Θησαυρός για τη γενετική οι Έλληνες της Νότιας Ιταλίας

Σε θησαυρό πολύτιμο για την επιστήμη της Γενετικής αναδεικνύεται ο

ελληνόφωνος πληθυσμός της Νότιας Ιταλίας, αποτελώντας το αντικείμενο ενός

μεγάλου ερευνητικού προγράμματος που ξεκινάει από τον νέο χρόνο η ιταλική

κυβέρνηση, με στόχο τη μελέτη του DNA των κατοίκων.

Αντίστοιχα προγράμματα βρίσκονται σε εξέλιξη στους γενετικά απομονωμένους

πληθυσμούς της Ισλανδίας και της νήσου Τόνγκα, στον Νότιο Ειρηνικό.

Η καθημερινή ζωή στην απομακρυσμένη περιοχή του Τσιλέντο, δύο ώρες μακριά από

τη Νάπολι, έχει παραμείνει, λίγο πολύ, η ίδια εδώ και χιλιάδες χρόνια, με

μικρές αλλαγές από την εποχή της Μεγάλης Ελλάδας. Ανέκαθεν αποτελούσε τόπο

μελετών για τους ιστορικούς και τους γλωσσολόγους, αφού οι κάτοικοι, απόγονοι

των αρχαίων Ελλήνων αποίκων, μιλούν ακόμα μία ελληνική διάλεκτο. Τώρα, όμως,

σειρά έχουν οι γενετιστές από το Ινστιτούτο Γενετικής και Βιοφυσικής της

γειτονικής Νάπολι, οι οποίοι σχεδίασαν το πρόγραμμα.

Σε εννέα χωριά

Συγκεκριμένα εννέα απομακρυσμένα χωριά της περιοχής θα γίνουν μέρος ενός

γενετικού πάρκου ­ ενός μέρους όπου οι ερευνητές θα μπορούν να παίρνουν

δείγματα αίματος και να μελετούν τα ιατρικά αρχεία των κατοίκων με στόχο να

εξερευνήσουν τις γενετικές ρίζες κληρονομικών ασθενειών. Σύμφωνα με τους

επιστήμονες, οι οποίοι εξήγησαν τα σχέδιά τους στο BBC, οι κάτοικοι αποτελούν

σπάνιο για την εποχή μας δείγμα «γενετικά καθαρού» πληθυσμού. «Αυτοί οι

άνθρωποι βρίσκονται απομονωμένοι εδώ και αιώνες μακριά από τον υπόλοιπο

πληθυσμό», λέει χαρακτηριστικά ο δρ Γκρατσιέλα Πέρσικο, υπεύθυνος του

προγράμματος. «Μπορούν να μας βοηθήσουν να αναγνωρίσουμε γονίδια για όλες τις

κοινές ασθένειες, όπως η υπέρταση, οι πέτρες στα νεφρά και ο διαβήτης ­ όλες

πολύπλοκες γιατί προκαλούνται από πολλά γονίδια».

Πριν γίνουν οι γύρω δρόμοι που ενώνουν το Τσιλέντο με τη Νάπολι, τα χωριά της

περιοχής ήταν απομονωμένα λόγω της γεωγραφικής τους θέσης στα βουνά και τα

δάση. Κύμα μετανάστευσης δεν υπήρξε στην περιοχή και οι κάτοικοι είναι όλοι

απόγονοι μιας ομάδας αρχαίων Ελλήνων αποίκων. Αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό

των κατοίκων είναι που ενθουσιάζει τους επιστήμονες. Γιατί συγκρίνοντας το DNA

«κλειστών», γενετικά όμοιων πληθυσμών, θεωρητικά διευκολύνει τους ερευνητές να

εντοπίσουν τα ελαττωματικά γονίδια που ευθύνονται για κοινές ασθένειες.

Είναι όλοι συγγενείς

«Αν μελετήσεις 20 άτομα από ένα χωριό, βρίσκεις ότι όλοι είναι συγγενείς και

έτσι έχουν κοινό ένα μεγάλο τμήμα του DNA τους. Στο Λονδίνο ή τη Νάπολι, για

να βρεις στοιχεία ίδιας ποιότητας θα πρέπει να εξετάσεις 2.000 άτομα»,

προσθέτει ο Ιταλός επιστήμονας.

Μία τόσο μικρή και κλειστή κοινωνία έχει ένα ακόμα πλεονέκτημα που θα

διευκολύνει το έργο των επιστημόνων, το οποίο θα ξεκινήσει τους πρώτους μήνες

του 2001. Τα αρχεία της τοπικής εκκλησίας είναι λεπτομερέστατα για όλα τα μέλη

της ενορίας, καθώς τα τελευταία 500 χρόνια καταγράφουν γεννήσεις, θανάτους και

γάμους, ώστε να αποτραπούν γάμοι μεταξύ στενών συγγενών. Στα χέρια όμως των

επιστημόνων αποκτούν διαφορετικό ρόλο, καθώς βοηθούν στον σχηματισμό

γενεαλογικών δέντρων και παρακολουθούν την πορεία ιατρικά σημαντικών γονιδίων.

Και στην Ισλανδία

Το γενετικό πάρκο του Τσιλέντο δεν διεκδικεί τα πρωτεία τέτοιου είδους

ερευνητικού προγράμματος στον κόσμο. Αυτά ανήκουν στην Ισλανδία, όπου από το

’98 ξεκίνησε ένα μεγαλόπνοο εγχείρημα γενετικής χαρτογράφησης των 270.000

Ισλανδών. Το νησί επελέγη επειδή ο πληθυσμός έχει μείνει ανέπαφος από επιρροές

άλλων χωρών και θεωρείται ένας από τους πιο ομοιογενείς στον πλανήτη. Από τη

στιγμή που έφθασαν οι πρώτοι Βίκινγκς, πριν από 1.000 χρόνια, ελάχιστοι είναι

οι μετανάστες, ενώ οι περισσότεροι κάτοικοι έχουν βρει με μεγάλη ακρίβεια τα

γενεαλογικά δέντρα τους. Έτσι οι επιστήμονες ελπίζουν ότι μελετώντας το DNA

των κατοίκων θα καταφέρουν να βρουν την πηγή γενετικών ασθενειών ταξιδεύοντας

πίσω στον χρόνο.

Το πρόγραμμα όμως συναντά τεράστια εμπόδια στην άρνηση πολιτών, πολιτικών και

ιατρών οι οποίοι φοβούνται ότι η αμερικανική εταιρεία, που είχε αγοράσει από

την κυβέρνηση τα δικαιώματα εκμετάλλευσης της βάσης δεδομένων με τα ιατρικά

στοιχεία τους, θα μπορεί να τα εκμεταλλευθεί όπως θέλει και θα τα πωλεί σε

πολυεθνικές φαρμάκων. Η υπόθεση βρίσκεται στο προσκήνιο εδώ και δύο χρόνια,

ενώ το Κοινοβούλιο ενέκρινε τελικά το σχέδιο.

Η αμερικανική εταιρεία deCODE συνεργάζεται με την Ισλανδική Ιατρική Ένωση,

ώστε να εξασφαλιστεί η προστασία των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών.

Στόχος τα γονίδια

Η κυβέρνηση πώλησε τα δικαιώματα αποκλειστικής χρήσης της βάσης δεδομένων για

οκτώ εκατομμύρια λίρες και μερίδιο από τα κέρδη μελλοντικής εκμετάλλευσης.

Υποψήφιοι πελάτες για τις γενετικές πληροφορίες των Ισλανδών είναι

φαρμακευτικές εταιρείες, που θα τις χρησιμοποιήσουν στην ανάπτυξη διαγνωστικών

τεστ και φαρμάκων. Κύριοι στόχοι των επιστημόνων είναι να βρουν ποια γονίδια

ευθύνονται για ασθένειες όπως ο καρκίνος στους πνεύμονες, τον προστάτη, το

δέρμα και το έντερο.

Γνωρίζοντας τα προβλήματα στην Ισλανδία, οι Ιταλοί επιστήμονες φρόντισαν να

εξασφαλίσουν τη συγκατάθεση των ελληνόφωνων κατοίκων του Τσιλέντο.

Επισκέφθηκαν εδώ και μήνες την περιοχή, εξήγησαν λεπτομερώς το σχέδιο και τους

σκοπούς τους στους κατοίκους, στους γιατρούς, στις αρχές και στους τοπικούς

φορείς και υποσχέθηκαν δωρεάν ιατρικές εξετάσεις και συμβουλές σε όλους τους

συμμετέχοντες. Οι τοπικοί φορείς ελπίζουν ότι το ερευνητικό πρόγραμμα θα

βοηθήσει στην ανάπτυξη και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην παραμελημένη

περιοχή.

Το τρίτο παρόμοιο επιστημονικό πρόγραμμα, το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη αυτήν

τη στιγμή, είναι στη νήσο Τόνγκα του Νότιου Ειρηνικού. Μία ιδιωτική εταιρεία

από την Αυστραλία έχει αναλάβει την μελέτη του γενετικού υλικού των 108.000

κατοίκων της χώρας που πληροί αντίστοιχες με την Ισλανδία και τη Νότια Ιταλία

προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση γενετικής έρευνας. Το προσωπικό της

εταιρείας Autogen θα λάβει δείγματα DNA και αίματος από τους κατοίκους, με

στόχο να ερευνήσει τις αιτίες κυρίως της παχυσαρκίας και του διαβήτη,

ασθένειες διαδεδομένες στο νησί, τα γονίδια που τις προκαλούν και την εξάπλωσή

τους από γενιά σε γενιά. Η οικονομική συμφωνία μεταξύ της τοπικής κυβέρνησης

και της εταιρείας δεν έγινε γνωστή. Αν όμως προκύψουν νέα φάρμακα από την

έρευνα, οι δύο πλευρές θα μοιραστούν τα κέρδη.