Πρόσφατα είχαμε και έναν ακόμη τριγμό στα ελληνοτουρκικά, με την τουρκική απαίτηση να μη συμπεριληφθεί το νησί Άγιος Ευστράτιος σε ασκήσεις του ΝΑΤΟ, επειδή, σύμφωνα με την Άγκυρα, τελεί υπό καθεστώς αποστρατικοποίησης. Ανάλογο ζήτημα με τον Αϊ-Στράτη έχει τεθεί και με τη Λήμνο σε ασκήσεις του ΝΑΤΟ. Η αποστρατικοποίηση στο Ανατολικό Αιγαίο διέπεται από τρία νομικά καθεστώτα: (1) Λήμνος, Σαμοθράκη, (2) Μυτιλήνη, Χίος, Σάμος, Ικαρία, (3) Δωδεκάνησα. Η Ελλάδα έχει προβεί σε στρατικοποίηση των νησιών, κάτι που η Τουρκία θεωρεί παραβίαση δεσμεύσεων που απορρέουν από διεθνείς συνθήκες. Από νομική σκοπιά η χώρα μας φαίνεται να έχει ισχυρότερα επιχειρήματα στην 1η κατηγορία νησιών, η Τουρκία στη 2η και τα πράγματα «παίζονται» στα Δωδεκάνησα.

Πίσω στον Αϊ-Στράτη. Το νησάκι αυτό που τείνει να γίνει διάσημο, δεν ήταν και τόσο σπουδαίο το 1923 στη Λωζάννη, ώστε οι αντιπρόσωποι εκεί (ακόμη και ο μέγας Βενιζέλος) δεν θεώρησαν απαραίτητο να το αναφέρουν ρητά στα νησιά που θα περνούσαν στην Ελλάδα. Επίσης ξέχασαν να αναφέρουν ρητά τη Θάσο και τα Ψαρά. Έτσι, τα τρία αυτά νησιά απέφυγαν και τη ρητή υποχρέωση αποστρατικοποίησης. Πάντως η Λωζάννη (άρθρο 12) αφήνει λίγα περιθώρια ότι τα τρία αυτά νησιά πέρασαν στην Ελλάδα με τη γνωστή διατύπωση: «Τα νησιά που βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη από τα 3 μίλια της ασιατικής ακτής θα παραμείνουν υπό τουρκική κυριαρχία». Δηλαδή, εξ αντιθέτου, τα νησιά πέραν των 3 μιλίων τίθενται υπό ελληνική κυριαρχία. Ας δούμε όμως τι λέει η Άγκυρα. Κατά την πιο επίσημη εκδοχή δέχεται μεν ότι ο Αϊ-Στράτης είναι ελληνικός, και ας μην αναφέρεται στη Λωζάννη, γιατί ήταν υπό ελληνική κατοχή ήδη από το 1914 και η ίδια, στη Λωζάννη, είχε αποδεχθεί την ελληνική κυριαρχία υπό τον

ΟΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ ΚΑΤΑΛΑΒΟΥΜΕ

τους τουρκικούς φόβους- όσο παρανοϊκοί και να είναι αυτοί- τότε θα είμαστε σε θέση να επιλύσουμε τις διαφορές στο Αιγαίο

όρο όμως να μην οχυρωθεί. Υπάρχει και μία πιο παρατραβηγμένη εκδοχή που έχει εμφανιστεί τελευταία από ορισμένους ιέρακες Τούρκους νομικούς, (α) ότι μόνο τα νησιά πέραν των 3 μιλίων που τα ονόματά τους αναφέρονται ρητά στη Λωζάννη είναι ελληνικά, των λοιπών το καθεστώς ίσως παίζεται, (β) το γεγονός ότι τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου υποχρεώνονται σε αποστρατικοποίηση, σημαίνει ότι τυχόν παραβίαση του καθεστώτος αυτού θα μπορούσε ενδεχομένως να θέσει υπό αμφισβήτηση την άσκηση κυριαρχίας από την Ελλάδα.

Το προφανές ερώτημα που τίθεται στον μέσο Έλληνα- που βέβαια δεν γνωρίζει την αμφισημία και πολυπλοκότητα της διένεξης του Αιγαίου- είναι προς τι αυτή η υπερβολική αντίδραση; Ιδού και πάλι η απόδειξη ότι η Τουρκία είναι επεκτατική στο Αιγαίο. Όσοι γνωρίζουν λίγο καλύτερα τα τουρκικά κίνητρα θα μας έλεγαν ότι η εκτίμηση αυτή είναι εσφαλμένη. Στόχος των Τούρκων δεν είναι ούτε το μισό Αιγαίο (σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα), ούτε να περάσουν στην κυριαρχία τους ελληνικά νησιά, που άλλωστε όλα κατοικούνται από Έλληνες. Ο στόχος τους είναι ένας και μοναδικός: να μη γίνει το Αιγαίο «ελληνική λίμνη» (κυρίως με την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 μίλια), με την Τουρκία να αποκλεισθεί εντελώς από το Αιγαίο, σαν να ήταν χώρα περίκλειστη (χωρίς έξοδο στη θάλασσα). Όσο για τη στρατικοποίηση, τη θεωρούν όχι μόνο παράνομη, αλλά και απειλητική, με τα ελληνικά νησιά να φαντάζουν «εφαλτήρια» και «μαχαίρια» που μπορεί να πλήξουν την ασιατική Τουρκία.

Όταν κάποτε καταλάβουμε τους τουρκικούς φόβους- όσο παρανοϊκοί και να είναι αυτοί- τότε θα είμαστε σε θέση να επιλύσουμε τις διαφορές στο Αιγαίο και να ομαλοποιηθούν οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Όσο καθυστερούμε (στη λογική του Α. Παπανδρέου «όχι στον διάλογο» ή του Π. Μολυβιάτη «διάλογος στις ελληνικές καλένδες»), τα Ίμια θα γίνονται Αϊ-Στράτης, ο Αϊ-Στράτης θα γίνει κάποιος ύφαλος και θα συνεχίζουμε να σπαταλάμε αλόγιστα το 5% του ΑΕΠ για την άμυνα και αυτό εις βάρος κυρίως της Παιδείας που καρκινοβατεί. Στο τέλος θα μείνουμε ουραγοί όλης της Ευρώπης, με δικό μας φταίξιμο. Ο Αλέξης Ηρακλείδης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου

Τελευταία Νέα