Το μεγάλο βήμα για τον σχεδιασμό ενός κολοσσιαίου οπτικού τηλεσκοπίου, του

οποίου η διάμετρος μπορεί να φθάνει ακόμη και τα 100(!) μέτρα, αποφάσισαν να

κάνουν οι Ευρωπαίοι αστρονόμοι. Αν το εγχείρημα επιτύχει, τότε θα λυθεί μία

σειρά «σκοτεινών» αινιγμάτων που σχετίζονται με τη δημιουργία και την εξέλιξη

του Κόσμου.

H ιδέα υπήρχε εδώ και αρκετό καιρό. Πριν από μερικές ημέρες, σε μια συνάντηση

που έγινε στην κωμόπολη Ντουίνγκελο της Ολλανδίας, Ευρωπαίοι αστρονόμοι από

διάφορα πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα αποφάσισαν ότι πλέον η ιδέα έχει

ωριμάσει και πρέπει σύντομα να πάρει «σάρκα και οστά».

Σύμφωνα με τον καθηγητή στο Ινστιτούτο Αστρονομίας του Κέμπριτζ, Γκέρι

Γκίλμορ, η επιστημονική προεργασία που έχει γίνει για τη δημιουργία του

υπερτηλεσκοπίου, έχει απαιτήσει τη συμμετοχή περισσοτέρων των 100 Ευρωπαίων

αστρονόμων και τρία χρόνια εντατικής δουλειάς. «Και μόνο το γεγονός αυτό

αποδεικνύει ότι οι Ευρωπαίοι αστρονόμοι έχουν τη θέληση να συνεργαστούν, να

αποτελέσουν αυτόνομη κοινότητα και να ηγηθούν της παγκόσμιας αστρονομίας. Αυτό

το τελευταίο νομίζω πως ήδη συμβαίνει».

Αποκρίσεις σε θεμελιώδη ερωτήματα. Δεν είναι εύκολο να κατασκευαστεί

ένα τόσο μεγάλο τηλεσκόπιο. Οι ειδικοί υπολογίζουν ότι θα απαιτηθούν

τουλάχιστον πέντε χρόνια για να μελετηθούν όλες οι παράμετροι της λειτουργίας

του, προτού αρχίσει να κατασκευάζεται. Ωστόσο, από τη στιγμή που οι

επιστήμονες θα το έχουν στα χέρια τους, θα μπορούν να δουν τόσο πίσω στον

χρόνο ώστε να σηκώσουν το παραπέτασμα που καλύπτει τα πρώτα στάδια δημιουργίας

του Σύμπαντος και να καταλάβουν πώς τα κομμάτια του κοσμικού παζλ άρχισαν να

κολλούν το ένα δίπλα στο άλλο.

Θα είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που υπάρχει στον κόσμο. H τεράστια επιφάνεια

του κατόπτρου θα μπορεί να δέχεται μεγαλύτερη ποσότητα φωτός σε σύγκριση με τα

υπάρχοντα και έτσι ο αστρονόμος θα είναι σε θέση να διακρίνει αντικείμενα που

βρίσκονται σε ιλιγγιώδη απόσταση από τη Γη. Μάλιστα, αν στρέψει την προσοχή

του στην επιφάνεια της Σελήνης, θα μπορεί να δει με μεγάλη λεπτομέρεια δύο

βράχους που απέχουν μεταξύ τους δύο μέτρα. Καθώς η ματιά του ανθρώπου θα

φθάνει τόσο μακριά, θα έχουμε απαντήσεις σε θεμελιώδη ερωτήματα. Αν η Γη είναι

μοναδική στο Σύμπαν, πώς αλλά και πότε άρχισε ο σχηματισμός των γαλαξιών και

των άστρων.

Υφή σκοτεινής ύλης. Πολύ περισσότερο, όπως τονίζει η δρ Ισαμπέλα Χουκ

από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε επιτέλους την

υφή της σκοτεινής ύλης που κυριαρχεί στο Σύμπαν και η οποία είναι τελείως

διαφορετική από το είδος της ύλης που χρησιμοποιήθηκε για να φτιαχτούν οι

πλανήτες, τα αστέρια, οι γαλαξίες, η Γη, οι άνθρωποι, τα ζώα. Αυτή η ύλη είναι

ορατή και καταλαμβάνει ελάχιστο ποσοστό στο Σύμπαν, ενώ η σκοτεινή ύλη

υπολογίζεται ότι κυριαρχεί στο 75% της έκτασης του Σύμπαντος!

H διάμετρος των μεγαλύτερων οπτικών τηλεσκοπίων που υπάρχουν, δεν υπερβαίνει

τα 8-10 μέτρα και για να λειτουργήσουν στηρίζονται στη χρήση προηγμένης

τεχνολογίας. Συνήθως αυτά τα τηλεσκόπια αποτελούνται από μικρότερους φακούς,

οι οποίοι ελέγχονται από πολύπλοκα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών ώστε η

επιφάνειά τους να συμπεριφέρεται σαν να ήταν ενιαία.

Θα «ξετρυπώνει» αφανείς πλανήτες

H συμβολή του υπερτηλεσκοπίου θα είναι καθοριστική στην αναζήτηση

πλανητών που μπορεί να μοιάζουν με τη Γη. Το μυστικό κρύβεται στην υψηλής

ποιότητας εικόνα που μπορεί το τηλεσκόπιο να λαμβάνει. Οι πλανήτες δεν είναι

όμοιοι μεταξύ τους. Έχουν διαφορετικά μεγέθη και η απόσταση από το γονικό τους

αστέρι ποικίλλει. H πρόκληση για ένα υπερτηλεσκόπιο είναι να μπορέσει να

ξετρυπώσει έναν μικρό πλανήτη που καλύπτεται από το φως του αστεριού του. Με

άλλα λόγια να διακρίνει έναν πλανήτη που είναι έως και 10 δισεκατομμύρια φορές

πιο αμυδρός από τη λάμψη του διπλανού του αστεριού.

Υπολογίζεται ότι ένα τηλεσκόπιο μόλις 30 μέτρων θα μπορούσε να ανιχνεύσει

πλανήτες στο μέγεθος του Δία, που βρίσκονται σε απόσταση δεκάδων ετών φωτός

από τη Γη. Ένα όμως υπερτηλεσκόπιο με διάμετρο 100 μέτρα θα μπορούσε να

εντοπίσει έναν πλανήτη σαν τη Γη, σε απόσταση 100 ετών φωτός. Σ’ αυτή την

απόσταση δεν αποκλείεται να κρύβονται περίπου 1.000 ήλιοι σαν τον δικό μας,

γύρω από τους οποίους όλο και κάποιος πλανήτης θα γυρίζει. Σε μια τέτοια

περίπτωση, το κολοσσιαίο τηλεσκόπιο θα είναι σε θέση να δώσει και επιπλέον

πληροφορίες για τον πλανήτη που σχετίζονται με τη μορφολογία του εδάφους του

και τη σύσταση της ατμόσφαιρας.

Μια δεύτερη Γη μπορεί να υπάρξει μόνο σε ένα πλανητικό σύστημα όπου βρίσκεται

νερό σε υγρή μορφή. Οι γνώσεις που έχουμε μέχρι σήμερα μας κάνουν να

πιστεύουμε πως το νερό είναι η βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη ζωής έτσι όπως

την ξέρουμε. Αν υπάρχει νερό σε έναν πλανήτη, θα φανεί από τη σύσταση της

ατμόσφαιράς του την οποία θα μπορεί να αναλύσει το υπερτηλεσκόπιο.

Επιμέλεια: Στέφανος Κρίκκης, Εύη Ελευθεριάδου

Τελευταία Νέα