Ανάπτυξη και μείωση φτώχειας δεν συμβαδίζουν πάντα

Οι φτωχοί διαφέρουν από τους πλούσιους. Διαθέτουν λιγότερα χρήματα. Αυτό το

απλό γεγονός εξηγεί γιατί τόσα πολλά χρόνια ο βασικός στόχος των οικονομολόγων

και οργανισμών, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, ήταν η αύξηση των Ακαθάριστου

Εγχώριου Προϊόντος των αναπτυσσόμενων χωρών. Αν περίπου 2,4 δισεκατομμύρια

άνθρωποι σε αυτόν τον πλανήτη ζουν με λιγότερα από δύο δολάρια την ημέρα, το

να βάλουν στο πορτοφόλι τους μερικά δολάρια ακόμα είναι η άμεση προτεραιότητα.

Είναι όμως αυτή η προσπάθεια εύκολη. Μια μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας που

δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα παρουσίασε μια πολύ περίπλοκη εικόνα. Χώρες με

τους ίδιους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές στο

ποσοστό του πληθυσμού τους που είναι φτωχοί και η εφαρμογή των ίδιων

οικονομικών πολιτικών καταλήγουν να προκαλούν διαφορετικά αποτελέσματα σε

διαφορετικές χώρες.

Παράλληλα, στη μελέτη τονίζεται ότι η υγιής οικονομική πρόοδος απαιτεί κάτι

περισσότερο από χρήμα. Καθαρό αέρα και νερό, απουσία ασθενειών, πρόσβαση στην

εκπαίδευση και ασφάλεια από τις φυσικές και χρηματοπιστωτικές καταστροφές

είναι αυτά που παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων όπως και τα

χρήματα με τα οποία αγοράζουν τρόφιμα και άλλα αγαθά. Παρά το γεγονός ότι

αυτές οι υπηρεσίες εξαρτώνται από την οικονομική ανάπτυξη, μόνο η τελευταία

δεν αρκεί για να τις προσφέρει.

Είναι τυπικό για τους οικονομολόγους, κυνικό θα μπορούσε να πει κάποιος, να

σηκώνουν στο τέλος τα μάτια τους από τα οικονομικά στοιχεία, να σβήνουν τους

αριθμούς από τη σκέψη και να διαπιστώνουν το προφανές. Ακόμη και έτσι όμως οι

οικονομολόγοι θεωρούν ότι θριαμβεύουν συγκεντρώνοντας στοιχεία για τη

διασύνδεση όλων των παραπάνω παραμέτρων. Είναι πολύ εύκολο να γενικολογεί

κάποιος για την σημασία της εκπαίδευσης στην οικονομική ανάπτυξη, αλλά αν αυτό

είναι αλήθεια, πρέπει να μιλήσουμε και για τις λεπτομέρειες. Η μελέτη που

φέρει τον τίτλο «Η ποιότητα της ανάπτυξης» προσφέρει πληθώρα λεπτομερειών. Η

πρώτη διαπίστωση αφορά στη δυσκολία της γενίκευσης των τρόπων καταπολέμησης

της φτώχειας. Ο Νικ Στερν, επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας,

τονίζει ότι όσον αφορά στην ανάπτυξη δεν είναι όλες οι εξελίξεις αρνητικές. Τα

τελευταία χρόνια, η συνεχής τάση αύξησης των ανισοτήτων στον δείκτη του κατά

κεφαλήν εισοδήματος μεταξύ διαφορετικών χωρών έχει διακοπεί καθώς ορισμένες

φτωχές χώρες έχουν πράγματι αρχίσει να αυξάνουν τον πλούτο τους.

Η ψαλίδα δεν ανοίγει

Από το 1975 και μετά δεν ήταν μόνο οι ασιατικές «τίγρεις» που παρουσίασαν

υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά και χώρες όπως η Μποτσουάνα, ο Μαυρίκιος, το

Λεσότο και η Σρι Λάνκα. Η Κίνα και η Ινδία, δύο από τις πολυπληθέστερες χώρες

του πλανήτη, είδαν το κατά κεφαλήν εισόδημά τους να αυξάνεται.

Δεύτερον, η ανάπτυξη συνδέεται με βελτιώσεις σε άλλους δείκτες της ποιότητας

ζωής. Μειώνει τη φτώχεια και την παιδική θνησιμότητα, μειώνει τον

αναλφαβητισμό και το προσδόκιμο ζωής και συνδέεται με την μείωση της

υλοτόμησης των δασών και της μόλυνσης των νερών. Ωστόσο, οι βελτιώσεις αυτές

δεν συνδέονται αποκλειστικά με την οικονομική ανάπτυξη. Οι βελτιώσεις στην

παροχή υπηρεσιών υγείας, εκπαίδευσης και στο περιβάλλον μπορούν να

συνεισφέρουν στην επιτάχυνση της ανάπτυξης. Οι συγγραφείς καταλήγουν ότι η

ανάπτυξη πρέπει να είναι υψηλής ποιότητας αν θέλουμε να είναι διαρκής. Όσον

αφορά τη βελτίωση της ποιότητας της ανάπτυξης, η μελέτη προσφέρει ορισμένα

πολύτιμα συμπεράσματα. Μερικά από αυτά είναι η σύνδεση της διαφθοράς με την

βρεφική θνησιμότητα, με το βαθμό θνησιμότητας να είναι τετραπλάσιος στις χώρες

που παρουσιάζουν μεγάλης έκτασης διαφθορά. Οι συντάκτες της μελέτης εκτιμούν

ότι αν οι περισσότερες χώρες που παρουσιάζουν υψηλούς ρυθμούς διαφθοράς

υιοθετήσουν μέτρα καταπολέμησής της μπορούν ακόμη και να τριπλασιάσουν το κατά

κεφαλήν εισόδημά τους. Υπάρχουν όμως και ορισμένα άλλα μη προφανή

συμπεράσματα, όπως η σύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης με τις πολιτικές

ελευθερίες. Η διαπίστωση αυτή ανατρέπει την κάποτε ευρέως διαδεδομένη αντίληψη

ότι τα αυταρχικά καθεστώτα βοηθούν στην οικονομική ανάπτυξη καθώς είναι

αποτελεσματικά στο να αποφασίζουν και να εφαρμόζουν οικονομική πολιτική. Η

καλή κυβέρνηση είναι τελικά καλύτερη από μια αυταρχική κυβέρνηση.

Υπάρχουν επίσης ορισμένα άλλα πολύτιμα συμπεράσματα. Η μελέτη καταλήγει

τονίζοντας ότι αν οι φτωχοί αυτού του πλανήτη θέλουν να γίνουν σαν τους

πλούσιους όσον αφορά στο εισόδημα, τότε πρέπει να μιμηθούν τους πλούσιους και

στις άλλες παραμέτρους της ζωής.

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υιοθετήσουν φιλελεύθερα πολιτικά καθεστώτα, να

προάγουν την ισότητα των δύο φύλων και των μειονοτικών φυλετικών ομάδων και να

προσπαθήσουν για την προστασία του περιβάλλοντος. Αυτό όμως το μήνυμα είναι

δύσκολο να ληφθεί από έναν ιθύνοντα οικονομικής πολιτικής μιας χώρας όπου το

ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα είναι μερικές εκατοντάδες δολάρια, το προσδόκιμο

ζωής είναι λιγότερο από 50 χρόνια και ένα στα πέντε παιδιά πεθαίνουν στη

βρεφική ηλικία.