Αναζήτηση
Τα παράγωγα προϊόντα είναι συμβόλαια τα οποία έχουν ως βάση τους μετοχές,
δείκτες μετοχών, επιτόκια και ομόλογα. Η αξία των παραγώγων και η απόδοσή τους
έχει σχέση με τη χρηματοοικονομική αξία βάσει της οποίας εκδίδονται.
Ο ενδιαφερόμενος επενδυτής, για να μπορέσει να συμμετάσχει στην αγορά
παραγώγων, θα πρέπει να έχει έναν κωδικό και έναν ειδικό λογαριασμό
εκκαθάρισης. Το άνοιγμα του κωδικού επενδυτή και του λογαριασμού εκκαθάρισης ο
ενδιαφερόμενος μπορεί να το πραγματοποιήσει σε ορισμενες τράπεζες και
χρηματιστηριακές εταιρείες, οι οποίες έχουν επιλεγεί από το Χρηματιστήριο
Παραγώγων Αξιών. Ως αρχική συμμετοχή, η οποία και αντιπροσωπεύει το περιθώριο
ασφάλισης, είναι το ποσόν των 20.000.000 δραχμών, το οποίο ο επενδυτής θα
πρέπει να καταθέσει στον λογαριασμό του. Με το τέλος των διαδικασιών αυτών, ο
ενδιαφερόμενος επενδυτής μπορεί πλέον να πάρει θέση.
Η τιμή κάθε συμβολαίου εκφράζεται σε μονάδες του δείκτη. Η τιμή του προϊόντος
διαμορφώνεται καθημερινά και εξαρτάται από την εξέλιξη του δείκτη FTSE/ASE-20
(η τιμή κάθε μονάδας στον δείκτη αυτό κοστίζει 2.000 δρχ.), της εξέλιξης των
δεκαετών ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου (το μέγεθος του συμβολαίου είναι των
25.000.000 δραχμών με τοκομερίδιο 6%) και στον δείκτη FTSE/ΧΑΑ Mid40 (η τιμή
μονάδας του δείκτη είναι 4.000 δρχ.). Όπως είναι γνωστόν, το Συμβόλαιο
Μελλοντικής Εκπλήρωσης (futures contract) είναι μια συμφωνία μεταξύ του
αγοραστή και του πωλητή να παραδώσει ο δεύτερος και να δεχθεί την παράδοση ο
πρώτος συγκεκριμένης ποσότητας της υποκείμενης αξίας του συμβολαίου, σε μια
μελλοντική ημερομηνία, στην τιμή που διαπραγματεύθηκε το συμβόλαιο.
Τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (ΣΜΕ) στον δείκτη FTSE/ASE -20 είναι
συμβόλαια τα οποία επιτρέπουν σε Έλληνες και ξένους επενδυτές να αγοράζουν ή
να πωλούν ένα χαρτοφυλάκιο 20 ελληνικών μετοχών μεγάλης κεφαλαιοποίησης.
Τα ΣΜΕ στον δείκτη FTSE/ASE -Mid 40 είναι συμβόλαια που επιτρέπουν σε Έλληνες
και ξένους επενδυτές να αγοράζουν ή να πωλούν ένα χαρτοφυλάκιο 40 ελληνικών
μετοχών μεσαίας κεφαλαιοποίησης, ενώ τα ΣΜΕ σε δεκαετές ομόλογο επιτρέπουν
στους επενδυτές να παίρνουν θέσεις αγοράς ή πώλησης στα μακροπρόθεσμα επιτόκια
της ελληνικής χρηματαγοράς. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους τα καθιστούν
ισχυρά χρηματοοικονομικά εργαλεία για τους θεσμικούς και ιδιώτες επενδυτές,
τόσο όταν αυτοί θέλουν να προστατεύσουν τις επενδύσεις τους από τις
αυξομειώσεις της αγοράς όσο και όταν θέλουν να ρισκάρουν το κεφάλαιό τους
αποβλέποντας σε αυξημένες αποδόσεις.
Όπως εκτιμούν επενδυτικοί σύμβουλοι, τα ΣΜΕ συνδυάζουν αρκετά πλεονεκτήματα
για τους επενδυτές και αυτό διότι μέσω αυτών οι επενδυτές μπορούν να
συμμετέχουν στην άνοδο ή στην πτώση της αγοράς μετοχών μεγάλης και μεσαίας
κεφαλαιοποίησης, χωρίς να χρειάζεται να διαλέξουν συγκεκριμένες μετοχές.
Επιπλέον οι επενδυτές έχουν την ευκαιρία να προστατεύουν την αξία των
χαρτοφυλακίων τους σε περίπτωση μιας πτωτικής αγοράς, καθώς επιτυγχάνουν
διασπορά του κινδύνου στο χαρτοφυλάκιο που αντιπροσωπεύουν οι δύο δείκτες
FTSE/ASE 20 και Mid 40 ενώ απολαμβάνουν και μειωμένες προμήθειες συναλλαγών.
Στα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης σε δεκαετές ομόλογο Ελληνικού Δημοσίου,
συμβόλαια που διακινούνται στο Χρηματιστήριο Παραγώγων Αθηνών, η υποκείμενη
αξία είναι ένα συνθετικό ομόλογο αξίας 25 εκατ. δρχ., διάρκειας δέκα χρόνων,
από την ημέρα τελικής εκκαθάρισης και τοκομερίδιο 6%, του οποίου εκδότης
θεωρείται το Ελληνικό Δημόσιο.
Τα παράγωγα είναι προϊόντα, που δημιουργούνται από τις συγκεκριμένες
συναλλαγές, των οποίων τα αντικείμενα μπορούν να πωληθούν και να αγορασθούν.
Λέγοντας θέση εννοούνται τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν οι
αντισυμβαλλόμενοι σε μια συναλλαγή αγορά ή πώληση. Σε ένα Συμβόλαιο
Μελλοντικής Εκπλήρωσης (ΣΜΕ), η θέση του συναλλασσομένου που αναλαμβάνει να
πωλήσει ονομάζεται «θέση πώλησης» και αυτού που μπαίνει στη διαδικασία να
αγοράσει «θέση αγοράς».
Για να βρεθεί κανείς κερδισμένος ή χαμένος στη διαδικασία αυτή θα πρέπει πρώτα
να έχει κλείσει τη θέση του. Το κλείσιμο της θέσης μπορεί να πραγματοποιηθεί
οποιαδήποτε στιγμή. Ο επενδυτής ο οποίος θέλει να κλείσει μια ανοιχτή θέση,
παίρνει μια αντίθετη θέση στο ίδιο προϊόν. Οι ανοιχτές θέσεις υπόκεινται σε
καθημερινή αποτίμηση και στο τέλος κάθε ημέρας οι επενδυτές των οποίων οι
θέσεις σημείωσαν ζημίες πληρώνουν τις ζημίες σε εκείνους των οποίων οι θέσεις
σημείωσαν κέρδη.
Το πλεονέκτημα των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης είναι ότι οι
αντισυμβαλλόμενοι δεν υποχρεούνται να επενδύσουν το κεφάλαιό τους με την
εκπλήρωση του συμβολαίου, αλλά απλώς εισέρχονται σε συμφωνία η οποία τους
εξασφαλίζει κέρδος ανάλογο με τις προσδοκίες, εφόσον αυτές πραγματοποιηθούν.
Σε αντίθετη περίπτωση, καταγράφουν ζημίες. Η πραγματική υλοποίηση των
υποχρεώσεων του επενδυτή βρίσκονται υπό την εγγύηση του Χρηματιστηρίου
Παραγώγων. Για τον σκοπό αυτό και εισπράττεται από κάθε συμβαλλόμενο ένα είδος
ενέχυρου το οποίο και ξεπληρώνεται με την ολοκλήρωση της συναλλαγής.
Ο διακανονισμός των συναλλαγών γίνεται μετά την ολοκλήρωση της συνεδρίασης του
Χρηματιστηρίου Παραγώγων, η οποία και πρέπει να ολοκληρώνεται το συντομότερο
ώστε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να ενημερώνονται και να εκπληρώνουν τις
υποχρεώσεις τους, οι οποίες ενδεχομένως να απορρέουν από τις συναλλαγές.
Στο Χρηματιστήριο Παραγώγων έχει τη δυνατότητα να επενδύσει κάθε επενδυτής,
είτε ιδιώτης είτε θεσμικός. Η επένδυση μπορεί να γίνεται ανάλογα με τις
προσδοκίες του για τις τάσεις της αγοράς και τον τρόπο με τον οποίο βρίσκεται
απέναντι στον κίνδυνο. Έτσι, λοιπόν, τα δικαιώματα και τα συμβόλαια
μελλοντικής εκπλήρωσης είναι χρηματοοικονομικά εργαλεία, τα οποία
χρησιμοποιούνται για να μετατρέψουν τις προσδοκίες των επενδυτών για τις
τάσεις της αγοράς σε κέρδη.
Συμβόλαια ευρωπαϊκού ή αμερικανικού τύπου
Το παράγωγο χρηματοοικονομικό μέσο είναι μια σύμβαση, της οποίας η αξία
εξαρτάται ή παράγεται από την αξία ενός χρεογράφου, ενός εμπορεύματος, ενός
επιτοκίου ή ενός Δείκτη. Τα παράγωγα προϊόντα χωρίζονται σε δύο τύπους, στα
ευρωπαϊκού τύπου συμβόλαια και στα αμερικανικού τύπου συμβόλαια.
* Ευρωπαϊκού τύπου συμβόλαιο: Είναι ένα συμβόλαιο του οποίου ο κάτοχος μπορεί
να ασκήσει τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτό μόνο την τελευταία ημέρα της
ζωής του συμβολαίου, δηλαδή στη λήξη του.
* Αμερικανικού τύπου συμβόλαιο: Είναι ένα συμβόλαιο του οποίου ο κάτοχος
μπορεί να ασκήσει τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτό οποιαδήποτε στιγμή κατά
τη διάρκεια της ζωής του συμβολαίου.
Στο ΧΠΑ διαπραγματεύονται ευρωπαϊκού τύπου συμβόλαια.
Όπως έχει ανακοινωθεί παλαιότερα, από τον Ιανουάριο του 2001 πρόκειται να
εισαχθούν τα δικαιώματα επί μετοχών. Αυτό θα γίνει τότε για να ξεπεραστεί το
θέμα του ευρώ. Τα δικαιώματα επί μετοχών θα ξεκινήσουν με 3-5 τίτλους.
Σταδιακά ο αριθμός των μετοχών θα αυξάνεται ενώ η γκάμα με τα προϊόντα του
Χρηματιστηρίου Παραγώγων θα εμπλουτίζεται και με διαβαλκανικούς Δείκτες και
Δείκτες της Ανατολικής Μεσογείου, όπως και με εκείνους που θα προκύψουν από τη
συνεργασία με το Χρηματιστήριο της Κύπρου.
Οι βασικές αρχές των Παραγώγων
1. Χρηματιστήριο Παραγώγων Αθηνών. Λειτουργεί με τη μορφή ανώνυμης
εταιρείας. Σκοπός του είναι η οργάνωση και η υποστήριξη των συναλλαγών στη
χρηματιστηριακή αγορά παραγώγων, η οργάνωση και η λειτουργία του συστήματος
συναλλαγών, καθώς και κάθε συναφής δραστηριότητα. Τα παράγωγα προϊόντα και τα
χαρακτηριστικά τους, που αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο
Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών, ορίζονται με σχετική απόφαση του διοικητικού
συμβουλίου του ΧΠΑ και με τη σύμφωνη γνώμη του διοικητικού συμβουλίου της
εταιρείας εκκαθάρισης συναλλαγών επί παραγώγων.
2. Χρηματιστηριακά Παράγωγα. Χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, σε αυτά που
προσφέρονται εκτός Χρηματιστηρίου και σε εκείνα που διαπραγματεύονται στο
Χρηματιστήριο.
Τα παράγωγα που διαπραγματεύονται εντός του Χρηματιστηρίου χωρίζονται σε
εκείνα που στηρίζονται σε προθεσμιακές συναλλαγές (forward-futures) και σε
εκείνα που στηρίζονται σε συναλλαγές χρηματοοικονομικών δικαιωμάτων (option).
3. Συμβόλαια μελλοντικής εκπληρωμής (futures). Στα συμβόλαια αυτού του
τύπου οι δύο συναλλασσόμενοι εισέρχονται σε μια νομική δεσμευτική συμφωνία να
αγοράσουν ή να πουλήσουν ένα καθορισμένο προϊόν (το οποίο ονομάζεται
υποκείμενο προϊόν ή υποκείμενο ή underlying product), υπό όρους που
συμφωνήθηκαν στο συμβόλαιο προθεσμιακής συναλλαγής.
4. Συμβόλαιο δικαιωμάτων προαίρεσης (οption). Είναι μια συμφωνία για
μελλοντική εκπλήρωση, που δίνει σε ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη το δικαίωμα να
ζητήσει την εκπλήρωση της συμφωνίας από το άλλο μέρος, μέχρι ενός μελλοντικού
χρονικού σημείου ή αποκλειστικά με την πάροδο της περιόδου.
5. Θέση αγοράς (long position). Είναι η θέση του συμβαλλομένου ο οποίος
υποχρεούται να αγοράσει το υποκείμενο προϊόν στη συμφωνημένη τιμή και
ημερομηνία.
6. Θέση πώλησης (short position). Είναι η θέση του συμβαλλόμενου που
υποχρεούται να πουλήσει το υποκείμενο προϊόν στη συμφωνημένη τιμή και ημερομηνία.
