Κάποτε, το μπλε ήταν σύμβολο δυστυχίας και θρήνου. Και ξαφνικά, έγινε το

χρώμα του φωτός. Τι προκάλεσε αυτή την ανατροπή;

Wilton Diptych: Λεπτομέρεια ενός πίνακα που απεικονίζει την Παρθένο (τέλη

14ου αιώνα)

Για τους αρχαίους, το μπλε ήταν ανύπαρκτο. Οι πρώτες ζωγραφιές στους βράχους

είχαν χρώμα κόκκινο, μαύρο, καφέ ή ώχρα, αλλά ποτέ πράσινο ή μπλε, και σπανίως

άσπρο. Όταν οι γεωργοί άρχισαν να βάφουν τα ρούχα τους, προτιμούσαν συνήθως το

κόκκινο. Για τους Ρωμαίους, το μπλε ήταν το χρώμα του θανάτου και του πένθους,

το χρώμα των Βαρβάρων. Και οι γυναίκες των Βρετόνων έβαφαν το σώμα τους

βαθυγάλαζο όταν επρόκειτο να επιδοθούν σε τελετές οργίων. Στα λατινικά και τα

αρχαία ελληνικά, το χρώμα αυτό δεν είχε καν όνομα. Το επίθετο «κυανούς»

παρέπεμπε τόσο στο γαλάζιο των ματιών όσο και στα μαύρα ρούχα του πένθους («ως

άρα φωνήσασα κάλυμμ’ έλε δία θεάων κυάνεον», γράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα), ενώ

ο «γλαυκός» αναφερόταν τόσο στο γαλάζιο των ματιών όσο και στο πράσινο των

φύλλων ή το κίτρινο του μελιού. Οι αρχαίες κοινωνίες έδιναν χρώματα στα φυσικά

φαινόμενα ανάλογα με την επίδραση που είχαν στη ζωή των ανθρώπων. Ο ουρανός

ήταν άσπρος, μαύρος ή κόκκινος, αλλά ποτέ γαλάζιος, κάτι τέτοιο δεν είχε

νόημα.

Στα τέλη του 12ου αιώνα, γράφει ο Μισέλ Παστουρώ στο βιβλίο του «Μπλε, ιστορία

ενός χρώματος» (εκδ. Seuil), σημειώθηκε μια αιφνιδιαστική αλλαγή σκηνικού.

Μέσα σε λιγότερα από 30 χρόνια, το μπλε εμφανίστηκε παντού. Μέχρι τότε, η

Παρθένος Μαρία ήταν πάντα ντυμένη με σκούρα ρούχα, αφού πενθούσε για τον γιο

της. Για τη νέα θεολογία, όμως, ο Θεός ήταν ταυτισμένος με το φως. Ξαφνικά,

όλα φωτίστηκαν. Το μπλε εισέβαλε στις εκκλησίες, στη διακόσμηση, στα ρούχα.

Έγινε το αγαπημένο χρώμα της Παναγίας. Τον 13ο αιώνα ακολούθησαν κι οι

βασιλιάδες. Και στα τέλη του Μεσαίωνα εμφανίστηκε η ιδέα ότι υπάρχουν χρώματα

«έντιμα» (μαύρο, λευκό, γκρίζο, καφέ, μπλε) και «ανέντιμα» (κίτρινο, πράσινο,

κόκκινο). Από τον 16ο αιώνα και μετά, το κόκκινο θα γνωρίσει την παρακμή. Το

ηθικό χρώμα είναι πλέον το μπλε.

Η θρησκευτική πίεση συνοδεύτηκε από την κοινωνική: το σύστημα

μαύρο/κόκκινο/λευκό δεν επαρκούσε πια, έπρεπε να συμπληρωθεί από ένα νέο

τρίπτυχο, το κίτρινο, το πράσινο και το μπλε. Το μπλε έγινε έτσι ένα αληθινό

χρώμα, σχηματίζοντας με το κόκκινο ένα ζευγάρι αντιθέτων που υπάρχει ακόμη και

σήμερα στις βρύσες του μπάνιου ή στη σήμανση των δρόμων. Η κυριαρχία του είναι

απόλυτη: όλες οι έρευνες που γίνονται από το 1914 στην Ευρώπη ή στις Ηνωμένες

Πολιτείες φέρνουν το μπλε στις πρώτες προτιμήσεις, με τις επόμενες θέσεις να

καταλαμβάνονται από το πράσινο, το άσπρο και το κόκκινο. Διόλου τυχαίο το ότι

το επέλεξαν ως σύμβολο όλες οι διεθνείς οργανώσεις, ο ΟΗΕ, η Ευρωπαϊκή Ένωση,

η UNESCO. Από χρώμα του φωτός, το μπλε έφτασε να μη σημαίνει πια τίποτα, έγινε

ουδέτερο, συναινετικό και κρύο. Σαν τις κοινωνίες μας.