Αναζήτηση
Ο εγκέφαλος…
… που στον άνθρωπο είναι μεγάλος, δεν είναι το μοναδικό πράγμα που μας κάνει
να ξεχωρίζουμε από τα ξαδέλφια μας τους πιθήκους. Ένα από εκείνα τα πράγματα
που μας κάνουν διαφορετικούς, είναι η ικανότητά μας να γελάμε. Όποτε δυο τρεις
άνθρωποι βρεθούν μαζί, δείχνουν τα δόντια τους. Αν δεν είναι για να
κατασπαράξουν ο ένας τον άλλο, είναι για να γελάσουν. Γιατί; Μια γρήγορη
αναδρομή στην ιστορία αποκαλύπτει πως το γέλιο έβαλε σε σκέψεις πολλούς
διανοητές. Από την αρχαιότητα είχε επικρατήσει η άποψη πως το γέλιο είναι η
έκφραση ενός αισθήματος ανωτερότητας έναντι κάποιου άλλου προσώπου. Αυτή τη
θεωρία της ανωτερότητας είχαν υποστηρίξει ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης και ο Χομπς.
Ο Πλάτων…
|
|
… ήδη γνώριζε τον ανατρεπτικό χαρακτήρα του γέλιου και προειδοποιούσε πως η
δύναμή του μπορούσε να διαταράξει τη λειτουργία του κράτους. Έβγαζε μάλιστα το
συμπέρασμα πως με το γέλιο μπορούσε κανείς να κρύβει τη χαιρεκακία του για την
ατυχία τού πλησίον. Το ίδιο αγέλαστα αντιμετώπιζε το γέλιο και ο φιλόσοφος
Χομπς. Γι’ αυτόν, το γέλιο ήταν «το φωνητικό ισοδύναμο ενός θριαμβευτικού
χορού πάνω στα στήθη των πεσμένων αντιπάλων». Την κινηματογραφική εκδοχή του
γέλιου ως ένδειξης ανωτερότητας έδωσαν ο Χονδρός και ο Λιγνός. Ο Φρόυντ
στρίμωξε το γέλιο στο «υδραυλικό μοντέλο» που είχε φτιάξει για την ψυχή και
υποστήριζε πως οι καταστάσεις που βγάζουν γέλιο είναι ηδονικές επειδή
εξοικονομούν ψυχική ενέργεια: ό,τι είναι απαγορευμένο σε έναν πολιτισμό και
συνεπώς απωθημένο βγαίνει προς τα έξω με το γέλιο και έτσι χαλαρώνει η
ένταση.
Ένας συγγραφέας…
… που εγκατέλειψε την πολυθρόνα του και βγήκε στους δρόμους για να
ανακαλύψει τι ακριβώς είναι το γέλιο είναι ο Ρόμπερτ Προβάιν. Αφού έστησαν
αυτί σε μπαρ, σε θέατρα, σε σχολεία και σε μαγαζιά, αυτός και οι συνεργάτες
του κατέγραψαν τα συμπεράσματά τους από 1.200 «επεισόδια γέλιου». Ένα από αυτά
τα συμπεράσματα είναι πως το «στημένο» γέλιο, όταν δηλαδή ένας κωμικός λέει
αστεία και το ακροατήριό του γελάει με αυτά, μπορεί να είναι παραπλανητικό.
Πολύ πιο αποκαλυπτικά για το ποιος γελά και με ποιον γελάμε είναι το φύλο και
η κοινωνική θέση. Τελικά, φαίνεται πως αυτοί που λένε τα αστεία γελάνε
περισσότερο από αυτούς που τα ακούνε, πως οι γυναίκες γελάνε με τους άνδρες
περισσότερο από ό,τι γελάνε οι άνδρες με τις γυναίκες και πως το γέλιο έχει να
κάνει περισσότερο με τις ανθρώπινες σχέσεις παρά με τα αστεία.
Το γέλιο…
… όπως πολλές άλλες κοινωνικές δραστηριότητες, έχει να κάνει και αυτό με την
κοινωνική θέση. Οι μεγαλόσχημοι δεν γελούν. Και όταν το προσπαθούν, δεν
πείθουν (ας μην ξεχνάμε την Ολμπράιτ). Ο Προβάιν ισχυρίζεται πως ο άνθρωπος
έχει έμφυτο έναν νευρολογικό μηχανισμό που «ανιχνεύει» και αναπαράγει το γέλιο
έτσι εξηγείται το ότι είναι μεταδοτικό. Μπορεί το βιβλίο «Γέλιο: Μια
επιστημονική έρευνα» (εκδ. Faber), που έγραψε ο Προβάιν, να μην είναι σαν το
κλασικό έργο του Τζον Μορίαλ «Φιλοσοφία του γέλιου» (εκδ. State University of
New York Press), αλλά πάντως δεν είναι για γέλια.
