Tο ποτάμι της οργής

Χιλιάδες κάτοικοι της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και της Σερβίας έχουν

υποχρεωθεί τις τελευταίες ημέρες να εγκαταλείψουν τις οικίες τους εξαιτίας της

υπερχείλισης του Δούναβη… Το τελευταίο κεφάλαιο μιας δραματικής ιστορίας με

πρωταγωνιστή έναν ποταμό που διαμορφώνει την κουλτούρα, την ιστορία και τη

γεωγραφία της Ευρώπης εδώ και χιλιετίες.

Τα μεγαλοπρεπή κάστρα και φρούρια που κοσμούν τις όχθες του, από την Αυστρία

μέχρι τα Βαλκάνια, πιστοποιούν με την παρουσία τους τις προσπάθειες του

ανθρώπου να τον δαμάσει. Οι καταστροφικές πλημμύρες, ωστόσο, που έχουν

«καταπιεί» μέχρι στιγμής περισσότερα από 1.700.000 στρέμματα γης, έρχονται για

να υπενθυμίσουν ότι παρ’ ότι οι αυτοκρατορίες ακολουθούν πάντα τον νόμο της

ανόδου και της πτώσης, ο Δούναβης παραμένει αθάνατος.

Είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της ευρωπαϊκής ηπείρου έπειτα από τον Βόλγα.

Πηγάζει από τον Μέλανα Δρυμό της Γερμανίας και διασχίζει ή περιρρέει δέκα

χώρες προτού χυθεί, έπειτα από 2.850 χιλιόμετρα, στη Μαύρη Θάλασσα. Από τότε

που ο άνθρωπος εγκαταστάθηκε για πρώτη φορά στις όχθες του, ο Δούναβης

λειτουργεί ως φυσικό όριο. Στη διάρκεια του πρώτου αιώνα μ.X., στάθηκε για

τους Ρωμαίους πολύτιμη ασπίδα εναντίον των ορδών των βαρβάρων. Όρισε όμως και

τα σύνορα ανάμεσα στην αυστροουγγρική και την οθωμανική αυτοκρατορία. Στα νερά

του κυλά ο μύθος και η ιστορία, ο πόλεμος και η δημιουργία, ο θάνατος και η ζωή.

Οι Αργοναύτες

H λαϊκή παράδοση θέλει τα νησάκια που υπάρχουν στον ποταμό γύρω από τη

Βουδαπέστη να κρύβουν θαμμένα αυτοκρατορικά παλάτια – μαζί και μυθικούς

θησαυρούς. Στις σελίδες του «Δούναβη», ενός συναρπαστικού βιβλίου γύρω από το

θέμα των συνόρων και της ταυτότητας, ο Κλαούντιο Μάγκρις αφηγείται τον μύθο

του Ιάσονα και των Αργοναυτών, να καταπλέουν τον ποταμό φέροντας το Χρυσόμαλλο

Δέρας, με κατεύθυνση την Κολχίδα, πόλη που βρίσκεται σήμερα στη δυτική

Γεωργία, μέσω της Μαύρης Θάλασσας. H δύναμη του Δούναβη έχει εμπνεύσει πλήθος

καλλιτεχνών – με πρώτο και καλύτερο τον Γιόχαν Στράους, τον δημιουργό των

Κυμάτων του Δουνάβεως. «Ο Γαλάζιος Δούναβης» είναι ο πρωτότυπος τίτλος του

έργου. Κι ας έχουν συνήθως χρώμα καφέ, ή γκρι, τα νερά του.

Μετατράπηκε σε τάφο

ΣΤΗΝ ΑΠΟΒΑΘΡΑ Κόρσο της Βουδαπέστης, πλάι στα υπερπολυτελή ξενοδοχεία,

ένα μικρό γλυπτό – μια σειρά παπουτσιών χυμένων σε μέταλλο – θυμίζει τους

Εβραίους που υποχρεώθηκαν, τον χειμώνα του 1944, να σταθούν με το πρόσωπο προς

τον ποταμό προτού καταλήξουν στον βυθό του, δολοφονημένοι από τους Ούγγρους

ναζί. Να ‘ταν η μόνη φορά που ο Δούναβης μετατράπηκε σε τάφο…

Βούδα και Πέστη

Σε σχέση με τις πολιορκίες του Λένινγκραντ και του Στάλινγκραντ, οι ιστορικοί

έχουν δώσει λίγη σημασία στην πολιορκία της Βουδαπέστης, από τα τέλη του 1944

έως τον Φεβρουάριο του 1945. Στις αρχές του 1945, με τον σοβιετικό στρατό να

σφυροκοπά από την Πέστη, την αριστερή όχθη, το τελευταίο οχυρό των SS, το

κάστρο της Βούδας, ο ποταμός μετουσίωνε πλέον τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στην

απελευθέρωση και την υποδούλωση. Λιγότερα από πενήντα χρόνια αργότερα, ήρθε η

σειρά του Βούκοβαρ, μιας όμορφης κροατικής πόλης και άλλοτε σημαντικού

εμπορικού σταθμού, να δεχθεί το σφυροκόπημα των Σέρβων. Κάτω από τα νερά του

Δούναβη έμελλε να χαθεί – στη διάρκεια της κατασκευής ενός υδροηλεκτρικού

σταθμού πλάι στις Σιδηρές Πύλες, που χωρίζουν τη Σερβία από τη Ρουμανία – και

το Άντα Κάλεχ, ένα νησί που είχε κατακτηθεί και ξανακατακτηθεί από Τούρκους

και Αυστριακούς και φιλοξενούσε σούφι μυστικιστές και λαθρεμπόρους.

Σερβία, Ρουμανία και Βουλγαρία ήταν ανέκαθεν πιο ευάλωτες στην «οργή» του

Δούναβη. Γι’ αυτό έχει φροντίσει και η Γεωγραφία και η Ιστορία. Για μια ακόμα

φορά, τα Κύματα του Δουνάβεως ηχούν σήμερα τρομαχτικά στα αυτιά χιλιάδων ανθρώπων.

©The Times, 2006