Αναζήτηση
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ενημέρωση εστιάζει την προσοχή της στα συμπτώματα
και όχι στις αιτίες, αναπαράγεται ένας παθητικός και υπάκουος πληθυσμός από
θεατές, η ελαστική αγορά εργασίας κυριαρχεί, περιορίζεται ο αντιπροσωπευτικός
χαρακτήρας των δημοκρατικών θεσμών, η ανεργία και η απώλεια της ελπίδας
οδηγούν σε κοινωνική αποσύνθεση… και κάποιες δομές και ηγεσίες προσφέρουν
λέξεις που με την πολυσημία τους δημιουργούν γοητεία, αλλά και σύγχυση.
Τόσο από άτομα επιρροής όσο και από μέσα διαμόρφωσης της κοινής γνώμης
τονίζεται συχνά ο όρος «αντικειμενικότητα», με βασικό στόχο την εγκυρότητα
κάποιας άποψης. Είναι γεγονός ότι οι επιλογές και η επιχειρηματολογία
προώθησής τους διέπονται από ιδεολογικά κριτήρια και επιδιωκόμενους σκοπούς.
Οι πιο καθαροί άνθρωποι έχουν το θάρρος και τη δύναμη να αναγνωρίσουν τους
περιορισμούς στους οποίους υπόκεινται και να τους κάνουν γνωστούς, κερδίζοντας
έτσι την εκτίμηση σε έναν ειλικρινή διάλογο με βάση το επιχείρημα. Εκείνοι που
θα αποσιωπήσουν τους περιορισμούς έχουν στόχο να πείσουν φορώντας το ένδυμα
της αντικειμενικότητας…
Όσον αφορά τις δομές επικοινωνίας, δεν είναι ξεκάθαρο το πλαίσιο μέσα από το
οποίο βλέπουν τα πράγματα. Συχνά παρουσιάζεται το φαινόμενο παραμόρφωσης των
πραγμάτων, υπερτονίζονται ασήμαντες λεπτομέρειες και διαμορφώνεται η τάση
απόρριψης της αλήθειας… με αιτιολογικό τον σεβασμό στην αντικειμενικότητα!
Είναι γεγονός ότι κάποιες αλήθειες είναι δύσκολο να τυπωθούν ή να ειπωθούν…
Οι κοινωνίες εξελίσσονται και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες οι διάφορες
δομές λειτουργούν πρέπει να αναπροσαρμόζονται, ώστε να ενσωματώνουν τη νέα
πραγματικότητα. Συχνά, η διαδικασία αυτή αποκαλείται «μεταρρύθμιση»… Η
γοητεία της λέξης δίνει την ευκαιρία στους πολιτικούς να βαφτίζουν τις
πολιτικές επιλογές τους μεταρρυθμίσεις και έτσι καταφέρνουν να ελαχιστοποιούν
την κριτική και μαζί να δημιουργούν κλίμα προσδοκιών… Στο περιβάλλον της
παγκοσμιοποίησης κάποιες μεταρρυθμίσεις σημαίνουν επιστροφή χωρών με γνωστές
περιπέτειες σε τριτοκοσμικό επίπεδο, με αποτέλεσμα χιλιάδες θανάτων από την
κατάρρευση του συστήματος υγείας, την αύξηση των ασθενειών, την κακή
διατροφή…, ενώ η πραγματική μεταρρύθμιση θα ήταν η παγκοσμιοποίηση της
ευθύνης, για τον άνθρωπο, το περιβάλλον, τον πολιτισμό. Η αντικειμενική
αλήθεια προάγεται από τις φυσικές επιστήμες και η καθαρότητα των θέσεων από
υπεύθυνους και σκεπτόμενους ανθρώπους. Όπως είναι φυσικό, η προσωπική ευθύνη,
η ακεραιότητα και η υποχρέωση προς τον εργοδότη μπορούν επίσης να οδηγήσουν,
για προφανείς λόγους, στην κατά το δυνατόν ακριβή περιγραφή της
πραγματικότητας.
Η πατρίδα μας δεν μπορεί να αποτελεί εξαίρεση ούτε ως προς την ασάφεια ούτε ως
προς την ελκτικότητα.
Αν πραγματικά υπάρχει ενδιαφέρον να δημιουργήσουμε μια άλλη κουλτούρα για την
προσέγγιση της πραγματικότητας που βιώνουμε ή των συνθηκών που θα
διαδραματίσουν ρόλο στη διάπλαση του μέλλοντος, πρέπει να διαμορφώσουμε μια
μορφή επικοινωνίας που να δίνει μια καθαρή και κατανοητή εικόνα του κόσμου,
μια εικόνα ικανή να αντικατοπτρίσει τα συμφέροντα και τις ανησυχίες των απλών
πολιτών, μια άποψη για το τι είναι δημοκρατία και συμμετοχή. Πρέπει να γίνει
(και να θέλουμε να γίνει) σαφές ότι ο τελικός στόχος της δημοκρατίας δεν είναι
η παραγωγή αγαθών, αλλά η παραγωγή ελεύθερων και σκεπτόμενων ανθρώπων, που
συνεργάζονται μεταξύ τους σε βάση ισότητας.
Οι μεταρρυθμίσεις είναι αναγκαίες και αναμενόμενες, αρκεί να δημιουργηθούν: 1)
το κατάλληλο περιβάλλον, 2) η ανάλογη προετοιμασία, 3) η στρατηγική αποδοχής
τους από την κοινωνία και 4) τα σχέδια διαχείρισης των κρίσεων, που οπωσδήποτε
θα εμφανιστούν στην πορεία υλοποίησής τους, αν θέλουμε να αφομοιωθούν από την
κοινωνία και να μην ακυρωθούν μαζί με τους μεταρρυθμιστές ή εκσυγχρονιστές.
Το καθολικό αίτημα του καιρού μας είναι η δυνατότητα πρόσβασης και οργάνωσης
της πληροφορίας σχετικά με τον κόσμο. Το γεγονός αυτό απαιτεί τη μεταρρύθμιση
της σκέψης. Είναι αυτή που θα αναγεννήσει τη σύνθετη σκέψη που θα λαμβάνει
υπόψη της το πλαίσιο-περιβάλλον και την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων
προβλημάτων.
Ο καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων.
