ΔΡΟΜΟΙ

Μαθήματα…

… για τα δικαιώματα των ζώων άρχισε να παραδίδει η Νομική Σχολή του Χάρβαρντ

­ χαράς ευαγγέλιο για τους ζωόφιλους. Σήμερα το Χάρβαρντ, αύριο το Ανώτατο

Δικαστήριο. Το αμερικανικό δίκαιο παρέχει στα ζώα «προστασία», αλλά δεν τους

αναγνωρίζει «δικαιώματα». Η ισχύουσα δικαιική αρχή πρεσβεύει ότι μόνο τα

πρόσωπα έχουν δικαιώματα. Έτσι, για να αποκτήσουν τα ζώα δικαιώματα, είτε θα

πρέπει να αλλάξει αυτή η αρχή είτε θα πρέπει να αποδειχτεί ότι είναι πρόσωπα.

Η κίνηση για τα δικαιώματα των ζώων υποστηρίζει ότι, από νομική άποψη, η

απόσταση που χωρίζει τους ανθρώπους από τα ζώα είναι μικρή. Βιολογικά, αυτή η

απόσταση είναι πράγματι μικρή, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στα ανώτερα ζώα. Όμως

γεννάται ένα ερώτημα: είναι άραγε επαρκής μια αυστηρά βιολογική προσέγγιση της

ανθρώπινης φύσης;

Οι υπέρμαχοι…

… των δικαιωμάτων των ζώων είναι καλοπροαίρετοι άνθρωποι, που νιώθουν

αποστροφή μπροστά στην κακομεταχείρισή τους. Όμως, οι καλές προθέσεις σπάνια

δικαιώνονται από την ιστορία, παρατηρεί ο Αμερικανός φιλόσοφος και

κοινωνιολόγος Ντέιβιντ Κάρλιν, ο οποίος πίσω από το αίτημα των ζωόφιλων

διακρίνει τη «νύξη» πως η οντολογική απόσταση ανάμεσα στους ανθρώπους και τα

ζώα είναι μικρή. Κάτι τέτοιο πήγε να πει και ο Μονταίν με το «λογικό σκύλο»

του. Αυτός ο σκύλος, λοιπόν, ακολουθεί μια μυρωδιά πάνω σε ένα μονοπάτι.

Άξαφνα, το μονοπάτι χωρίζεται στα τρία. Ο σκύλος κοντοστέκεται, διστάζει. Πού

να πάει; Μυρίζει το ένα, τίποτα. Μυρίζει το άλλο, το ίδιο. Και παίρνει το

τρίτο μονοπάτι, χωρίς καν να μπει στον κόπο να ξαναμυρίσει. Ο σκύλος του

Μονταίν έκανε έναν διαζευκτικό συλλογισμό. Η μυρωδιά που ακολουθώ, είπε μέσα

του, είναι ή στο Α ή στο Β ή στο Γ μονοπάτι. Δεν τη βρήκα ούτε στο Α ούτε στο

Β. Άρα είναι στο Γ.

Στον κόσμο…

… της φιλοσοφίας, η ορθολογικότητα ήταν εκείνο που βάθαινε πάντα το

οντολογικό χάσμα ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζώο. Αν την μοιράζονται και οι

δυο, καταστρέφεται μονομιάς η πανάρχαια κυριαρχία του ανθρώπου. Πράγμα που μας

πηγαίνει κατ’ ευθείαν στον Γάλλο ιατροφιλόσοφο Λαμετρί, ιδρυτή του υλισμού του

δεκάτου ογδόου αιώνα. Αυτός πίστευε πως ο λόγος που οι πίθηκοι δεν μπορούν να

μιλήσουν δεν είναι γιατί έχουν κατώτερη λογική από τον άνθρωπο, αλλά γιατί

τους λείπουν τα κατάλληλα όργανα. Και έλεγε, μάλιστα, πως οι πίθηκοι μπορούν

να διδαχτούν τη νοηματική «γλώσσα». Τώρα, η σύγχρονη γενετική έρχεται να

ενισχύσει το επιχείρημα του Λαμετρί, αφού διαπιστώνεται ότι το γενετικό υλικό

του ανθρώπου είναι σε ποσοστό περίπου 95% ίδιο με του πιθήκου.

Ο Δαρβίνος…

.. όμως ήταν εκείνος που μίκρυνε περισσότερο από όλους τους άλλους την

απόσταση ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζώο. Γιατί αν μετρήσουμε την ανωτερότητα

και την κατωτερότητα με βάση την ικανότητα επιβίωσης ­ αυτό ακριβώς είναι το

δαρβινικό μέτρο ­ τότε κάθε άλλο παρά είμαστε ανώτεροι. Έκπληξη; Μάλλον

πανικός. Ο Ντέιβιντ Κάρλιν δεν καταφέρνει να συγκρατήσει τον δικό του. Η

επιστημονική νηφαλιότητα πηγαίνει περίπατο, όταν, με άρθρο του στο περιοδικό

«First Things», χαρακτηρίζει τα δικαιώματα των ζώων «επικίνδυνη ιδέα» και τους

υποστηρικτές τους «εχθρούς της ανθρωπότητας». Αν όμως υποθέσουμε ότι πράγματι

η απόσταση ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζώο είναι ήδη ανησυχητικά μικρή, μήπως

με αυτή τη στάση μικραίνει ακόμη περισσότερο;