Αναζήτηση
H ελληνοτουρκική φιλία θα πρέπει να έχει προχωρήσει τόσο πολύ ώστε το ελληνικό
υπουργείο Άμυνας είναι έτοιμο να αγοράσει επίγειο σταθμό λήψης εικόνων από
αναγνωριστικό δορυφόρο, του οποίου τη λειτουργία στην ευρύτερη περιοχή
ελέγχουν οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Αυτό σημαίνει πως οι υπεύθυνοι στο
ΥΠΕΘΑ είναι διατεθειμένοι να προειδοποιούν τους Τούρκους αξιωματικούς για ποιο
σημείο της χώρας τους θέλουμε να φωτογραφίζουμε, να φωτογραφίζουμε όποτε οι
Τούρκοι θέλουν, ή και να μην φωτογραφίζουμε καθόλου αν αυτοί δεν θέλουν.
Αλλιώς δεν εξηγείται η απόφαση του υπουργού Άμυνας στις 29/7 να συνεχίσει
διαπραγματεύσεις για την αγορά επίγειου σταθμού και ενοικίαση χρόνου στον υπό
τουρκική εκμετάλλευση αναγνωριστικό δορυφόρο IKONOS.
Θυμόσαστε τον IKONOS; Είχα γράψει στα «NEA» γι’ αυτόν στις 21 Φεβρουαρίου 2002
(«Οι καρέκλες του Τιτανικού»). Ο IKONOS είναι αναγνωριστικός δορυφόρος που
ανήκει σε ιδιωτική αμερικανική εταιρεία, στον οποίο ο κάθε ενδιαφερόμενος
μπορεί να νοικιάσει χρόνο να παίρνει φωτογραφίες με διακριτικότητα ενός μέτρου
(διακρίνεις ανθρώπους), και να καθορίζει τις συντεταγμένες στόχων με ακρίβεια
3-5 μέτρων. Το 1997 η αμερικανική εταιρεία είχε ζητήσει από το ΥΠΕΘΑ να
εξετάσει τη δυνατότητα αγοράς επίγειου σταθμού του και πανευρωπαϊκή
αποκλειστικότητα των εικόνων του ΙΚΟΝΟΣ. Αν και όλα τα Γενικά Επιτελεία
συνηγόρησαν επ’ αυτού ο τότε υπουργός Άμυνας εκώφευσε.
Ένα χρόνο αργότερα Έλληνας επιχειρηματίας αγόρασε το δικαίωμα εκμετάλλευσης
του δορυφόρου για την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή και εγκατέστησε σταθμό στην
Θήβα. Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΕΔ) θα μπορούσαν να φωτογραφίζουν
οποιοδήποτε σημείο της περιοχής, άρα και όλη την Τουρκία, εντός λίγων ωρών από
τη στιγμή που θα ζητούσαν την φωτογραφία (στην πράξη ο χρόνος αυτός
αποδείχθηκε να είναι δυο ώρες), και συνεπώς ο δορυφόρος θα μπορούσε να
χρησιμοποιηθεί και για τακτικές επιχειρήσεις, δηλαδή θα μπορούσαμε να
επιβλέπουμε τα τεκταινόμενα στην Τουρκία κάθε μέρα και σε πραγματικό σχεδόν
χρόνο και να έχουμε τις συντεταγμένες μεταφερόμενων τουρκικών στόχων σε τρεις
διαστάσεις με ακρίβεια 3-5 μέτρων. Όλα αυτά θα μπορούσαμε να τα κάνουμε
αποδεχόμενοι αίτημα του επιχειρηματία για ενοικίαση αρκετού χρόνου του
δορυφόρου αντί 2,5 εκατομμυρίων ευρώ τον χρόνο.
Αλλά ο μεν τότε υπουργός Άμυνας πάλι ολιγώρησε, ο τότε υπουργός Οικονομικών
(και σημερινός ΥΕΘΑ) δεν ενέκρινε αίτημα του Έλληνα επιχειρηματία να υπαχθεί
στις διατάξεις του νόμου ν. 2601/98 που αφορά τη δυνατότητα επιδότησης από το
κράτος εταιρειών πολύ υψηλής τεχνολογίας, και ο τότε A/ΓΕΕΘΑ ευθυνόφοβα
ανέβαλε να δηλώσει πως ο δορυφόρος ήταν χρήσιμος για τις ΕΕΔ και να
ανταποκριθεί στο αίτημα συνεργασίας με την ελληνική εταιρεία. Ως αποτέλεσμα,
λόγω οικονομικών διαφορών της ελληνικής εταιρείας με την μητρική αμερικανική,
ο σταθμός στη Θήβα έπαψε στο τέλος του 2000 να λειτουργεί.
Ποιος φαντάζεστε επωφελήθηκε από αυτή την κατάσταση; H Τουρκία που αγόρασε από
τους Αμερικανούς ιδιοκτήτες αντίστοιχο σταθμό και το ίδιο δικαίωμα
εκμετάλλευσης του δορυφόρου για την ευρύτερη περιοχή στην οποία αυτή τη φορά
συμπεριλαμβάνεται η Ελλάδα. Αποτέλεσμα; Ο σταθμός των Θηβών διαλύθηκε και η
Τουρκία, αρχίζοντας από το 2002, έχει συνεχή και λεπτομερή πληροφόρηση πού
είναι και τι κάνουν οι Ελληνικές E.Δ., ενώ εμείς είμαστε «τυφλοί».
Κατανοώντας επιτέλους την ιδιαίτερα δυσμενή θέση που υπέπεσαν οι ΕΕΔ έναντι
των τουρκικών, το ΥΠΕΘΑ αποφάσισε να αποκτήσει την χρήση αναγνωριστικού
δορυφόρου. H στρατιωτική ηγεσία ενημέρωσε τους υπεύθυνους του ΥΠΕΘΑ για τις
απαιτούμενες επιχειρησιακές ικανότητες του δορυφόρου που χρειάζονται οι ΕΕΔ
και η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΘΑ αποφάσισε να ζητήσει ουσιαστικά από τις…
τουρκικές ένοπλες δυνάμεις να μας δίνουν φωτογραφίες τουρκικών στόχων από το
IKONOS! Όπως προανέφερα το ΥΠΕΘΑ με πρόσφατη, υπουργική μάλιστα, απόφαση,
διαπραγματεύεται την ενοικίαση χρόνου στον υπό τουρκικό έλεγχο δορυφόρο και
την αγορά σταθμού λήψης των εικόνων του.
Όμως οι συνθήκες έχουν τώρα αλλάξει. Ενώ από το σταθμό των Θηβών οι Ελληνικές
Ένοπλες Δυνάμεις (ΕΕΔ) λάμβαναν εικόνες μέσα σε λίγες ώρες, τώρα η εταιρεία
του IKONOS απαιτεί τρεις ημέρες (72 ώρες) προειδοποίηση για να την
ενημερώνουμε ποιο σημείο της Τουρκίας ενδιαφέρονται να φωτογραφίσουν οι ΕΕΔ
μας. Άρα οι Τούρκοι θα ξέρουν εκ των προτέρων τι θέλουμε να φωτογραφίσουμε και
θα μπορούν να το καμουφλάρουν αν θέλουν. Επιπλέον «θα ξέρουνε τι ξέρουμε» για
τις ένοπλες δυνάμεις τους, θα έχουν το δικαίωμα να μας αρνούνται τη χρήση του
δορυφόρου όταν εμείς τον θέλουμε, και ακόμα να μας εμποδίζουν να πάρουμε
φωτογραφίες επ’ αόριστον. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο τρόποι να γίνει κάτι τέτοιο
έννομα. Επιπλέον, δεδομένου ότι ο IKONOS ανήκει στην Lockheed-Martin, οι ΗΠΑ
έχουν διά νόμου το δικαίωμα να «κλείνουν» το δορυφόρο όποτε αυτές θέλουν,
επικαλούμενες απλά λόγους «εθνικής ασφάλειας». Αυτό βέβαια ίσχυε και όταν ο
IKONOS ήταν υπό ελληνική εκμετάλλευση.
H επιτροπή στρατιωτικών που κλήθηκε να αξιολογήσει τη δυνατή χρήση του IKONOS
είχε σοβαρούς ενδοιασμούς για τη χρήση του υπό αυτές τις συνθήκες και κατέληξε
ότι το σύστημα αυτό δεν πληροί βασικές επιχειρησιακές απαιτήσεις (όπως η
διαθεσιμότητα και ο έλεγχος του δορυφόρου). Όμως η πολιτική ηγεσία του
υπουργείου Άμυνας αγνόησε την άποψη των ειδικών και αποφάσισε την
διαπραγμάτευση συστήματος απόκτησης δορυφορικών πληροφοριών για τις τουρκικές
ένοπλες δυνάμεις που θα εξαρτάται από τους Τούρκους στρατιωτικούς! Εν όψει των
όσων προεκτέθηκαν και των χαμένων ευκαιριών απόκτησης του δορυφόρου πριν από
το 2000, διερωτάται κανείς: Είναι αυτή η απόφαση άμετρη αισιοδοξία,
παραφροσύνη ή απερισκεψία;
O Κώστας Τσίπης είναι καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής στο MIT.
