Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) εισέρχεται δυναμικά στον χώρο της φαρμακολογίας, μεταμορφώνοντας ριζικά τις διαδικασίες ανακάλυψης και ανάπτυξης νέων φαρμάκων. Κορυφαίο παράδειγμα αποτελεί το πρώτο φάρμακο Rentosertib που ανακαλύφθηκε και σχεδιάστηκε εξ ολοκλήρου μέσω γενετικής ΤΝ. Αναπτύχθηκε από την εταιρεία Insilico Medicine για τη θεραπεία της ιδιοπαθούς πνευμονικής ίνωσης, μιας σοβαρής και δυνητικά θανατηφόρας νόσου των πνευμόνων. Η ανάπτυξη του φαρμάκου αυτού έγινε διότι η ΤΝ α) ανακάλυψε έναν νέο θεραπευτικό στόχο (ένζυμο – κινάση – που προσθέτει φωσφόρο σε μερικές πρωτεΐνες) ψάχνοντας ανάμεσα σε εκατομμύρια χημικές δομές, β) σχεδίασε νέα μόρια στοχεύοντα την κινάση αυτή, γ) βελτιστοποίησε τα νέα μόρια για περισσότερη αποτελεσματικότητα και πιθανά λιγότερες παρενέργειες και δ) επιτάχυνε τον χρόνο από την ανακάλυψη του στόχου που δρα το Rentosertib μέχρι τις κλινικές δοκιμές Φάσης 1 σε χρόνο-ρεκόρ, λιγότερο από 30 μήνες. Τώρα η αποτελεσματικότητά του ελέγχεταιε σε κλινικές δοκιμές, υπογραμμίζοντας τη μετάβαση της ΤΝ από το εργαστήριο στην κλινική πράξη.
Παράλληλα, ερευνητές του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης ανέδειξαν τις δυνατότητες της ΤΝ στον τομέα των αντιβιοτικών. Με τη βοήθεια της ΤΝ κατάφεραν να σχεδιάσουν δύο νέα υποσχόμενα αντιβιοτικά, τα οποία δρουν έναντι ανθεκτικών βακτηρίων, τόσο σε εργαστηριακές όσο και σε κλινικές δοκιμές, όπως ο γονόκοκκος και ο ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη σταφυλόκοκκος. Η εξέλιξη αυτή δημιουργεί νέες ελπίδες για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής, ενός από τα μεγαλύτερα παγκόσμια προβλήματα δημόσιας υγείας.
Ενα τρίτο παράδειγμα των δυνατοτήτων της ΤΝ είναι η ανεύρεση νέας, διαφορετικής από την αρχική τους, θεραπευτικής χρήσης υπαρχόντων φαρμάκων. Το φάρμακο Βaricitinib (αναστολέας κινασών), αποτελεσματικό για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, βρέθηκε ότι μειώνει τη δυνατότητα των ιών να εισέρχονται στα κύτταρα των πνευμόνων και μετριάζει τη φλεγμονώδη ανοσοαπόκριση του οργανισμού. Το φάρμακο αυτό γρήγορα μελετήθηκε σε κλινικές δοκιμές για την αποτελεσματικότητά του έναντι της νόσου COVID-19 και έλαβε άδεια επείγουσας χρήσης από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων και Τροφίμων για τη θεραπεία σοβαρής μορφής νόσου COVID-19.
Σημαντικός αριθμός φαρμάκων που ανακαλύφθηκαν μέσω της ΤΝ έχει ήδη εισέλθει σε κλινικές δοκιμές Φάσης 2 και 3, γεγονός που επιβεβαιώνει τη δυναμική της τεχνολογίας. Η ΤΝ δεν επιταχύνει μόνο την ανακάλυψη μορίων, συμβάλλει επίσης στη βελτιστοποίηση της σχεδίασης φαρμάκων, στη μείωση του κόστους και στην κατανόηση της παθογένειας των ασθενειών σε μοριακό επίπεδο. Αυτές οι δυνατότητες έχουν οδηγήσει σε εντυπωσιακή άνοδο των επενδύσεων στον χώρο αυτόν. Πλήθος βιοτεχνολογικών εταιρειών υιοθετούν πλέον την ΤΝ για δεκάδες υποψήφια φάρμακα που βρίσκονται σε στάδια ανακάλυψης ή κλινικών δοκιμών.
Παρότι η φαρμακολογική ΤΝ βρίσκεται ακόμη σε πορεία ωρίμασης, τα πρώτα βήματα δείχνουν ότι η ΤΝ μπορεί να γίνει ο καταλύτης μιας επανάστασης στη φαρμακευτική βιομηχανία και τη θεραπευτική αντιμετώπιση πολλών ασθενειών.
Ο Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος είναι ακαδημαϊκός και επίτιμος καθηγητής ιατρικών σχολών. Ο Στυλιανός Ε. Αντωναράκης είναι ακαδημαϊκός και ομότιμος καθηγητής Γενετικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης και πρώην πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού Ανθρώπινου Γονιδιώματος
