Eνεργειακός γρίφος για HΠA

Οι Αμερικανοί καταναλώνουν το 25% του πετρελαίου που παράγεται σε όλο τον

κόσμο, ενώ οι Κινέζοι το 8%. Όμως, παρά την υψηλή ανάπτυξη που αναμένεται να

παρουσιάσει η κινεζική οικονομία και τα επόμενα χρόνια, ο κόσμος δεν πρόκειται

να ξεμείνει σύντομα από πετρέλαιο. Σήμερα, τα αποθέματα μαύρου χρυσού

ξεπερνούν το ένα τρισεκατομμύριο βαρέλια -και ακόμη περισσότερα αναμένεται να

ανακαλυφθούν το επόμενο διάστημα. Το πρόβλημα είναι ότι τα δύο τρίτα των

αποθεμάτων αυτών βρίσκονται στον Περσικό Κόλπο και, επομένως, η πρόσβαση σε

αυτά εξαρτάται από τις γεωπολιτικές συνθήκες στην περιοχή.

Στο παρελθόν, η αύξηση των τιμών είχε σημαντική επίπτωση στην κατανάλωση

πετρελαίου στις ΗΠΑ. Από την «έκρηξη» των τιμών στη δεκαετία του ’70 μέχρι

σήμερα, η αμερικανική κατανάλωση πετρελαίου για κάθε δολάριο του ΑΕΠ έχει

μειωθεί στο μισό. Αυτό δείχνει και μια γενικότερη στροφή από τη βιομηχανία

προς λιγότερο ενεργοβόρους τομείς. Άλλωστε, απαιτείται πολύ λιγότερη ενέργεια

για να αναπτύξει κανείς λογισμικό από ό,τι για να παραγάγει έναν τόνο ατσάλι.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, οι δαπάνες της αμερικανικής οικονομίας για

ενέργεια έφταναν το 14% του ΑΕΠ. Σήμερα, αποτελούν μόλις το 7%. Οι τιμές του

πετρελαίου (αποπληθωρισμένες) θα πρέπει να φτάσουν τα 80 δολάρια το βαρέλι (ή

τα 3,12 δολάρια το γαλόνι – 3,8 λίτρα) για να ξεπεράσουν τα επίπεδα ρεκόρ που

καταγράφηκαν τον Μάρτιο του 1981.

Οι προβλέψεις

Σύμφωνα με την αμερικανική κυβέρνηση, αν δεν υπάρξουν προβλήματα στην

προμήθεια πετρελαίου και η αμερικανική οικονομία εξακολουθήσει να αυξάνεται με

3% σε ετήσια βάση, η τιμή του πετρελαίου θα υποχωρήσει στα 25 δολάρια (με βάση

την αξία του δολαρίου το 2003) έως το 2010 και θα διαμορφώνεται στα 30 δολάρια

έως το 2025. H ενεργειακή εξάρτηση της οικονομίας θα συνεχίσει να μειώνεται με

ετήσιο ρυθμό 1,6%, καθώς η καλύτερη αξιοποίηση της ενέργειας και η πρόοδος

στις διαρθρωτικές αλλαγές θα ισοσταθμίζουν την αύξηση της ζήτησης για

πετρέλαιο. Παρόλα αυτά, η ζήτηση για πετρέλαιο θα αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό

1,5% -και από τα 20 εκατ. βαρέλια την ημέρα το 2003 θα ανέλθει στα 27,9 εκατ.

βαρέλια την ημέρα το 2025.

Οικολόγοι και «γεράκια»

Οι Αμερικανοί πολιτικοί δυσκολεύονται να συμφωνήσουν σε μια κοινή ενεργειακή

πολιτική. Όμως, μέσα στην επόμενη δεκαετία η ενεργειακή πολιτική των ΗΠΑ

μπορεί σταδιακά να αλλάξει. Κάποιοι αναλυτές προβλέπουν τη δημιουργία ενός

νέου οικολογικού συνασπισμού που θα αποτελείται από συντηρητικούς -και μάλιστα

«γεράκια» -που ανησυχούν για την εξάρτηση της Αμερικής από το πετρέλαιο του

Περσικού Κόλπου, αλλά και από φιλελεύθερους περιβαλλοντολόγους.

Για τα «γεράκια», το πραγματικό ενεργειακό πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη

πετρελαϊκών αποθεμάτων, αλλά το γεγονός ότι όλα είναι συγκεντρωμένα σε μια

ευαίσθητη περιοχή. Έτσι, η λύση είναι να μειωθεί η δίψα της Αμερικής για

πετρέλαιο και όχι να αυξηθούν οι εισαγωγές.

Οι οικολόγοι υποστηρίζουν ότι αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι ότι το

περιβάλλον έχει πλέον περιορισμένη δυνατότητα να αντέξει τόσο μεγάλη

κατανάλωση πετρελαίου. Σύμφωνα με μετριοπαθείς εκτιμήσεις της Διακυβερνητικής

Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος, η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα θα

έχει τριπλασιαστεί έως το 2100, σε σχέση με το προ Βιομηχανικής Επανάστασης

επίπεδο.

Ζητεί μέτρα

Πρόσφατη μελέτη της Εθνικής Διακομματικής Επιτροπής Ενεργειακής Πολιτικής

δείχνει τον νέο συνασπισμό που δημιουργείται. Ο πρόεδρος Μπους υποστηρίζει ότι

η τεχνολογική πρόοδος στη χρήση υδρογόνου θα μειώσει τις εισαγωγές πετρελαίου

μακροπρόθεσμα, αλλά αυτό απαιτεί να πραγματοποιηθούν σημαντικές αλλαγές στις

δομές των μεταφορών, που απαιτούν δεκαετίες για να ολοκληρωθούν. H Επιτροπή

προτείνει πολιτικές που μπορούν να εφαρμοστούν νωρίτερα.

Για παράδειγμα, σε πρόσφατη κατάθεσή του ενώπιον της Γερουσίας, ο Τζέιμς

Γούλσεϊ, μέλος της Επιτροπής και πρώην επικεφαλής της CIA, ζήτησε τη χρήση

υβριδικών οχημάτων που θα μπορούν να φορτίζουν τις μπαταρίες τους μέσα σε ένα

βράδυ χρησιμοποιώντας φθηνό ρεύμα. Πρότεινε ακόμη τη χρήση αιθανόλης από

σελουλόζη και να θεσπιστούν κανονισμοί με βάση τους οποίους τα οχήματα θα

πρέπει να καταναλώνουν λιγότερα καύσιμα. Υποστήριξε ότι με όλους αυτούς τους

τρόπους η κατανάλωση καυσίμων θα μειωθεί σημαντικά μέσα σε λίγα χρόνια και όχι

σε μερικές δεκαετίες. Αυτό θα επιτρέψει, ακόμη, να μην επιβληθούν δραματικές

αυξήσεις στη φορολόγηση καυσίμων, κάτι που είναι αποδεκτό στην Ευρώπη και την

Ιαπωνία αλλά θα προκαλούσε μεγάλα προβλήματα στους Αμερικανούς πολιτικούς, αν

εφαρμοζόταν.

Οι δυνάμεις της αγοράς

Όμως, οι αμερικανικές κυβερνητικές πολιτικές δεν αναμένεται να αλλάξουν

σημαντικά τις καταναλωτικές συνήθειες των Αμερικανών, όσον αφορά την ενέργεια,

μέσα στα επόμενα χρόνια. Ακόμη και αν μια νέα κυβέρνηση εφάρμοζε νέες

πολιτικές μετά την αποχώρηση του Μπους από τον Λευκό Οίκο, το 2008,

οποιαδήποτε αλλαγή στην κατανάλωση πετρελαίου θα καθυστερούσε να φανεί. Στα

επόμενα χρόνια, οι δυνάμεις της αγοράς ίσως αποδειχθούν πιο σημαντικές από

ό,τι οι κυβερνητικές πολιτικές, σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση της κατανάλωσης

ενέργειας. Όμως, την επόμενη δεκαετία, ο συνδυασμός και των δύο θα μπορούσε να

«κάνει τη διαφορά».

Αν δεν υπάρξουν εκπλήξεις, πιθανότατα η κυβέρνηση Μπους θα αποδειχτεί ότι έχει

δίκιο, όταν λέει ότι η δίψα των ΗΠΑ για πετρέλαιο θα αυξάνεται 1,5% σε ετήσια

βάση τις επόμενες δύο δεκαετίες. Όμως, η πολιτική αναταραχή στον Περσικό Κόλπο

ή μια νέα τρομοκρατική επίθεση στις ΗΠΑ θα μπορούσε να αυξήσει σημαντικά τις

τιμές του πετρελαίου. Θα οδηγούσε, επίσης, σε μεγάλη αλλαγή του πολιτικού

κλίματος στην Αμερική. H πιθανότητα να συμβούν αυτά δεν πρέπει να αγνοηθεί.

Μια χώρα που καταναλώνει το ένα τέταρτο της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου

και έχει στο έδαφός της μόνο το 3% των παγκόσμιων αποθεμάτων ίσως να μην

μπορέσει ποτέ να κατακτήσει την ενεργειακή της ανεξαρτησία. Ακόμη κι έτσι,

όμως, δεν πρέπει να αποκλείουμε την πιθανότητα η πετρελαϊκή εξάρτηση της

Αμερικής να μειωθεί μακροπρόθεσμα.

Ο Joseph S. Nye είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ

Project Syndicate, 2005 www.project-syndicate.org

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ