«Άσπρο» και «μαύρο» σενάριο για HΠA

Πρόσφατα έμαθα κάτι πολύ ενδιαφέρον: ότι οι απόψεις των Αμερικανών

οικονομολόγων για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις από το τεράστιο έλλειμμα στο

ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ διίστανται. Οι οικονομολόγοι που

ειδικεύονται στις αναλύσεις της διεθνούς οικονομίας εκτιμούν ότι είναι πιθανό

να εκδηλωθεί οικονομική κρίση, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει τις ΗΠΑ σε

επίπονη και παρατεταμένη ύφεση. Αντίθετα, οι οικονομολόγοι που ειδικεύονται σε

αναλύσεις (της οικονομίας των ΗΠΑ) μακροοικονομικού χαρακτήρα, προβλέπουν ότι

θα σημειωθεί υποχώρηση του δολαρίου που, όμως, δεν θα οδηγήσει σε κρίση, αλλά

θα αποτελέσει ευκαιρία για επιτάχυνση της ανάπτυξης.

Το καλό σενάριο

Οι οικονομολόγοι αυτοί εκτιμούν την κατάσταση περίπου ως εξής: Κάποια στιγμή

στο μέλλον, οι κεντρικές τράπεζες θα πάψουν να αγοράζουν μαζικά τίτλους

(μετοχές κ.λπ.) σε δολάρια, για να στηρίξουν το αμερικανικό νόμισμα, και όταν

δεν θα διατίθενται πλέον τεράστια ποσά για τις αγορές αυτές, η αξία του

δολαρίου θα υποχωρήσει -και θα υποχωρήσει σημαντικά. Σύμφωνα με τη θεωρία

αυτή, όμως, καθώς η αξία του δολαρίου θα υποχωρεί, οι αμερικανικές εξαγωγές θα

γίνουν πιο ελκυστικές για τους ξένους και η απασχόληση στις ΗΠΑ θα αυξηθεί.

Σημαντικό μέρος του εργατικού δυναμικού θα κληθεί να απασχοληθεί στον τομέα

των εξαγωγών, που θα γνωρίσει σημαντική ανάπτυξη. Θα γίνει, δηλαδή, ό,τι

συνέβη, όταν η Βρετανία άφησε τη στερλίνα να υποχωρήσει έναντι του γερμανικού

μάρκου, ή κάτι ανάλογο με αυτό που έγινε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του ’80, όταν το

δολάριο υποτιμήθηκε έναντι της στερλίνας, του μάρκου και του ιαπωνικού γιεν.

Το κακό σενάριο

Οι οικονομολόγοι, όμως, που δεν επικεντρώνονται στην αμερικανική οικονομία και

κάνουν αναλύσεις για την παγκόσμια οικονομία συνολικά, προβλέπουν ένα πολύ πιο

σκοτεινό μέλλον. Εκτιμούν ότι οι αγορές τεραστίων ποσοτήτων δολαρίων από τις

κεντρικές τράπεζες θα σταματήσουν και ότι αυτό θα οδηγήσει, όχι μόνο σε

υποχώρηση του δολαρίου, αλλά και σε άνοδο των αμερικανικών επιτοκίων

μακροπρόθεσμης διάρκειας. Αυτό, όπως πιστεύουν, θα οδηγήσει άμεσα σε μείωση

της κατανάλωσης και σε αύξηση των επενδύσεων ύστερα από μια βραχυπρόθεσμη

τάση.

Αν και συμφωνούν ότι οι αμερικανικές εξαγωγές θα αυξηθούν, καθώς η αξία του

δολαρίου θα πέφτει, διαφοροποιούνται από τους συναδέλφους τους (καταλήγοντας

σε διαφορετικά συμπεράσματα), καθώς επισημαίνουν ότι η υστέρηση στη ζήτηση θα

είναι τέτοια, ώστε οι εξαγωγές δεν θα αυξηθούν πριν περάσουν ένα – δύο χρόνια

μετά την πτώση στην κατανάλωση και στις επενδύσεις. Πιστεύουν ότι οκτώ έως

δέκα εκατομμύρια εργαζόμενοι θα χρειαστεί να αλλάξουν δουλειά και να

μεταπηδήσουν από τις υπηρεσίες και τις κατασκευές στον εξαγωγικό και

εισαγωγικό κλάδο, υπονοώντας ότι η δομική ανεργία θα αυξηθεί. Επιπλέον,

προβλέπουν ότι θα εκδηλωθεί και πανικός: Μεγάλα οικονομικά ιδρύματα με

βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις θα δυσκολευτούν να αντιμετωπίσουν μια μεγάλη αύξηση

των επιτοκίων δανεισμού σε δολάρια -και αυτό μπορεί να δημιουργήσει

οικονομικές πιέσεις και χρεοκοπίες, όπως ακριβώς έγινε κατά τη διάρκεια της

μεξικανικής και ασιατικής κρίσης τη δεκαετία του ’90 και της πρόσφατης κρίσης

στην Αργεντινή.

Ο ρόλος της FED

Οι οικονομολόγοι που επικεντρώνονται στα μακροοικονομικά των ΗΠΑ απαντούν

στους συναδέλφους τους, που μελετούν τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία,

ότι κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί, εκτός αν υιοθετηθεί κακή νομισματική πολιτική.

Αναρωτιούνται, γιατί η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ θα επέτρεπε να υπάρξει αύξηση

στα επιτόκια μακροχρόνιου δανεισμού σε δολάρια, μόνο και μόνο επειδή άλλες

κεντρικές τράπεζες σταμάτησαν να αγοράζουν το αμερικανικό νόμισμα. Δεν θα

έπρεπε -λένε -η FED να επέμβει και να αγοράσει η ίδια ομόλογα του αμερικανικού

δημοσίου μακροχρόνιας διάρκειας, έτσι ώστε να διατηρήσει τα επιτόκια

μακροπρόθεσμου δανεισμού σε επίπεδο κατάλληλο που να ευνοούν την απασχόληση;

Οι οικονομολόγοι που μελετούν την παγκόσμια οικονομία απαντούν ότι η FED δεν

έχει τη δύναμη να κάνει κάτι τέτοιο. Όταν θα αναγκαστεί να επιλέξει μεταξύ της

πλήρους απασχόλησης και της σταθερότητας στις τιμές, εξηγούν, η FED θα

προτιμήσει να προστατέψει τη σταθερότητα των τιμών. Κανείς δεν έχει ξεχάσει τι

έγινε τη δεκαετία του ’70, όταν ο πληθωρισμός έτρεχε με υψηλούς ρυθμούς.

Επομένως, από τη στιγμή που μια υποχώρηση της τιμής του δολαρίου αυξάνει τις

τιμές των εισαγόμενων προϊόντων -πράγμα που δημιουργεί αρνητικό σοκ στην

οικονομία -η FED θα πρέπει να αυξήσει και όχι να μειώσει τα επιτόκια, και να

πουλήσει και όχι να αγοράσει ομόλογα.

Παρατηρώ ότι σοβαροί οικονομολόγοι, τους οποίους εκτιμώ βαθύτατα, είναι

διχασμένοι σε ό,τι αφορά τις εκτιμήσεις τους. Δεν είμαι αρκετά σοφός για να

μπορώ να πω ποια πλευρά έχει δίκιο, όμως σίγουρα ξέρω ποια πλευρά ελπίζω να

κάνει λάθος.

Project Syndicate, 2005 www.project-syndicate.org

Ο J. Bradford DeLong είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο

Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας και πρώην βοηθός του υπουργού Οικονομίας των ΗΠΑ επί

προεδρίας Κλίντον

Επιμέλεια διεθνών οικονομικών θεμάτων: Γιώργος Κανελλόπουλος