ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ Θέλω να μάθω γιατί πεθαίνω

«Η ιστορία», λέει ο πρωταγωνιστής ενός βιβλίου του Ντον ΝτεΛίλλο, «είναι το

άθροισμα όλων των πραγμάτων που δεν μας λέγονται ποτέ».

Είμαι Βόσνιος και ζω στη Σρεμπρένιτσα. Οι δυνάμεις του στρατηγού Μλάντιτς μάς

έχουν περικυκλώσει. Όπου να ‘ναι, θα μπουν στα σπίτια μας και θα μας σφάξουν

όλους. Ο ΟΗΕ έχει κηρύξει την πόλη μας «ασφαλή θύλακα», αλλά οι Ολλανδοί

κυανόκρανοι που σταθμεύουν εδώ δεν δείχνουν καμιά πρόθεση να μας

προστατεύσουν. Κανείς δεν νοιάζεται για την τύχη μας. Κι όμως, δεν έχουμε

πειράξει κανέναν. Θέλω να μάθω γιατί πεθαίνω.

Είμαι Αλβανή και ζω στο Πρίζρεν. Πριν από δέκα χρόνια, ο Μιλόσεβιτς κατάργησε

όλα τα δικαιώματά μας. Από τότε δεχόμαστε καθημερινούς εξευτελισμούς από την

αστυνομία, δεν μπορούμε να στείλουμε τα παιδιά μας στο σχολείο, οι άνδρες μας

δεν βρίσκουν πια δουλειά. Προχθές, ένα σερβικό απόσπασμα μπήκε στην πόλη.

Έσφαξαν, λεηλάτησαν, κι έπειτα διάλεξαν τις γυναίκες. Ξέρω καλά τι με

περιμένει. Αλλά θέλω να μάθω γιατί πεθαίνω.

Είμαι Σέρβος και ζω στο Βελιγράδι. Το τι κάνει ο Μιλόσεβιτς δεν με ενδιαφέρει,

εγώ θέλω μονάχα την ησυχία μου. Από την περασμένη εβδομάδα, όμως, ΝΑΤΟϊκά

αεροπλάνα βομβαρδίζουν τη χώρα μου. Έξω φοβόμαστε πια να βγούμε, κάθε τόσο

τρέχουμε αλλόφρονες στα καταφύγια, αυτοί είναι παρανοϊκοί, θα μας σκοτώσουν

όλους, και δεν καταλαβαίνω τι κάναμε, ποιον ενοχλήσαμε, γιατί μας τιμωρούν

έτσι. Θέλω να μάθω γιατί πεθαίνω.

«Είμαι Ιταλός και ζω στις Συρακούσες. Πριν από τέσσερα χρόνια με έστειλαν να

υπηρετήσω στη Βοσνία. Η δουλειά μου ήταν η συντήρηση του οπλισμού. Τον Μάιο

του 1999, μου βρήκαν λευχαιμία και μ’ έστειλαν πίσω στην πατρίδα. Πλήρωσα

μόνος μου τις ιατρικές εξετάσεις, τα νοσοκομεία, τη χημειοθεραπεία. Κανείς

ποτέ δεν μου τηλεφώνησε να μάθει τι κάνω. Το τέλος μου πλησιάζει. Με λένε

Σαλβατόρε Καρμπονάρο, είμαι 24 ετών και θέλω να μάθω γιατί πεθαίνω».

Από τις παραπάνω μαρτυρίες που συνθέτουν το τραγικό βαλκανικό παζλ, είναι

άραγε κάποια πιο άξια να ακουστεί από τις άλλες; Απ’ όσους έπεσαν θύματα όλου

αυτού του παραλογισμού, είχε κανείς μεγαλύτερο δικαίωμα από τους άλλους να

μάθει γιατί έπρεπε να πεθάνει; Μήπως προηγούνται οι επώνυμοι; Η μήπως οι

«δικοί μας»; Οι χριστιανοί ή οι μουσουλμάνοι; Μήπως έχουν μεγαλύτερο βάρος οι

μαρτυρίες που δημοσιεύονται στις εφημερίδες; Η μήπως αυτό που έχει σημασία

είναι πόσο βαρύγδουπη ακούγεται η αιτία θανάτου; Από τι προτιμάτε να πεθάνετε:

από «εθνοκάθαρση», από «ανθρωπιστικούς βομβαρδισμούς» ή από το «σύνδρομο των

Βαλκανίων»;

Ζούμε σε επικίνδυνους καιρούς, απάντησε ο Ιταλοαμερικανός συγγραφέας Ντον

ΝτεΛίλλο όταν τον ρώτησαν, πριν από λίγες ημέρες στην Μπολόνια, ποιο είναι το

κεντρικό θέμα του έργου του. Επικίνδυνοι, στ’ αλήθεια. Όσο περισσότερο

προοδεύει ο πολιτισμός μας τόσο λιγότερο αποτιμάται η ανθρώπινη ζωή. Από τι να

τρομάξεις περισσότερο: από τον πρωτογονισμό των παραστρατιωτικών ή από την

τεχνολογική ηλιθιότητα των στρατηγών; Από τη σιωπή των πολιτικών ή από την

επιλεκτική ευαισθησία κάποιων δημοσιογράφων;