Mιλούν… σφυρίζοντας

Μια αρχαία γλώσσα, που αποτελείται από σφυρίγματα και επέτρεψε την

επικοινωνία από απόσταση αιώνες πριν από την επινόηση του κινητού τηλεφώνου,

επιστρέφει από τα πρόθυρα της εξαφάνισης σ’ ένα ηφαιστειογενές νησί στα

ανοικτά της δυτικής ακτής της Αφρικής.

H χρηματοδότηση από την κυβέρνηση των Καναρίων βοηθάει τους μαθητές στο νησί

Λα Γκομέρα να ζητούν σφυρίζοντας ένα επιπλέον ημίωρο παιχνιδιού πριν οι γονείς

τούς υποχρεώσουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους για να κάνουν τα μαθήματά

τους. H γλώσσα, η οποία ονομάζεται Σίλμπο Γκομέρο και ακούγεται σαν κελάδημα

πουλιού, αναπτύχθηκε πριν από χιλιετίες από τους νησιώτες για να επικοινωνούν

σε αποστάσεις ως και τριών χιλιομέτρων μέσα στις ρεματιές που κατεβαίνουν

ακτινωτά από την κεντρική κορυφή της Λα Γκομέρα. Άρχισε να χάνεται όταν το

νησί άνοιξε στον τουρισμό και με την ανάπτυξη της τηλεφωνίας. Αλλά οι Αρχές

του νησιού συνειδητοποίησαν τι πήγαιναν να χάσουν και από το 1999 η Σίλμπο

έχει ενταχθεί στο σχολικό πρόγραμμα. Περίπου 3.000 μαθητές περνούν τουλάχιστον

25 λεπτά την εβδομάδα μαθαίνοντάς την, χρόνο αρκετό για να καταλάβουν τα

βασικά.

H γλώσσα, την οποία πιστεύεται ότι έφεραν πριν από 2.500 χρόνια έποικοι από

την οροσειρά του Άτλαντα στη Βόρεια Αφρική, έχει τέσσερα φωνήεντα και τέσσερα

σύμφωνα με τα οποία μπορεί κανείς να σχηματίσει σφυρίζοντας περισσότερες από

4.000 λέξεις. «Τώρα υπάρχουν λίγοι πραγματικά καλοί σιλμπαδόρες (όπως

αποκαλούνται αυτοί που σφυρίζουν καλά τη γλώσσα), αλλά πολλοί μαθητές

μαθαίνουν να τη χρησιμοποιούν και να την καταλαβαίνουν. Είμαστε πολύ

ευχαριστημένοι με τα αποτελέσματα», λέει ο Εουχένιο Ντάριας, διευθυντής του

προγράμματος Σίλμπο στο νησί.

Το κύρος της γλώσσας αυξάνεται. Φέτος πραγματοποιήθηκε στο νησί το Πρώτο

Διεθνές Συνέδριο Σφυριχτών Γλωσσών. Έρευνες διεξάγονται επίσης στη Βενεζουέλα,

στην Κούβα και στο Τέξας, τις περιοχές στις οποίες μετανάστευαν παραδοσιακά οι

κάτοικοι της Λα Γκομέρα και όπου έχουν επιβιώσει ίχνη της γλώσσας. «H Σίλμπο

είναι η πιο σημαντική προϊσπανική πολιτιστική κληρονομιά που έχουμε», λέει ο

Μόισες Πλασένθια, επικεφαλής της Διεύθυνσης Ιστορικής Κληρονομιάς της

κυβέρνησης των Καναρίων. Ο σενιόρ Πλασένθια εργάζεται για να πείσει την UNESCO

να υποστηρίξει τις προσπάθειες για τη σωτηρία της Σίλμπο.

Ο δρ Φρανσίσκο Ριβέρο, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Λα Λαγκούνα στη Σάντα Κρους

ντε Τενερίφε, την πρωτεύουσα των Καναρίων, δήλωσε ότι η γλώσσα προϋπήρχε της

ισπανικής κατάκτησης της Λα Γκομέρα, το 15ο αιώνα. «Ιστορικά, στην εποχή των

πρώτων εποίκων των Καναρίων, η γλώσσα Σίλμπο ήταν το κινητό τηλέφωνο της

εποχής», δήλωσε. «Ο κόσμος μπορούσε μ’ αυτή να επικοινωνεί σε μεγάλες

αποστάσεις επειδή η συχνότητά της επέτρεπε στον ήχο να μεταδοθεί».

Ζήτημα… τόνων

«Είναι ουσιαστικά μια γλώσσα από μόνη της, αλλά βασίζεται σε τόνους μάλλον

παρά σε φωνήεντα και σύμφωνα», λέει ο δρ Ριβέρο. «Οι τόνοι ψιθυρίζονται σε

διαφορετικές συχνότητες με βάση την ισπανική γραμματική. Αν μιλούσαμε εδώ

αγγλικά, θα χρησιμοποιούσαμε μια αγγλική δομή για το σφύριγμα. Δεν πρόκειται

απλώς για ασύνδετες λέξεις – είναι μια γλώσσα που κυλάει και μπορεί κανείς να

κάνει μια κανονική συζήτηση». Οι έμπειροι σιλμπαδόρες βάζουν την άρθρωση του

δείκτη μέσα στο στόμα τους, πιέζοντας τη γλώσσα προς τα πίσω και επάνω, ενώ

χρησιμοποιούν το άλλο χέρι για να δημιουργούν ένα ηχείο, χρωματίζοντας και

ενισχύοντας τον ήχο.

© The Times, 2003

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Γιώργος Αγγελόπουλος