφανος γι΄ αυτό που είμαι, αλλά δεν είμαι Μακεδόνας των Σκοπίων. Τόσο απλά.
Είτε Μακεδόνας είτε Έλληνας, για μένα είναι το ίδιο. Εδώ γεννήθηκα, εδώ μεγάλωσα, πήγα σε ελληνικό σχολείο, αλλά μου αρέσει αυτή η γλώσσα, θέλω να τη μεταδώσω, αυτά είναι τα ήθη και τα έθιμά μας, δεν θα απαρνηθώ ποτέ την ταυτότητά μου
«Οι φάκελοι έχουν καταργηθεί, αλλά εδώ κρατάνε σημειώσεις»
Με τον Γκέλε- έτσι τον φωνάζει και ο παππούς τουμιλούσα συνεχώς τις τελευταίες ημέρες. Σχολιάζαμε τους δραματικούς τόνους των δελτίων και τα σκυθρωπά πρόσωπα των πολιτικών. «Όταν μιλούν για εθνικά θέματα πρέπει να δείχνουν συννεφιασμένοι, αν είναι χαμογελαστοί ή κανονικοί τέλος πάντων, φοβούνται ότι θα κατηγορηθούν για ενδοτισμό», μου είπε εύστοχα. Την Τρίτη όμως ήταν η σειρά του να είναι σκυθρωπός. Μαθητές στα Σκόπια είχαν πετάξει πέτρες στο ελληνικό γραφείο σύνδεσης. Στη Φλώρινα οι άνδρες της ΕΥΠ είχαν αγριέψει. Αστεία πράγματα δηλαδή, αλλά οι υπηρεσίες για να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους τρέφονται με σενάρια και συνωμοσίες. «Ίσως είναι καλύτερα να μην βάλεις το επίθετό μου», μου είπε τελικά ο Βαγγέλης.
Όσα παιδιά μετέχουν σε ντόπια συγκροτήματα κόβονται στις εξετάσεις
Τι φοβάσαι; Ούτε φοβάμαι ούτε ντρέπομαι. Εδώ όλοι ξέρουν ότι έχω το θάρρος και μιλάω, αλλά όπως εξελίσσονται τα πράγματα δεν θέλω να θεωρηθεί ότι ανέλαβα εκπρόσωπος…
Υπάρχει αστυνόμευση εις βάρος σας; Γενικά στον Νομό της Φλώρινας υπάρχει υπερβολική αστυνόμευση. Για μια απόσταση 30- 40 χιλιομέτρων μπορεί να περάσεις και τρία και τέσσερα μπλόκα της Τροχαίας. Υπάρχουν και πολλοί πράκτορες της ΕΥΠ που ζουν ανάμεσά μας. Ρωτούν, κινούνται, μαθαίνουν.
Στα σώματα ασφαλείας δεν υπάρχουν δίγλωσσοι; Δεν νομίζω να υπάρχουν. Άλλωστε, όσα παιδιά μετέχουν ακόμη και σε τοπικά μουσικά συγκροτήματα κόβονται στις εξετάσεις.
Τι εννοείς; Στον νομό υπάρχουν πολλά παιδιά που ασχολούνται με τη μουσική. Παίζουν δηλαδή σε χορούς και στα πανηγύρια στα χωριά. Ε, όσα παιδιά από αυτά προσπάθησαν να μπουν σε κρατικές υπηρεσίες ή στα σώματα ασφαλείας κόπηκαν.
Ε,κάποιοι πρέπει να δικαιολογήσουν τον μισθό τους, οπότε κατασκευάζουν εχθρούς για να είναι απαραίτητοι.
Ίσως να είναι και αυτό που λέτε. Πολλοί βολεύονται με αυτή την ένταση. Οι φάκελοι μπορεί να έχουν καταργηθεί στην υπόλοιπη χώρα, αλλά εδώ κρατάνε σημειώσεις. Αν τους ρωτήσεις θα σου πουν ότι φοβούνται τους «αυτονομιστές».
Οι αυτονομιστές είναι μια ομάδα 500, 1.000 ατόμων σε όλο τον νομό. Όπως υπάρχουν και 500 που είναι του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού. Οι μεν λένε «Αυτόνομη Μακεδονία» και οι άλλοι φωνάζουν ότι «η Μακεδονία είναι μόνο ελληνική». Η πλειονότητα του κόσμου όμως δεν είναι ούτε με τους μεν ούτε με τους δε.
Οι πολιτικοί του νομού μιλάνε μακεδονίτικα; Ορισμένοι ναι, στα κρυφά όμως, γιατί φοβούνται. Σε κάποια χωριά θα μιλήσουν ντόπια για να πάρουν ψήφους. Εκεί που δεν τους παίρνει, δεν θα μιλήσουν ντόπια για να μη χάσουν ψήφους.
Οι δεξιοί ή οι αριστεροί πολιτικοί σέβονται περισσότερο τα δικαιώματά σας;
Οι δεξιοί, στην Ελλάδα τουλάχιστον, δεν ενδιαφέρονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι αριστεροί συνήθως υπερασπίζονται μόνο τα δικαιώματα που καταπατούν οι Αμερικανοί. Οπότε εμείς δεν έχουμε τύχη.
