Η ιστορία της ζωής στον πλανήτη Γη είναι ταυτόχρονα η ιστορία της εξέλιξης των αισθήσεων. Από τα πρώτα μικροσκοπικά όντα που αντιλαμβάνονταν φως και χημικά σήματα μέχρι τα σημερινά ζώα και τον άνθρωπο, οι πέντε βασικές αισθήσεις – όραση, ακοή, αφή, γεύση και όσφρηση – θεωρούνται θεμέλιοι λίθοι της επιβίωσης. Ο άνθρωπος, ωστόσο, δεν ξεχωρίζει σε καμία από αυτές· βλέπει λιγότερο καθαρά από τον αετό, μυρίζει λιγότερο έντονα από τον σκύλο και δεν «ακούει» το εύρος ήχων που αντιλαμβάνεται μια φάλαινα. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι αν η φύση μάς έχει ήδη προσφέρει τον βέλτιστο αριθμό αισθήσεων ή αν θα μπορούσαμε να λειτουργούμε ακόμη καλύτερα με περισσότερες. Σε αυτό το γοητευτικό ερώτημα απαντά μια διεθνής επιστημονική ομάδα από τη Βρετανία και τη Ρωσία, μελετώντας τον τρόπο που σχηματίζονται οι μνήμες στον εγκέφαλο. Κεντρική έννοια είναι τα λεγόμενα «engrams» – νευρωνικά δίκτυα που ενεργοποιούνται ταυτόχρονα όταν ανακαλούμε μια πληροφορία. Για παράδειγμα, η εικόνα μιας μπανάνας συνοδεύεται από το χρώμα της, το άρωμά της, τη γεύση της, την υφή της και τον ήχο του ξεφλουδίσματος. Πρόκειται για πέντε αισθητήριες διαστάσεις που πλέκονται σε μια ενιαία μνημονική αναπαράσταση.
Οι ερευνητές, δημιουργώντας μαθηματικά μοντέλα, θέλησαν να δουν πώς ο αριθμός των αισθήσεων επηρεάζει τον όγκο και την οργάνωση των αναμνήσεων. Το αποτέλεσμα ήταν απρόσμενο: το «κατάλληλο σημείο» για τη μέγιστη δυνατή μνημονική ικανότητα δεν βρίσκεται στις πέντε αισθήσεις, αλλά στις επτά. Δηλαδή, αν ο εγκέφαλος μπορούσε να ενσωματώνει επτά διαφορετικές εισροές πληροφορίας για κάθε έννοια ή αντικείμενο, τότε η νοητική μας χωρητικότητα θα έφτανε στο απόγειό της. Το εύρημα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Scientific Reports», προκαλώντας συζητήσεις για τις προοπτικές που ανοίγει.
Ασφαλώς, αυτό δεν σημαίνει ότι κάπου μέσα μας κρύβονται δύο άγνωστες αισθήσεις έτοιμες να αποκαλυφθούν. Αλλωστε, οι ειδικοί τονίζουν ότι μηχανισμοί όπως η ιδιοδεκτικότητα –η αίσθηση της θέσης του σώματός μας στον χώρο– ή το αίσθημα του κορεσμού από το έντερο, αν και χρήσιμα, δεν φαίνεται να συνδέονται με τη δημιουργία μνήμης στον ίδιο βαθμό. Πιο πιθανό είναι να εμφανιστούν στο μακρινό μέλλον νέες αισθήσεις, όπως η ικανότητα ανίχνευσης ακτινοβολίας ή μαγνητικών πεδίων, παρόμοια με ορισμένα είδη που ήδη χρησιμοποιούν την πυξίδα της Γης για να προσανατολιστούν.
Ωστόσο, η πραγματική εφαρμογή του ευρήματος δεν αφορά τόσο τη βιολογική εξέλιξη, η οποία είναι αργή και αβέβαιη, αλλά την τεχνολογία. Στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και των νευρομορφικών υπολογιστών – συστημάτων που μιμούνται τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου – η ιδέα των «επτά αισθήσεων» μπορεί να προσφέρει ένα νέο μοντέλο για την αποθήκευση και την επεξεργασία δεδομένων.
