Ο… πόλεμος του Φιλοπάππου

«Ο λόφος του Φιλοπάππου είναι από τα πιο όμορφα κομμάτια της ζωής μου. Οι

κοπάνες από το σχολείο, οι πρώτες βόλτες με την παρέα, τα Κούλουμα των

παιδικών χρόνων, όλα εδώ».

Ο κ. Γιάννης Γιαννατσής, κάτοικος Πετραλώνων, δεν μπορεί να καταλάβει τι έχει

πάει στραβά με την ανάπλαση του ιστορικού λόφου της Αθήνας. Ένας ιδιότυπος

εμφύλιος πόλεμος μεταξύ κατοίκων της περιοχής και αρχαιολόγων είναι σε

εξέλιξη. Οι πρώτοι διαφωνούν με τα σχέδια των δεύτερων για την αρχαιολογική

ανάδειξη του λόφου και τις παρεμβάσεις τους. Και δεν μένουν μόνο στα λόγια.

Η διαμάχη έχει πάρει δυναμικό χαρακτήρα. Πριν από δύο εβδομάδες κάτοικοι

γκρέμισαν με τα ίδια τους τα χέρια τα κάγκελα που έστησαν οι αρχαιολόγοι. Δεν

θα επιτρέψουν, όπως λένε, ο «λόφος τους» να γίνει ένα περιφραγμένος,

φυλασσόμενος χώρος με επτά εισόδους και εισιτήριο, που θα κλείνει μετά τη δύση

του ηλίου. Ετοιμάζουν επίσης ασφαλιστικά μέτρα και δηλώνουν έτοιμοι να

αντιδράσουν δυναμικά «όπου και όταν χρειαστεί». Οι αρχαιολόγοι (από τη δική

τους πλευρά) πιστεύουν ότι με τις παρεμβάσεις τους βοηθούν να μετατραπεί ένας

σκουπιδότοπος («όπως ήταν μέχρι τώρα ο λόφος») σε αρχαιολογικό χώρο που θα

σέβεται την ιστορία του.

«Δεν πρέπει να βλέπουμε την περίφραξη μεμονωμένα», εξηγεί η κ. Όλγα

Βογιατζόγλου, αρχαιολόγος, επικεφαλής των εργασιών που γίνονται. «Ο

αρχαιολογικός χώρος του Φιλοπάππου είναι εξαιρετικά σημαντικός. Σήμερα έχει

υποβαθμιστεί στην αντίληψη των πολιτών η μνημειακή σημασία και το ιστορικό

περιεχόμενο του τόπου. Ο επισκέπτης της περιοχής δεν μπορεί να αντιληφθεί τη

σημασία των λαξευμάτων, το παρελθόν των διαδρομών που διασχίζει, τον

αρχαιολογικό θησαυρό που έχει μπροστά του».

«Ναι, αλλά ποιος μας βεβαιώνει ότι αν γίνει περίφραξη δεν θα μας επιβάλλουν να

κόβουμε εισιτήριο για να μπούμε μέσα, όπως άλλωστε συμβαίνει σε όλους τους

αρχαιολογικούς χώρους;», αναρωτιέται ο κ. Γιαννατσής. «Η Συντονιστική Επιτροπή

Κατοίκων της Περιοχής που δημιουργήθηκε θεωρεί ότι η περίφραξη είναι το πρώτο

βήμα για την πλήρη εμπορευματοποίηση των 700 στρεμμάτων που καταλαμβάνει ο

λόφος. Να δεχθούμε τη διαβεβαίωση της ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού ότι

δεν θα επιβληθεί εισιτήριο. Οι επόμενοι υπουργοί δεν δεσμεύονται όμως.

Αντίθετα, θα βρουν έτοιμο έναν περιφραγμένο χώρο, με επτά πύλες εισόδου».

Στα μονοπάτια της αρχαιότητας με πεζοδρομήσεις

Ο πνεύμονας της Αθήνας, το μπαλκόνι με την καλύτερη θέα προς το Φάληρο

και τον Πειραιά. Αυτή τη φήμη έχει ο λόφος του Φιλοπάππου από την αρχαιότητα

μέχρι και σήμερα. Ουσιαστικά πρόκειται για τρεις διαφορετικούς λόφους – και

όχι έναν. Ο Λόφος του Μουσείου ή Φιλοπάππου. Ο Λόφος των Νυμφών ή

Αστεροσκοπείου και ανάμεσά τους η Πνύκα.

Σώθηκαν από τη λατόμευση και την οικοδόμηση, με μικρές μόνο απώλειες, σαν από

θαύμα. Διαθέτουν 37 διαφορετικά μνημεία, τα περισσότερα από τα οποία σήμερα

είναι χαμένα κάτω από δένδρα, τεχνητές επιχωματώσεις, αγριόχορτα. Οι λόφοι

είναι γεμάτοι λαξεύματα, χαμηλά ερείπια και αμέτρητα κατάλοιπα των σημαντικών

συνοικιών της Αρχαίας Αθήνας, της αριστοκρατικής Μελίτης προς Θησείο και της

Κοίλης προς τα Πετράλωνα. Στο σύνολό τους, τα μνημεία δεν έχουν ποτέ ανασκαφεί

συστηματικά και πολλές παλιές ανασκαφές δεν είναι πια ορατές.

Το σκηνικό θα αλλάξει. Και το – ξακουστό – λιθόστρωτο μονοπάτι του Δημήτρη

Πικιώνη θα είναι μόνο η αρχή μιας σημαντικής βόλτας όχι μόνο στο παρόν, αλλά

και στην ιστορία της πόλης. Σύμφωνα με το πρόγραμμα ανάπλασης όταν

αποπερατωθεί το έργο, το 2004, όλοι οι δρόμοι γύρω από αυτούς τους τρεις

λόφους θα έχουν πεζοδρομηθεί. Κάποια λίγα αυθαίρετα κτίσματα καταπατητών θα

έχουν απομακρυνθεί. Το Θέατρο της Δώρας Στράτου θα έχει μεταφερθεί πιο πέρα,

σε τμήμα του πρώην Θεάτρου Μπαστιά. Στη θέση του Βωμού του «Διός Υψίστου»

ειδική σήμανση θα εξηγεί τις τρεις διαφορετικές οικοδομικές του φάσεις, ώστε

οι επισκέπτες να μη βλέπουν σκέτες «πέτρες».

Καθ’ οδόν προς το Αστεροσκοπείο οι επισκέπτες θα πληροφορούνται για το ηλιακό

ρολόι του Μέτωνος και θα επισκέπτονται το Αστρονομικό Μουσείο με τα παλιά

όργανα, το Γεωφυσικό, Σεισμολογικό και άλλα μουσεία. Θα βλέπουν λίγο πιο

χαμηλά, δίπλα σε έναν διαμορφωμένο βράχο και την πηγή που αναβλύζει τα

κατάλοιπα του Ιερού των Νυμφών, των υδάτινων θεοτήτων που ως κουροτρόφοι

ανέθρεψαν τον Δία.

Οι λόφοι έχουν και σημαντική οικολογική, εκτός από την ιστορική σημασία. Οι

τελευταίοι τσαλαπετεινοί της Αθήνας, ερπετά, νυχτερίδες, χελώνες και χιλιάδες

πουλιά ζουν εκεί. Επίσης, μπορεί να βρει κανείς σπάνια φυτά της Αττικής.

Κόπηκαν δέντρα για να μπουν κάγκελα

«Είναι το σπίτι μας. Είναι το μέρος όπου μεγαλώσαμε. Είναι κομμάτι τη

γειτονιάς μας», εξηγεί ο κ. Κωνσταντίνος Μανδηλάς, που μένει στην οδό Ανταίου

8, ακριβώς απέναντι από το θέατρο της Δόρας Στράτου. «Θέλουμε και πρέπει να

έχουμε άποψη για το τι θα γίνει», συμπληρώνει. Εκείνο που ενόχλησε τους

κατοίκους είναι το γεγονός ότι κόπηκαν δέντρα για να μπουν τα κάγκελα. Έτσι,

στη συγκέντρωση που οργάνωσαν οι πολίτες στις 3 Νοεμβρίου αποφάσισαν να τα

γκρεμίσουν. «Ήταν λάθος αυτή η αντίδραση των πολιτών. Το μνημείο του

Φιλοπάππου έχει υποστεί άπειρες βεβηλώσεις. Έχει βαφτεί άπειρες φορές με

σπρέι. Τα λείψανα από σπίτια, αυλές, αποθήκες, στέρνες νερού, μιας πυκνής –

της πιο αριστοκρατικής – συνοικίας των Αθηνών ήταν πλήρως εγκαταλελειμμένα.

Τον 3ο αιώνα π.Χ., πολλές κατοικίες, ιδιαίτερα τα δωμάτιά τους που είναι

λαξευμένα στον βράχο σαν τεχνητά σπήλαια, μετατράπηκαν σε τάφους», συμπληρώνει

η κ. Βογιατζόγλου. «Αυτά, όταν υπάρχει φύλαξη, δεν θα ξαναγίνουν».