Ένας μεταμοντέρνος Πάπας

Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος B’ ήταν ο ιδεώδης ποντίφικας για τη μετά τον Ψυχρό

Πόλεμο εποχή. Υπήρξε πολύ καλός στο είδος του, αλλά αυτό το είδος δεν είναι

καλό.

Ως άνθρωπος ήταν δυναμικός και αμφιλεγόμενος, ισχυρός και προβληματικός,

σθεναρός και συζητήσιμος, δραστήριος και αντιφατικός. H προσωπικότητά του

ενσάρκωνε τον προβληματισμό της μεταψυχροπολεμικής εποχής μας, αλλά και την

προβληματική των μεταμοντέρνων καιρών μας. Γιατί επελέγη Πολωνός Πάπας για

πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία;

1. Στην Πολωνία ταυτίζεται το έθνος με τη θρησκεία περισσότερο από ό,τι

σε άλλα βορειοευρωπαϊκά κράτη. Ο Πολωνός απειλείται πάντοτε διπλά, από

Ανατολάς και από Δυσμάς, από τον Ρώσο (τσαρικό και σταλινικό εξίσου) και από

τον Πρώσο της Γερμανίας (του Κάιζερ ή του Χίτλερ), δηλαδή από την Ορθοδοξία

και τον Προτεσταντισμό. H εύλογη εξίσωση «Πολωνός ίσον καθολικός» ενσαρκώθηκε

αριστουργηματικά από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Κρακοβίας Κάρολο Βοϊτίλα, που

μετέφερε το πολωνικό μοντέλο στο Βατικανό.

2. H πτώση του λεγομένου υπαρκτού σοσιαλισμού δοκιμάσθηκε πειραματικά

και προπλάστηκε πιλοτικά στην Πολωνία. H εξέγερση του εργατικού /

συνδικαλιστικού στοιχείου (Αλληλεγγύη, Λεχ Βαλέσα) ενάντια στη γραφειοκρατία

της ξενόφερτης από την τότε ΕΣΣΔ στρατιωτικής δικτατορίας (Γιαρουζέλσκι)

έφερνε αντιμέτωπους το «κράτος των εργατών» και τους ίδιους τους εργάτες.

Συνδρομή παρασχέθηκε από το εθνικοθρησκευτικό μέτωπο του νεοσυντηρητικού

δυναμικού Πολωνού προκαθημένου.

3. H Πολωνία είναι το υπέδαφος του Εβραϊσμού της Κεντρικής Ευρώπης. Από

την πολωνική ενδοχώρα μέχρι τις βαλτικές επικράτειες εκτείνεται το δυναμικό

των Ασκενάζι, των βορειοευρωπαίων Ισραηλιτών. Με τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που

συμπτωματικά εξερράγη στην Πολωνία, αυτήν την τραγική χώρα, τη διαρκώς

σφαγιαζομένη από Ρώσους και Πρώσους, οι Ασκενάζι καταδιώχθηκαν απηνώς

βρίσκοντας καταφύγιο στο Κράτος του Ισραήλ ή στις ΗΠΑ. Στην ατλαντική

υπερδύναμη διέπρεψαν Πολωνοί φυγάδες, πρώτης και δεύτερης γενιάς, χριστιανοί ή

ισραηλίτες το θρήσκευμα, φθάνοντας χάρη στον δυναμισμό τους σε ηγετικές θέσεις

(Μπρεζίνσκι κ.ά.) καθοριστικές για τον σχεδιασμό της διεθνούς πολιτικής των

ΗΠΑ στη μεταπολεμική πεντηκονταετία.

Οι αντιφάσεις

H επιλογή Πολωνού Πάπα για πρώτη φορά στα χρονικά της παγκόσμιας ιστορίας δεν

αποτελεί μυστήριο ούτε της Εκκλησίας ούτε της Ιστορίας, αλλά συνιστά εύλογη

και έλλογη πολιτική επιλογή μέσα στο κλίμα του νεοσυντηρητισμού της

μεταψυχροπολεμικής και μεταμοντέρνας εποχής μας. Ο λαϊκισμός του Πολωνού Πάπα

είναι ευνόητος ως νεοσυντηρητικός λόγος. Από την μια τασσόταν υπέρ πτωχών και

εναντίον πλουσίων στον Τρίτο Κόσμο κι από την άλλη πάλι κατακεραύνωσε τη

«Θεολογία της Απελευθέρωσης» στη Λατινική Αμερική που επί δεκαετίες

ευαγγελιζόταν θεολογικά αυτό ακριβώς το πρόγραμμα. Αφενός προσκύνησε το Τείχος

των Δακρύων στην Ιερουσαλήμ ζητώντας συγγνώμη από τους Εβραίους για τη

συνενοχή του Βατικανού στο Ολοκαύτωμα, αφετέρου αγιοποίησε τον αντισημίτη Πάπα

Πίο Θ’ και τον εγκληματία πολέμου Κροάτη ιεράρχη Στέπινατς που οργάνωσε τη

διαφυγή των ναζί μεταπολεμικά.

Παγκοσμιοποίηση και φονταμενταλισμός

ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ του Ιωάννη Παύλου B’ εξηγούνται από την ιστορία της

εποχής μας. Επρόκειτο για τον πιο μεταμοντέρνο Πάπα της μεταψυχροπολεμικής

εποχής μας. Οι οπαδοί του νεοσυντηρητισμού οφείλουν να αξιώσουν ακόμα και την

αγιοποίησή του, αλλά οι αντιρρησίες συνείδησης του μονοπωλίου της

πλανηταρχίας, της «Αυτοκρατορίας», δεν μπορούν παρά να αντιμετωπίζουν με

σκεπτικισμό τον Πάπα του μεταμοντέρνου / ψυχροπολεμικού καιρού μας, που

μαστίζεται από την αντίφαση ανάμεσα στην παγκοσμιοποίηση και τον

φονταμενταλισμό.

Ο Μάριος Π. Μπέγζος είναι καθηγητής Συγκριτικής Φιλοσοφίας της Θρησκείας

του Πανεπιστημίου Αθηνών.