Αναζήτηση
Άλλο πράγμα είναι η συμπόνια στα αθώα θύματα ενός τρομοκρατικού εγκλήματος
όπως αυτό του Μανχάταν ή αντίστροφα ο χαιρέκακος συμψηφισμός με ανάλογης
σημασίας εγκλήματα και άλλο πράγμα είναι η ερμηνεία των αιτίων των διεθνών συγκρούσεων.
Το αποτρόπαιο τρομοκρατικό κτύπημα και οι αντιδράσεις σ’ αυτό επιβεβαιώνουν τα
κλασικά χαρακτηριστικά του διεθνούς συστήματος, τονίζουν το αβάσιμο των μύθων
για «νέες εποχές» και παραδεισένια «νέα τάξη», υπογραμμίζουν τα πραγματικά
αίτια των διεθνών συγκρούσεων και υποδηλώνουν τους προσανατολισμούς που
οδηγούν σ’ έναν καλύτερο κόσμο.
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του «διεθνούς προβλήματος» απαιτεί πρόοδο στην
προσπάθεια σεβασμού των κατακτήσεων του ανθρώπινου πολιτισμού, δηλαδή το
πνεύμα και το γράμμα των θεμελιωδών αρχών του διεθνούς δικαίου. Δύο μόνο
σύντομες επισημάνσεις.
Πρώτον, τα κυριότερα αίτια των διακρατικών συγκρούσεων είναι η άνιση ανάπτυξη
μεταξύ κρατών και περιφερειών και ο ηγεμονισμός-ιμπεριαλισμός μερικών
δυνάμεων, οι οποίες τους τελευταίους αιώνες και αναχρονιστικά την ύστερη
εποχή αρνούνται την καθολική αποδοχή του κοινωνικοπολιτικού κατακερματισμού
του διεθνούς συστήματος σε εθνική-κρατική βάση. «Παράπλευρες συνέπειες» αυτών
των δύο αιτιών είναι οι «περιφερειακές διενέξεις» και διεθνικά φαινόμενα όπως
η τρομοκρατία.
Πώς θα ήταν ο κόσμος εάν εφαρμόζονταν οι προαναφερθείσες θεμελιώδεις αρχές του
διεθνούς δικαίου, εάν όλοι σέβονταν το γράμμα και το πνεύμα των συστημάτων
συλλογικής ασφάλειας και εάν γίνονταν άξιες λόγου προσπάθειες επίλυσης του
προβλήματος της άνισης ανάπτυξης! Πώς θα ήταν ο κόσμος, επίσης, εάν οι ισχυρές
δυνάμεις δεν παρενέβαιναν διαρκώς και καταχρηστικά στο εσωτερικό άλλων κρατών
επιδιώκοντας στρατηγική και πολιτική εποπτεία! Πώς θα ήταν ο κόσμος εάν δεν
είχαν σωρευτεί ανωμαλίες που προκλήθηκαν λόγω Κορέας, Βερολίνου, Βιετνάμ,
Καμποτίας, Αφγανιστάν, Κύπρου, γεωστρατηγικών ανταγωνισμών στη Μέση Ανατολή,
παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου στο Ιράκ, βομβαρδισμών στα Βαλκάνια κ.τ.λ.
Πώς θα ήταν ο κόσμος εάν οι μεγάλες δυνάμεις δεν είχαν αναπτύξει πυρηνικά όπλα
και εάν ακόμη και αυτή τη στιγμή(!) δεν αλληλοαπειλούνταν να πλήξουν τις
μεγαλουπόλεις τους με πυρηνικές βόμβες! Οι συνέπειες τυχόν έκρηξης μιας μόνο
από τις πυρηνικές βόμβες, σημειώνεται, θα έκαναν την τραγωδία του Μανχάταν να
φαντάζει ιστορική υποσημείωση.
Δεύτερον, το έγκλημα του Μανχάταν αλλά και όλες οι υπόλοιπες διεθνείς
διενέξεις που οδηγούν σε τέτοια ή χειρότερα φαινόμενα υπογραμμίζουν την ανάγκη
ορθών εκτιμήσεων για τις διεθνείς σχέσεις, ιδιαίτερα του προαναφερθέντος
πνεύματος και γράμματος των θεμελιωδών αρχών του διεθνούς δικαίου.
Συγκεκριμένα, τη διακρατική ισοτιμία, την μην επέμβαση και τον σεβασμό του
δικαιώματος εσωτερικής αυτοδιάθεσης κάθε κυρίαρχης κοινωνίας, αρχές που
συνιστούν και τις υπέρτατες κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού στο επίπεδο
των διακρατικών σχέσεων. Επιπλέον, χωρίς αμφιβολία, η διεθνής ειρήνη και
σταθερότητα συναρτώνται άμεσα από την καθολική αποδοχή της διεθνούς
κοσμοθεωρητικής και κανονιστικής ετερότητας, τον τερματισμό των αναχρονιστικών
διεθνιστικών-κοσμοπολίτικων σχεδίων ποικίλων επίδοξων ηγεμόνων, την ενδυνάμωση
της εθνικής-κρατικής κυριαρχίας ως καθεστώτος ισότιμων διεθνών συναλλαγών και
ασφαλώς την αντιμετώπιση του προβλήματος της άνισης ανάπτυξης.
Μήπως τα προαναφερθέντα φαντάζουν ιδεαλιστικά; Όχι, είναι απόλυτα ρεαλιστικά,
επειδή στηρίζονται στην ιστορική πραγματικότητα που διδάσκει πως η
κοσμοθεωρητική και εθνική-κρατική ετερότητα κερδίζει έδαφος, επειδή τονίζουν
τις πολιτικές όψεις του διεθνούς δικαίου και επειδή απορρίπτουν τους μύθους
για τις δυνατότητες μιας «φιλάνθρωπης» διεθνούς ηγεμονικής τάξης που
παρακάμπτει τα αίτια του «διεθνούς προβλήματος». Η παράκαμψη αυτών των αιτίων
με σκοπό την προώθηση ενός αναχρονιστικού ηγεμονισμού αποτελεί ύβρη για τα
αθώα θύματα του Μανχάταν, ενώ η κατανόησή τους και η αντιμετώπισή τους τον
μεγαλύτερο φόρο τιμής. Δυστυχώς σήμερα το τελευταίο φαντάζει ουτοπικό.
Ο Παναγιώτης Ήφαιστος είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Έδρας Jean
Monnet για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
