Αναζήτηση
Πολλή συζήτηση γίνεται τελευταία για τα δίκτυα πολιτών και τον ρόλο τους
σε μία σύγχρονη δημοκρατία. Πρόκειται για συζήτηση φορτισμένη και
συναρπαστική. Φορτισμένη, γιατί το καινούργιο προκαλεί πάντα ένα εκρηκτικό
μείγμα φόβου και ελπίδας.
|
|
ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΗ, γιατί ανιχνεύει τα όρια μίας εξουσίας που θέλει να
«εκσυγχρονιστεί», αλλά όχι και να «ξεβολευθεί». Να δοκιμάσει το «καινούργιο»,
αλλά όχι και να αλλάξει η ίδια. Που ευαγγελίζεται νέες μορφές συμμετοχής των
πολιτών, χωρίς να παραιτηθεί από παλαιές μεθόδους χειραγώγησής τους. Ας δούμε,
λοιπόν, τι ακριβώς είναι τα δίκτυα:
* Πρώτον, αναπτύσσονται σε σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες. Δεν μπορούν να
υπάρξουν ως «ομάδες επιρροής» σε κανένα άλλο καθεστώς παρά μόνο σε σύγχρονες
δημοκρατίες αντιπροσωπευτικών θεσμών, εξισορρόπησης εξουσιών και συμφερόντων,
ανοικτής επικοινωνίας…
* Δεύτερον, τα δίκτυα πολιτών δεν καταργούν τα κόμματα τα συμπληρώνουν. Σε
αντίθεση προς τα κόμματα, που διεκδικούν την εξουσία «εφ’ όλης της ύλης», τα
δίκτυα πολιτών διεκδικούν επιρροή στην κοινωνία σε συγκεκριμένα μείζονα
θέματα. Προσπαθούν να κτίσουν «γέφυρες επικοινωνίας» με όλα τα κόμματα, γι’
αυτό και δεν ταυτίζονται με κανένα.
* Τρίτον, τα δίκτυα πολιτών λειτουργούν ως «θεσμικά αντίβαρα» (cheques and
balances) στα λεγόμενα «λόμπι», δηλαδή στις οργανωμένες ομάδες πίεσης «ειδικών
συμφερόντων». Σε αντίθεση με τα «λόμπι», τα δίκτυα πολιτών αναφέρονται στο
«γενικό συμφέρον» το οικολογικό, το κοινωνικό, το εθνικό. Αντιπαραθέτουν την
αριθμητική ισχύ των ελεύθερων πολιτών, στη συμπυκνωμένη δύναμη των «ειδικών
συμφερόντων». Κι έτσι «εξισορροπούν» την επιρροή των «λόμπι». Τα δίκτυα
πολιτών, όχι μόνον προϋποθέτουν τη δημοκρατία, αλλά λειτουργούν ως
«αντισώματα» της δημοκρατίας αντισώματα στην επικίνδυνη «διαπλοκή» μεταξύ
πολιτικής και οικονομικής ισχύος.
Το παράδειγμα των οικολόγων στις ΗΠΑ είναι χαρακτηριστικό: Τα «λόμπι» της
χημικής βιομηχανίας και των μεγάλων εταιρειών πετρελαίου είχαν καταφέρει να
«εξαγοράσουν» τη συνενοχή των πολιτικών και την ανοχή του Τύπου επί δύο
δεκαετίες περίπου, με αποτέλεσμα να αποσιωπάται το φαινόμενο της «όξινης
βροχής», που κατέστρεφε την πανίδα και τη χλωρίδα της αμερικανικής ενδοχώρας.
Τα περιβαλλοντολογικά δίκτυα οργάνωσαν την αντεπίθεσή τους, κινητοποίησαν την
κοινή γνώμη και τελικά επέβαλαν αυστηρούς κανόνες οικολογικής προστασίας. Το
«κοινό συμφέρον», εκφραζόμενο από τους «πολλούς», νίκησε τα «ειδικά συμφέροντα».
* Ένα από τα σημαντικότερα «όπλα» που έχουν οι πολίτες σε μια σύγχρονη
δημοκρατία είναι η προσωπική αντίδραση θετική και αρνητική προς τους
πολιτικούς και προς τον Τύπο. Αυτή τη δύναμή τους, την οποία συχνά αγνοούν ή
διστάζουν να χρησιμοποιήσουν οι ίδιοι, την «απελευθερώνουν» τα δίκτυα πολιτών.
Για παράδειγμα, τα οικολογικά, τα αντιρατσιστικά και τα εθνικά δίκτυα στις ΗΠΑ
κάνουν συχνά δημόσιες εκκλήσεις στα μέλη τους, να αποστείλουν επιστολές σε
πολιτικούς και ΜΜΕ, προβάλλοντας τις θέσεις τους. Αντίστοιχες «σταυροφορίες»
είχαμε τελευταία και στην Ευρώπη ιδιαίτερα στη Γαλλία, ενάντια στις
πυρηνικές δοκιμές του Ειρηνικού. Είναι παράδοξο να «δυσανασχετούν» κάποιοι με
ένα μέσο δημοκρατικής παρέμβασης των πολιτών, που αποτελεί προ πολλού
«ρουτίνα» στις ανεπτυγμένες δημοκρατίες.
Μία από τις μεγάλες δημοκρατικές συνεισφορές των δικτύων πολιτών, σε ένα
σύγχρονο επικοινωνιακό περιβάλλον είναι ότι ενθαρρύνουν τους πολίτες –
αναγνώστες – τηλεθεατές να απαντούν, όχι να σιωπούν. Να παρεμβαίνουν με την
υπογραφή τους, δηλαδή υπεύθυνα και με επιχειρήματα, όχι με κραυγές όπως
αρμόζει σε ελεύθερους πολίτες. Να στέλνουν μηνύματα προς τα ΜΜΕ και την
εξουσία, όχι μόνο να δέχονται μηνύματα. Να αποκαθιστούν τη σύγχρονη
επικοινωνία «διπλής κατευθύνσεως». Να γίνουν ενεργοί πολίτες σε μια
επικοινωνιακή δημοκρατία, όχι να παραμένουν παθητικοί αποδέκτες μηνυμάτων και αποφάσεων…
Πρόκειται για μια εξέλιξη δημοκρατική και αναπόφευκτη στην εποχή του
«ηλεκτρονικού ταχυδρομείου» και του Ίντερνετ. Τη μαρτυρούν οι εξελίξεις τόσο
στις ίδιες τις ΗΠΑ όσο πλέον και στην Ευρώπη. Τη φοβούνται μόνον όσοι δεν
θέλουν να «ξεβολευθούν» από τη σιγουριά που τους προσφέρει η μονοπωλιακή
χειραγώγηση του κοινού. Αντί να αναθεματίζουμε τα «ειδικά συμφέροντα» και τα
«διαπλεκόμενα», ας ενεργοποιήσουμε τα αντισώματα της δημοκρατίας: Τα δίκτυα
των πολιτών…
Ο Χρύσανθος Λαζαρίδης είναι δημοσιογράφος – οικονομολόγος
