Οι μεγάλες προκλήσεις για τον Μπους στην οικονομία

Η καλύτερη ώρα για να επισκευάσει κάποιος τη σκεπή είναι όταν έχει λιακάδα,

υποστήριζαν οι πολιτικοί στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια των

τελευταίων χρόνων, όταν η αμερικανική οικονομία βρισκόταν σε εξαιρετική

κατάσταση. Ο ουρανός όμως φαίνεται ότι έχει αρχίσει να συννεφιάζει. Και αν

ξεσπάσει θύελλα, η οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών μπορεί να μην αποδειχθεί

απολύτως στεγανή. Η οικονομία, την οποία ο Τζορτζ Μπους Τζούνιορ θα

κληρονομήσει όταν μετακομίσει στον Λευκό Οίκο, παραμένει κατά βάση ισχυρή και

υγιής, με χαμηλή ανεργία, σχετικά σταθερό πληθωρισμό, αυξανόμενους μισθούς και

αύξηση του οφέλους από τις συνεχείς καινοτομίες της τεχνολογίας.

Ο κ. Μπους έχει μια φιλόδοξη ατζέντα στόχων τους οποίους σκοπεύει να πετύχει

αμέσως μόλις καθήσει στο Οβάλ Γραφείο, όπως ένα πακέτο περικοπής φόρων, που

πιστεύει ότι θα δώσει ώθηση στην οικονομία και θα αποτρέψει την επιβράδυνση να

εξελιχθεί σε ύφεση. Παράλληλα, πέρα από τις διακυμάνσεις του οικονομικού

κύκλου, ο κ. Μπους θα αντιμετωπίσει μια σειρά από διαρθρωτικές μακροπρόθεσμες

προκλήσεις στην οικονομία και καμία από αυτές δεν θα αντιμετωπισθεί εύκολα.

Χαμηλή αποταμίευση

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως έθνος, δεν αποταμιεύουν αρκετά. Το πρόβλημα μειώθηκε

τα τελευταία χρόνια λόγω της εμφάνισης μεγάλων πλεονασμάτων στον ομοσπονδιακό

προϋπολογισμό. Η επίτευξη πλεονασμάτων επιτρέπει στην αμερικανική κυβέρνηση να

ξεκινήσει την αποπληρωμή του εθνικού χρέους, πρακτική η οποία ισοδυναμεί με

αύξηση της αποταμίευσης. Ωστόσο, τα δημοσιονομικά πλεονάσματα είναι απίθανο να

διαρκέσουν περισσότερο από 15 χρόνια, υποστηρίζουν οι αναλυτές της

αμερικανικής οικονομίας. Την ίδια περίοδο, ο ρυθμός ιδιωτικής αποταμίευσης

έχει σχεδόν μηδενιστεί.

Ο πληθυσμός των Ηνωμένων Πολιτειών γερνάει συνεχώς. Δύο παράγοντες ­ η

ενηλικίωση της γενιάς του μπέιμπι μπουμ, δηλαδή της γενιάς που προκάλεσε

εκτόξευση της γεννητικότητας, και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής ­ πρόκειται να

αυξήσουν δραματικά τον αριθμό των συνταξιούχων σε σχέση με τον αριθμό των

εργαζομένων. Η εξέλιξη αυτή θα δημιουργήσει μεγάλες πιέσεις στον

προϋπολογισμό, καθώς το κόστος των παροχών της κοινωνικής ασφάλισης και

ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης θα αυξηθεί. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές

στις επενδύσεις στο χρηματιστήριο, καθώς η γενιά του μπέιμπι μπουμ θα

μεταφερθεί από την αποταμίευση, με στόχο τη συνταξιοδότηση, στη σύνταξη. Και

με τον πληθυσμό που βρίσκεται σε ηλικία εργασίας να μεταφέρει ένα μεγαλύτερο

οικονομικό φορτίο, μπορεί να κάνει την υγεία της οικονομίας περισσότερο

εξαρτημένη από τη συνέχιση της εξέλιξης της τεχνολογίας και της επιτάχυνσης

της αύξησης της παραγωγικότητας ή, αλλιώς, του προϊόντος ανά εργαζόμενο.

Έλλειμμα ισοζυγίου

Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν ένα τεράστιο και συνεχώς αυξανόμενο

έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου και του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Παρά

το γεγονός ότι τα ελλείμματα είναι κατά κύριο λόγο αποτέλεσμα της ισχύος της

οικονομίας, μακροπρόθεσμα δεν θα μπορούν να αντιμετωπισθούν ­ και αν

ανατραπούν μπορούν να οδηγήσουν στην κατάρρευση του δολαρίου, την αύξηση του

πληθωρισμού, την άνοδο των επιτοκίων και, τέλος, την ύφεση της οικονομίας.

Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι ότι το επίπεδο εκπαίδευσης και οι

δεξιοτεχνίες μεγάλου τμήματος του εργατικού δυναμικού δεν επαρκούν για να

καλύψουν τις ανάγκες πολλών εργοδοτών. Και το πρόβλημα αυτό οξύνεται καθώς οι

επιχειρήσεις αναζητούν εξειδικευμένο προσωπικό σε μια αγορά εργασίας η οποία

λειτουργεί σχεδόν σε καθεστώς πλήρους απασχόλησης. Οι επιχειρήσεις

υποστηρίζουν ότι χωρίς βελτιώσεις στην εκπαίδευση η οικονομία δεν θα μπορεί να

αντλήσει τα μέγιστα οφέλη από την ανάπτυξη της τεχνολογίας που έκανε τις

Ηνωμένες Πολιτείες τόσο ανταγωνιστικές την τελευταία δεκαετία.

Κάποια από αυτά τη ζητήματα έγιναν αντικείμενο διαλόγου κατά τη διάρκεια της

προεκλογικής περιόδου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο κ. Μπους σκοπεύει να

προχωρήσει στην εφαρμογή του σχεδίου του για δημιουργία προσωπικών λογαριασμών

ταμιευτηρίου στην κοινωνική ασφάλιση, με στόχο την ενδυνάμωση των οικονομικών

του συνταξιοδοτικού συστήματος. Και τα δύο μεγάλα κόμματα στις Ηνωμένες

Πολιτείες έχουν την πρόθεση να αυξήσουν τις δαπάνες για την εκπαίδευση παρά το

γεγονός ότι διαφέρει ο τρόπος με τον οποίο θα επιδιώξουν αυτόν τον στόχο.

Κανένα από τα προβλήματα και ειδικότερα αυτό της κοινωνικής ασφάλισης δεν

μπορεί ακόμη να χαρακτηρισθεί κρίση. Ορισμένοι οικονομολόγοι δεν χαρακτηρίζουν

προβλήματα κάποιες ανισορροπίες, όπως το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών

συναλλαγών ­ το οποίο φθάνει το 4% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, ενώ ο

μέσος όρος της περιόδου 1992 έως 1998 ήταν μόλις 1,7%. Υποστηρίζουν ότι η

κατάσταση θα βελτιωθεί καθώς η αμερικανική οικονομία θα επιβραδυνθεί ομαλά,

ενώ η ευρωπαϊκή και ιαπωνική οικονομία θα ξεφύγουν από τα οικονομικά τους

προβλήματα.

Παράλληλα, οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι ο ρυθμός αποταμίευσης θα αυξηθεί

σταδιακά όταν καταλαγιάσει το αμερικανικό χρηματιστήριο. Καθώς η πεποίθηση ότι

το αμερικανικό χρηματιστήριο δεν μπορεί να κινείται μόνο ανοδικά, οι

Αμερικανοί θα αρχίσουν να τοποθετούν περισσότερα κεφάλαια σε πιο συντηρητικά

επενδυτικά προϊόντα σε σχέση με τις μετοχές, στοχεύοντας στην εξασφάλιση

κεφαλαίων για τη συνταξιοδότηση, τα δίδακτρα του κολεγίου ή την αγορά ενός

σπιτιού.

«Δεν βλέπω τον χαμηλό ρυθμό αποταμίευσης και το μεγάλο έλλειμμα του ισοζυγίου

τρεχουσών συναλλαγών ως διαρθρωτικά προβλήματα, αλλά ως απόρροια της ευημερίας

που ζούμε», λέει ο Τζέιμς Γκλάσμαν, οικονομολόγος μεγάλης επενδυτικής τράπεζας

της Νέας Υόρκης. Ωστόσο, για άλλους αναλυτές, τα μακροπρόθεσμα προβλήματα της

αμερικανικής οικονομίας είναι πραγματικά και κατά κάποιον τρόπο συνδεδεμένα

μεταξύ τους. Η λύση, υποστηρίζουν, ξεκινά με την αύξηση της αποταμίευσης, μέσω

της χρήσης των δημοσιονομικών πλεονασμάτων για τη μείωση των δημοσίου χρέους

και με την ενθάρρυνση της ιδιωτικής αποταμίευσης.

«Ο δημόσιος τομέας κάνει το μεγαλύτερο μέρος της αποταμίευσης για μας», λέει ο

Ρόμπερτ Λίταν, διευθυντής οικονομικών ερευνών στο Ινστιτούτο Μπρούκινγκς, έναν

οίκο οικονομικών μελετών που εδρεύει στην Ουάσινγκτον.

Η αντιμετώπιση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών δεν είναι

εύκολη υπόθεση. Η αύξηση των εξαγωγών θα μπορούσε να βοηθήσει. Ωστόσο, από

οικονομική σκοπιά, η πιο αποτελεσματική λύση θα ήταν η αύξηση της δεξαμενής

εγχώριων κεφαλαίων τα οποία θα ήταν διαθέσιμα για επενδύσεις. Αυτό σημαίνει

και πάλι αύξηση της αποταμίευσης. Η βελτίωση του ρυθμού αποταμίευσης βρίσκεται

στην καρδιά της αντιμετώπισης του κόστους γήρανσης του πληθυσμού και της

ενίσχυσης του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και ιατροφαρμακευτικής

περίθαλψης. Ένας κλάδος στον οποίο η οικονομική πολιτική, τόσο σε ομοσπονδιακό

όσο και σε τοπικό επίπεδο, μπορεί να φέρει αποτελέσματα είναι η βελτίωση και ο

εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης.