Μοντέλο αρχαίου ελληνικού καταπέλτη (από το βιβλίο «Τα τρομερά αρχαία όπλα»,

εκδ. Ίριδα)

Πρωταγωνιστικό ρόλο είχαν η επιστήμη και η τεχνολογία στον αρχαίο ελληνικό,

ρωμαϊκό και βυζαντινό κόσμο ή ήταν ξεχασμένες στο περιθώριο; Τα «πρώτα όπλα

μαζικής καταστροφής», οι καταπέλτες, δίνουν την απάντηση μέσα από νέα

βρετανική έρευνα που δημοσιεύεται στην έγκυρη επιστημονική επιθεώρηση

«Science», δίνοντας και πολιτική διάσταση στο ζήτημα.

«Ποτέ δεν υπήρξε διαχωρισμός ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Οι μηχανικοί

και τα επιτεύγματά τους είχαν σημαντικό ρόλο στην αρχαία κοινωνία»,

υποστηρίζει η Βρετανή ιστορικός της Επιστήμης στο Imperial College του

Λονδίνου, Σεραφίνα Κουόμο, η οποία υπογράφει τη νέα έρευνα. Και για να λύσει

την παρεξήγηση επιστρατεύει τους καταπέλτες, τις ισχυρότερες πολεμικές

μηχανές, που «και μόνον η ιδέα πως τους κατείχε ο αντίπαλος ήταν αρκετή για να

ακυρώσει μία επίθεση».

H αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή ιστορία έχει να επιδείξει πολλά παραδείγματα,

όπου οι ηγεμόνες προσελάμβαναν επιστήμονες με γνώσεις γεωμετρίας, φυσικής και

μηχανικής, ώστε να εξελίξουν τις πολεμικές τους μηχανές και να δημιουργήσουν

πιο ισχυρούς και αξιόπιστους καταπέλτες. Και όχι μόνον εκτιμούσαν τους

επιστήμονες, αλλά τους προσέφεραν και μεγάλες τιμές, καθώς η εφευρετικότητα

των δεύτερων επηρέαζε την πολιτική θέση των πρώτων.

Ο Διονύσιος, για παράδειγμα, ο οποίος είχε στα χέρια του την εξουσία

τον 4ο αι. π.X. στις Συρακούσες, συγκέντρωνε ειδικούς και τους αντάμειβε με

υψηλά μεροκάματα, δώρα και τιμές, ενώ σε ορισμένους προσέφερε ακόμη και θέση

στο τραπέζι του.

Ακόμη και ο θρυλικός Αρχιμήδης μπήκε στον πειρασμό τον 3ο αι. π.X. να

δημιουργήσει τη δική του πολεμική μηχανή, τον ατμοτηλεβόλο, που με τη βοήθεια

ατμού μπορούσε να ρίχνει «σφαίρες», βάρους 26 κιλών, σε απόσταση 1.100 μ.

περίπου, ώστε να μπορέσουν οι Συρακούσιοι να αντιμετωπίσουν τους εχθρούς τους,

οι οποίοι διέθεταν καταπέλτες που μπορούσαν να ρίξουν πέτρες του ίδιου βάρους,

αλλά σε απόσταση μόλις 150 μ.

Κι αν το κυνήγι του ισχυρότερου όπλου μοιάζει διαχρονικό, η τακτική μάλλον δεν

ακολουθεί τη σημερινή μυστικότητα. Οι πληροφορίες για τις νέες εξελίξεις

κυκλοφορούσαν ελεύθερα και οι μηχανικοί αντήλλασσαν πληροφορίες με «ανοιχτά

χαρτιά». «Οι ηγεμόνες μπορεί να ενδιαφέρονταν να προωθήσουν την τεχνολογία για

προσωπικό τους όφελος, αλλά δεν λειτούργησαν ποτέ κάτω από το πρίσμα της

προστασίας των εφευρέσεων με μυστικότητα και περιορισμούς», εξηγεί ο ιστορικός

Τεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ντιουκ, Άλεξ Ρόλαντ.

Αρχή «παγκοσμιοποίησης»

«H «παγκοσμιοποίηση» φαίνεται πως είχε ήδη από την αρχαιότητα χτυπήσει την

πόρτα των μηχανικών, οι οποίοι κυκλοφορούσαν από τόπο σε τόπο για να

συγκεντρώσουν τις πρώτες ύλες τους και μαζί κυκλοφορούσαν και οι ιδέες τους»,

επισημαίνει η Βρετανή ιστορικός Σεραφίνα Κουόμο. «Καθώς ο καθένας τους έβλεπε

τον εαυτό του ως μέλος μιας παγκόσμιας κοινωνίας, ενώ ο Φίλων με περηφάνια

μιλούσε για τις ανταλλαγές ιδεών που έκανε με συναδέλφους του σε όλη τη λεκάνη

της Μεσογείου».