Ας πούμε μια σκληρή αλήθεια που δεν μας τιμά καθόλου: στην Ελλάδα συνηθίσαμε τις πυρκαγιές. Δεν τις συνήθισαν βέβαια – και δεν πρόκειται να τις συνηθίσουν – όλοι όσοι έχουν σπίτια σε περιοχές στις οποίες αυτές επαναλαμβάνονται κάθε καλοκαίρι προκαλώντας τον χειρότερο τρόμο. Αλλά εξαιρουμένων όσων δίνουν ετήσιες μάχες με τις φωτιές, οι υπόλοιποι που βλέπουμε κάθε καλοκαίρι την Ελλάδα να καίγεται σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση το συνηθίσαμε. Δεν μας προκαλεί εντύπωση ούτε το γεγονός ότι πολλές από αυτές τις φωτιές εκδηλώνονται στα ίδια μέρη – στην Αττική, στην Εύβοια, στα νησιά συνήθως του Βόρειου Αιγαίου, κ.τ.λ.
Κάποτε δίνονταν για τις φωτιές του κόσμου απίθανες εξηγήσεις. Τις έβαζαν κατάσκοποι – συνήθως Τούρκοι. Δεν το λέγαμε βέβαια στα δελτία ειδήσεων, αλλά το συζητούσαμε ανοιχτά και όταν αργότερα άνοιξε το μεγάλο καφενείο του Διαδικτύου το γράφαμε κιόλας. Πριν ακόμα κι από τους κατασκόπους, υπεύθυνοι ήταν οι «οικοπεδοφάγοι» – σήμερα η λέξη έχει πέσει σε αχρηστία καθώς οικόπεδα (και, πολύ περισσότερο, σπίτια…) πωλούνται πλέον παντού, όμως κάποτε η ιδέα ότι κάποιοι καίνε δάση για να χτίσουν εξοχικά ήταν η εξήγηση κάθε καλοκαιρινής συμφοράς. Η τελευταία δήθεν εξήγηση ήταν οι περίφημες ανεμογεννήτριες. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία τις φωτιές τις έβαζαν εταιρείες που ήθελαν να εγκαταστήσουν ανεμογεννήτριες και το έκαναν με την άδεια υπουργών – σε μερικές παραλλαγές αυτής της καταπληκτικής θεωρίας τις φωτιές τις έβαζαν προσωπικά υπουργοί: ήταν αυτοί που οργάνωναν το σχέδιο. Παρεμφερής εξήγηση ήταν και ότι τις πυρκαγιές τις έβαζαν κρατικοί αξιωματούχοι για να δημιουργηθούν δρόμοι ταχείας κυκλοφορίας: σύμφωνα με δήθεν αποκαλύψεις της εποχής, μετά τις φωτιές στην Ηλεία θα δημιουργούνταν εκεί ο ταχύτερος αυτοκινητόδρομος στην Ευρώπη – ή κάτι τέτοιο.
Ολα αυτά τα λέγαμε γιατί ως κάτοικοι αυτής της χώρας αγαπάμε τις θεωρίες συνωμοσίας πιο πολύ από τον ορθολογισμό, αλλά και γιατί οι πυρκαγιές μάς απασχολούσαν ως εθνικό δράμα. Για ό,τι μας απασχολεί δίνουμε τις εξηγήσεις μας. Σήμερα δεν στερέψαμε από θεωρίες συνωμοσίας: απλώς καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει και δηλώνουμε ανήμποροι ακόμα και για διαμαρτυρίες. Η κλιματική αλλαγή είναι μια κυρίαρχη εξήγηση – η λειψυδρία και η ξηρασία, οι δυνατοί άνεμοι, οι υψηλές θερμοκρασίες αποτελούν πια επαναλαμβανόμενες καλοκαιρινές συνθήκες που παράγουν το ίδιο τρομακτικό αποτέλεσμα. Από εκεί κι έπειτα ολοένα και πιο πολλοί κατανοούμε πως υπάρχουν λόγοι που οι πυρκαγιές επαναλαμβάνονται, οι οποίοι έχουν να κάνουν με παθογένειες απέναντι στις οποίες έχουμε σχεδόν παραδοθεί. Οι δήμοι αδυνατούν να δράσουν προλαβαίνοντας τα χειρότερα. Η απόφαση της κυβέρνησης να μετατοπίσει πολλές από τις ευθύνες στους πολίτες (θυμηθείτε τον νόμο για τον υποχρεωτικό καθαρισμό των οικοπέδων…) καθιστά την πρόληψη όλο και δυσκολότερη: η ανευθυνότητα δεν αντιμετωπίζεται πάντα νομοθετικά. Η δε ανθρώπινη βλακεία είναι δυστυχώς αήττητη: κάθε σύλληψη ηλιθίου που καλοκαιριάτικα κάνει οξυγονοκολλήσεις σε ανοιχτούς χώρους ενώ φυσά αέρας ή που βάζει φωτιά για να κάψει ξερόχορτα νομίζοντας πως θα την ελέγξει, έχει πάψει να προκαλεί εντύπωση.
Κάποτε υπήρχε ένας κάποιος φόβος αρμοδίων μήπως τους ζητηθούν ευθύνες για τις πυρκαγιές. Πολιτικοί έψαχναν δικαιολογίες (θυμηθείτε τον «Στρατηγό άνεμο» του Βύρωνα Πολύδωρα) ή έτρεχαν στους τόπους της φωτιάς παριστάνοντας ότι συντονίζουν τις προσπάθειες μιλώντας σε ασυρμάτους σαν αξιωματικοί. Ο φόβος των όποιων κυβερνώντων τελείωσε νομίζω μετά τις αθωώσεις για την τραγωδία στο Μάτι. Δήμαρχοι και περιφερειάρχες, υπουργοί και υφυπουργοί, δεν αισθάνονται πλέον ευθύνες. Κατά κάποιον τρόπο αυτή η αποδοχή της καταστροφής πέρασε στην ίδια την ελληνική μας κοινωνία. Αν δεν καίγεται το σπίτι μας, όλα είναι απλά ρεπορτάζ στα δελτία ειδήσεων. Και τον Αύγουστο, ως γνωστόν, δεν υπάρχουν ειδήσεις…
