Η πηγή των ομόκεντρων κύκλων του Θάνου Μικρούτσικου ήταν το ταξίδι. Το ταξίδι ως έννοια, ως συνθήκη, ως αποστροφή, ως παρότρυνση. Σε όλες του τις εκφάνσεις. Βιωμένο και φαντασιακό, αλληγορικό και αναπάντεχο. Αλλοτε με προορισμό στην ιστορία που έγινε σιωπή, άλλοτε την ανάγκη που έγινε ιστορία και ενίοτε σε τόπους που είχε συνδέσει με δημιουργούς και τα έργα τους. Ο σημαντικός συνθέτης πέρασε από τη ζωή ταξιδεύοντας και ενώ συμπληρώνονται ήδη 6 χρόνια από τον θάνατό του εξακολουθεί να μας μοιράζει χάρτες με σημεία ενδιαφέροντος και οδηγίες για ναυτιλλομένους… Πότε χαλαρός με λευκά ρούχα και το πούρο στο στόμα, πότε κουβαλώντας υπέρβαρες αποσκευές δημιουργικότητας. Οι στίχοι που διάλεξε να μελοποιήσει – κάποιες φορές να ερμηνεύσει κιόλας – καταμαρτυρούν αυτή την αγάπη του για το κάθε είδους ταξίδι, αλλά και την ανάγκη του να υπάρχει και να εκφράζεται μέσα από αυτό.
«Σε παίρνει για ταξίδι μια σειρήνα…»
Ηδη από τα πολιτικά του τραγούδια και τα τροπάρια για φονιάδες ο Θάνος Μικρούτσικος μας προτρέπει να γίνουμε ταξιδευτές σε τοπικούς και ουτοπικούς προορισμούς. Στη μεγάλη καλλιτεχνική του διαδρομή κατάφερε να μας φτιάξει ιδανικούς ταξιδιωτικούς οδηγούς για το πρώτο ταξίδι που έτυχε ναύλος για τον Νότο ή το ταξίδι του Βόιτσεκ ή τη γη των Βησιγότθων τις ώρες που αγριεύει η βροχή. Το κλείστρο των ματιών του κλίκαρε διαρκώς καρτ ποστάλ από ρεαλιστικά και φαντασιακά ταξίδια και κάπως έτσι σήμερα τραγουδάμε «είναι που ονειρεύεται, πως φεύγει για ταξίδια» ή «λέει στο γλυκό του τον σκοπό, πως μάταιο ταξίδι δεν υπάρχει» ή «ταξίδευες κυνηγημένη από τη μοίρα σου» ή «τόσα ταξίδια σε κορμιά, ψυχές και τρένα»… Ταξίδια με διπλά εισιτήρια, με σκληρούς αποχαιρετισμούς ή και χωρίς επιστροφή…
Για επαγγελματικούς λόγους
Στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο που έχει επιμεληθεί ο Οδυσσέας Ιωάννου και επανακυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη, αναφέρεται σε πολλά από τα ταξίδια του και για επαγγελματικούς λόγους όπως στις Βρυξέλλες και στη Γαλλία, συνεργαζόμενος με τον βέλγο σκηνοθέτη Ανρί Ρονς. Βέβαια το πρώτο μεγάλο επαγγελματικό του ταξίδι ήταν στην Κωνσταντινούπολη, όπου παρουσιάζει το 1978 μελοποιημένα ποιήματα του Χικμέτ με αφορμή τη συμπλήρωση 15 χρόνων από τον θάνατο του ποιητή, στο ανοιχτό θέατρο Ταξίμ. Λίγο αργότερα ήρθε η εμφάνιση στο Παρίσι με τη Μαρία Δημητριάδη και τρεις συναυλίες στην Αυστρία, ενώ τον χειμώνα του 1981 κάνει ένα ταξίδι 15 ημερών στο Ανατολικό Βερολίνο παίζοντας και διευθύνοντας. Πριν από τα μέσα του ’80, ύστερα από περιπέτειες για την έκδοση της απαιτούμενης βίζας, αφού έπρεπε να υπογράψει ότι δεν είναι αναρχικός ή κομμουνιστής – πράγμα που αρνήθηκε – βρέθηκε στη Νέα Υόρκη. Ύστερα, τα ταξίδια συνεχίστηκαν για την παρουσίαση κάθε φορά άλλου έργου από άλλο πρίσμα σε πόλεις της Ιταλίας, στο Λονδίνο, το Παρίσι, την Κύπρο, τις Βρυξέλλες.
«Τελευταία ερωμένη μου η Ισπανία»
Σε μια συνέντευξή μας για το μουσικό site musicpaper.gr τον Μάιο του 2017 τον είχα ρωτήσει αν ταξιδεύει συχνά με αφορμή το ταξίδι στην Ισπανία και είχε δώσει την εξής απάντηση:
«Κουβαλάω πάρα πολλές υποχρεώσεις. Ισως εάν δεν υπήρχαν οι συγκεκριμένες δυσμενείς οικονομικές συνθήκες, ένα κομμάτι της δουλειάς μου το αντάλλασσα με ταξίδια. Ισως οι εμφανίσεις και συναυλίες μου γίνονταν με διαφορετικό τρόπο και συχνότητα. Εχω καταφέρει, παρόλο τον φόρτο εργασίας, να ταξιδεύω. Στην Ελλάδα έχω ανάγκη να πηγαίνω στα Καπετανιανά για ξεκούραση, που είναι τo καταφύγιο της Μαρίας και το δικό μου. Αλλά την αγάπη μου για τη Σκωτία και το Παρίσι αντικατέστησε η τρομακτική αυτή χώρα που λέγεται Ισπανία. Αρχικά ήταν η Βαρκελώνη η αγαπημένη μου κι έπειτα η Μαδρίτη… Σχεδιάζουμε ένα ταξίδι στη Χώρα των Βάσκων, στο Μπιλμπάο, με κέντρο βέβαια τη Βαρκελώνη, και να ταξιδέψουμε σε όλα τα παράλια της Μεσογείου. Η Μαδρίτη είναι μια εξαιρετική πόλη. Επειδή ήμουν αντι-Real και για πολιτικούς λόγους την απέφευγα».
Μιλούσε με μεγάλη χαρά και λαχτάρα για την Ισπανία. Λίγο καιρό μετά και γνωρίζοντας για την ασθένειά του, θα δημοσιεύσει ένα σημείωμα που κατέληγε:
«Πρέπει να παλέψεις για να κατορθώσεις να έχεις τα απαιτούμενα, αλλά από εκεί και πέρα να βιώνεις την καθημερινότητά σου και να ζεις τη ζωή σου επί της ουσίας…. Τελευταία ερωμένη μου η Ισπανία. Βαρκελώνη, Μαδρίτη, Σαλαμάνκα, Κόρδοβα, Γρανάδα, Σεβίλλη. Η ζωή είναι μικρή, φεύγει με μεγάλη ταχύτητα. Πρέπει να σταματάς τον χρόνο».
«Το γράψιμο, η μουσική, ταξίδια είναι…»
Τι λέει η συγγραφέας παιδικών βιβλίων και τελευταία του σύζυγος Μαρία Παπαγιάννη για τα ταξίδια τους:
«Σκέφτομαι πάντα τον Θάνο σαν έναν μεγάλο ταξιδευτή. Του έλεγα πως καθημερινά σαλπάρει στο γραφείο του και κάθε μέρα κάνει μεγάλα ταξίδια. Στον ύπνο μου, μου έλεγε ακόμα μεγαλύτερα. Αλλωστε ο ίδιος πολλές φορές έλεγε πως είμαστε πολύ τυχεροί. Το γράψιμο, η μουσική, ταξίδια είναι.
Οπως είναι φυσικό, είχε κάνει πολλά ταξίδια. Οταν ήταν νέος κυρίως για τη μουσική του, για συναυλίες και παραστάσεις. Τα τελευταία χρόνια ταξιδεύαμε πολύ συχνά χωρίς επαγγελματικό λόγο. Κάθε φορά που με έβλεπε κουρασμένη, υποσχόταν βόλτες και εκδρομές. Μια φορά, είχαν μεγαλώσει τα παιδιά μας, πρότεινε να κάνουμε ένα παιχνίδι μεταξύ μας. Να κάνουμε ο ένας στον άλλον ένα ταξίδι – έκπληξη. Θα έκανε αυτός την αρχή.
Οργάνωσε όλο το ταξίδι και τη μέρα που θα φεύγαμε δεν ήξερα τι ρούχα έπρεπε να πάρω, αν θα πηγαίναμε με αυτοκίνητο, πλοίο ή αεροπλάνο. Πήγαμε στη Νορμανδία, στην Καμπούρ, στο ξενοδοχείο όπου ο Προυστ έγραψε το “Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο”. “Ηθελα να σου πω πως ο χρόνος είναι σχετικός. Στο χέρι μας είναι τον καθημερινό χρόνο να τον κάνουμε πολύτιμο”.
Τα τελευταία πολλά χρόνια αγάπησε με πάθος την Ισπανία. Αφορμή ήταν ένα ταξίδι στη Βαρκελώνη, προσκεκλημένος να μιλήσει για τον Καββαδία. Από εκείνο το ταξίδι γυρίσαμε με πολλούς φίλους και πολλές υποσχέσεις πως θα βρεθούμε ξανά. Και το τηρήσαμε. Και μετά τη Βαρκελώνη αγαπήσαμε τη Σεβίλλη, τη Μαδρίτη. Κάναμε ένα μεγάλο ταξίδι οι δυο μας στην Ανδαλουσία και λίγο πριν η Αλεξάνδρα τελειώσει το σχολείο οργάνωσε ένα ταξίδι και πήγαμε με τα παιδιά μας σε Καστίλλη και Λεόν. Σαλαμάνκα, Μπούργκος, Αβιλα, Βαγιαδολίθ, Σεγκόβια».
