ΠΡΟΣΩΠΑ Οι πρόσφυγες περιμένουν ακόμη

Οι ισραηλινο-παλαιστινιακές διαπραγματεύσεις καρκινοβατούν σε διάφορα

θέματα, ανάμεσά τους και αυτό των Παλαιστινίων προσφύγων· ανθρώπων δηλαδή όπως

ο Ελίας Σανμπάρ.

Αντίθετα απ’ ό,τι ευρέως πιστεύεται, το θέμα των προσφύγων δεν είναι λιγότερο

δύσκολο από εκείνο της Ιερουσαλήμ, λέει ο Σανμπάρ. Πρόσφυγας κι αυτός,

γεννημένος στη Χάιφα το 1947, ήταν μόλις λίγων μηνών όταν ιδρύθηκε το

ισραηλινό κράτος και οι Παλαιστίνιοι υποχρεώθηκαν να φύγουν για την εξορία.

Για τους ανθρώπους της γενιάς του, έγραψε αργότερα, η Παλαιστίνη είναι

αντιληπτή ως απουσία, σαν μια «μαύρη τρύπα». Πάνε πενήντα χρόνια και πέντε

γενιές από τότε, ωστόσο οι μικροί Παλαιστίνιοι μπορούν σήμερα να

αναπαραστήσουν από μνήμης έως τις παραμικρές λεπτομέρειές τους, τις πατρίδες

που δεν είδαν ποτέ. Γιατί οι Παλαιστίνιοι πέρασαν τα 50 τελευταία χρόνια

προσπαθώντας να επιστρέψουν από την απουσία, προσμένοντας τον Γυρισμό.

Στρατευμένος από 20 χρόνων στην Εθνική Παλαιστινιακή Αντίσταση, ιστορικός που

δίδαξε στον Λίβανο, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ, συγγραφέας πολλών βιβλίων για την

Παλαιστίνη, επικεφαλής από το 1993 έως το 1996 της παλαιστινιακής

αντιπροσωπείας στις διαπραγματεύσεις για τους πρόσφυγες, ο Σανμπάρ πιστεύει

ότι ειρήνη και συμφιλίωση δεν είναι το ίδιο, αφού η δεύτερη «επιβάλλει να

καταπιέσεις τον εαυτό σου και περνά υποχρεωτικά από την αναγνώριση της αδικίας

που έγινε στον άλλον». Για να υπάρξει συμφιλίωση, οι Ισραηλινοί θα πρέπει να

συνειδητοποιήσουν ότι το «απόλυτο Καλό» ­ δηλαδή η δημιουργία του κράτους τους

ως απάντηση στο «απόλυτο Κακό», το Ολοκαύτωμα ­ οικοδομήθηκε πάνω σε μια

αδικία που έγινε το 1948 σ’ έναν άλλο λαό. Και κάποιοι απ’ αυτούς άρχισαν να

το συνειδητοποιούν μετά το 1967 και την κατοχή της Δυτικής Όχθης και της

Γάζας, υπογραμμίζει ο Σανμπάρ, όπως οι Αμερικανοί άρχισαν να θέτουν το θέμα

της «ινδιάνικης ιστορίας» τους στη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ ­ όταν

ήρθαν δηλαδή κι αυτοί αντιμέτωποι με ένα «βρώμικο» κατακτητικό πόλεμο που δεν

απειλούσε την ύπαρξή τους.

Για τον Σανμπάρ, το δικαίωμα σε μια πατρίδα δεν είναι διαπραγματεύσιμο, όπως

δεν είναι και το δικαίωμα της επιστροφής των προσφύγων ­ ωστόσο

διαπραγματεύσιμος είναι ο τρόπος που θα πραγματοποιηθεί αυτή η επιστροφή. Όσο

για το όραμα, ο Παλαιστίνιος ιστορικός επιμένει σ’ εκείνο των Παλαιστινίων

διανοουμένων της γενιάς του. «Τότε δεν θέλαμε να πετάξουμε τους εβραίους στη

θάλασσα», εξηγεί στο γαλλικό «Λ’ Εξπρές», «αλλά να προτείνουμε ένα κράτος όπου

όλοι οι πολίτες θα είχαν τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις και στο

οποίο η θρησκεία θα εθεωρείτο προσωπική υπόθεση, είτε είναι κανείς

μουσουλμάνος, χριστιανός ή εβραίος. Το σχέδιο αυτό γρήγορα αποδείχθηκε

απραγματοποίητο. Αλλά για μένα παραμένει ένα ιδεώδες».