Ανήκω στη μικρή κατηγορία εκείνων που προτιμούν να χρησιμοποιούν τα πάντα μέχρι τελικής… πτώσης, αρνούμενοι να τα οδηγήσουν με την ευκολία της συνήθειας στον κάλαθο των αχρήστων. Παλαιότερα, στην ανά χείρας στήλη, είχα αφιερώσει ένα κείμενο στη συλλογή διηγημάτων «Κιντσούγκι» (εκδ. Ιωλκός) της Αντιγόνης Ζόγκα, που είναι εμπνευσμένη από την τάση των Ιαπώνων να ανακατασκευάζουν πράγματα αντί να τα πετούν. Να τους δίνουν, έτσι, νέα ζωή.
Γνώρισα πριν από λίγο καιρό έναν δικηγόρο που έχει την ίδια τάση με μένα σε ό,τι αφορά την ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση της ύλης. Εκείνος βέβαια είναι… επαγγελματίας μπροστά μου, θεωρεί ότι δεν πρέπει να χαθεί ούτε το νερό που έχει απομείνει στο ποτήρι· τόσο πολύ ταγμένος είναι. Επίσης, έχει τη συνήθεια να μην πετάει το χαρτί που είναι «για πέταμα» στο γραφείο του, συνθήκη που δεν μοιράζεται με κανέναν άλλο συνάδελφό του.
Ποιο είναι όμως το σύστημά του; Μεταφέρει τα «άχρηστα» χαρτιά στο σπίτι. Μιλάμε για πλήθος χαρτιών από υποθέσεις που έχουν κλείσει ολοσχερώς, που είναι αμετάκλητες, που δεν έχουν εκκρεμότητες, που δεν δεσμεύονται από εφετεία κ.ο.κ. Οι υποθέσεις με τις οποίες ασχολούνται στο γραφείο του είναι σχεδόν αποκλειστικά του Ποινικού Δικαίου, όπως και του Διεθνούς Ποινικού Δικαίου. Πολλές από αυτές, μάλιστα, συχνά φτάνουν στο δικαστήριο του Στρασβούργου, ήτοι το Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Αφού λοιπόν αυτός ο δικηγόρος σκανάρει τα απαραίτητα έγγραφα για το αρχείο του γραφείου του, στη συνέχεια παίρνει τις δικογραφίες και τις ξεχωρίζει ως εξής: στην ανακύκλωση πηγαίνουν τα φύλλα χαρτιού που έχουν κείμενο και στις δύο μεριές. Στο σπίτι, για κάθε χρήση, πηγαίνουν τα φύλλα των οποίων η μία σελίδα είναι καθαρή. Λευκή.
Ο δικηγόρος έχει δύο κόρες, μία στα έξι και μία στα έντεκα. Και οι δύο πηγαίνουν σε ένα πολύ καλό σχολείο, στο οποίο η «οικολογική εκπαίδευση» είναι προτεραιότητα. Κάνοντας μια παρένθεση, να πω ότι ο δικηγόρος μού περιέγραψε με πολύ ζωηρά χρώματα τη διαφορετική αντίληψη πάνω σε ζητήματα οικολογίας που σε αυτό το γαλλικό σχολείο, στην Αγία Παρασκευή, από πολύ νωρίς γίνεται «ένα» με τη φύση των παιδιών.
Μαθαίνω ότι στο συγκεκριμένο σχολείο (που κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι το μόνο) έχουν τρόπους για να μαθαίνουν στο παιδί ότι η οικολογική συνείδηση και η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελούν κομμάτι του DNA τους. Δεν εννοούμε βεβαίως τα αυτονόητα – όπως οι σωστοί κάδοι για κάθε απόρριμμα, η ανακύκλωση κ.λπ. Ακόμα και στις εκδρομές που διοργανώνει το σχολείο τα παιδιά κυκλοφορούν με γάντια μαζεύοντας σκουπίδια στο δάσος. Οχι περιστασιακά. Αλλά καθ’ όλη τη διάρκεια της εκδρομής! Είναι ένας τρόπος δημιουργίας μιας σχέσης παιχνιδιού με την οικολογία.
Κλείνει η παρένθεση. Είπαμε λοιπόν ότι τα άχρηστα χαρτιά των υποθέσεων έχουν φτάσει στο γραφείο του οικολόγου δικηγόρου για πάσα χρήση. Μία από τις χρήσεις τους – αυτή που όταν την άκουσα έμεινα έκπληκτος – είναι ότι εφόσον η μικρή κόρη του, όπως άλλωστε τα περισσότερα παιδάκια στην ηλικία της, ζωγραφίζει, κάνει τη ζωγραφική της στο πίσω μέρος αυτών των χαρτιών που βρέθηκαν σπίτι από το γραφείο του μπαμπά.
Σκεφτείτε το λίγο. Ενα παιδάκι που δεν γνωρίζει απολύτως τίποτα ακόμα από τις μεγάλες ασχήμιες της ζωής, βγάζει την ψυχούλα του σε ένα χαρτί, στην πίσω όψη του οποίου είναι καταγεγραμμένες εκδοχές της ανθρώπινης φρίκης. Η ομορφιά, στην πλάτη της ασχήμιας. Εάν δε το πάμε λίγο πιο μακριά, θα δούμε ότι μια απολύτως γραφειοκρατική διαδικασία όπως είναι η έκθεση σύλληψης (το κείμενο που συντάσσεται έπειτα από μια σύλληψη, αναφέροντας ψυχρά τα γεγονότα, και το πρώτο που συνήθως πετιέται) είναι πολύ πιο συμπυκνωτική ως προς τον ανθρώπινο πόνο γιατί είναι η στιγμή που κάποιος άνθρωπος στερείται την ελευθερία του. Ακριβώς λοιπόν στην απέναντι όχθη ορισμένων εξαιρετικά δυσάρεστων καταστάσεων, ή, για να ακριβολογούμε, στην πίσω πλευρά του χαρτιού όπου έχει συνταχθεί αυτή η στέρηση ελευθερίας, παίρνουν ζωή οι ελεύθερες σκέψεις ενός παιδιού που ζωγραφίζει πάνω στο ίδιο αυτό χαρτί. Η αντίθεση είναι σχεδόν ανατριχιαστική.
«Είναι “ἡ εἰς τὸ ἐναντίον τῶν πραττομένων μεταβολή” (η μεταβολή της δράσης στο αντίθετό της)», είπε ο πατέρας του κοριτσιού χρησιμοποιώντας τον ορισμό του Αριστοτέλη στην «Ποιητική».
Και έχει απόλυτο δίκιο.
