Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα (ξανά)

To Ισπανικό Σοσιαλιστικό Κόμμα δεν ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Η κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην οικονομική δικαιοσύνη. Αύξησε τρεις φορές τον ελάχιστο μισθό και θέσπισε ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Μείωσε την επισφάλεια της εργασίας περιορίζοντας τις συμβάσεις μερικής απασχόλησης. Πάγωσε τα ενοίκια. Aκολούθησε εν γένει μια ορθόδοξη (κάτι που δεν σημαίνει νεοφιλελεύθερη) οικονομική πολιτική, που αρέσει στις Βρυξέλλες.

Το πεδίο όπου διακρίθηκε περισσότερο, όμως, ήταν η προστασία των ατομικών δικαιωμάτων. Η εικόνα που έχουμε για την Ισπανία είναι πως πρόκειται για μια πατριαρχική και παραδοσιακή κοινωνία όπου κυριαρχεί ο καθολικισμός. Σε ζητήματα όμως όπως η ενδοοικογενειακή βία, τα δικαιώματα των gay και των trans, οι γάμοι των ομοφύλων και η ευθανασία, βρίσκεται στην πρωτοπορία της Ευρώπης. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο γάμος των ομοφύλων θεσπίστηκε χωρίς σοβαρές αντιδράσεις το 2005, οκτώ χρόνια νωρίτερα από τη Γαλλία - ενώ στην Ελλάδα παραμένει στο επίπεδο των προεκλογικών δεσμεύσεων.

Η τεράστια πρόοδος που σημειώθηκε σε πολύ λίγα χρόνια στη χώρα αυτή, γράφει η απεσταλμένη του περιοδικού «L'Obs» στη Μαδρίτη, αποτυπώνεται με ανάγλυφο τρόπο στις ταινίες και τις τηλεοπτικές σειρές. Πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του Φράνκο, ο Πέδρο Αλμοδόβαρ έβαλε να πρωταγωνιστούν στην ταινία του «Η Πέπη, η Λούση, η Μπομ και τ' άλλα κορίτσια» μια στρατιά από λεσβίες, bisexual, dragqueens και καλλιεργήτριες μαριχουάνας. Στην αρχή της δεκαετίας του 2000, οι ήρωες της σειράς «Κανείς δεν μπορεί να ζήσει εδώ» ήταν ένα ζευγάρι ομοφυλόφιλων. Η βασική πρωταγωνίστρια της ταινίας «Μη λες τίποτα» (2003) ήταν μια γυναίκα που προσπαθούσε να διαφύγει από τον βίαιο σύζυγό της. Ο πρωταγωνιστής της ταινίας «Η θάλασσα μέσα μου» (2004) ήταν ένας τετραπληγικός που ζητούσε να του επιτρέψουν να διαλέξει τον θάνατό του.

Εμείς, πάλι, τσακωνόμαστε εν έτει 2023 για το αν ήταν σωστό να προβληθεί σε ένα Δημοτικό η βραβευμένη - και εγκεκριμένη από το υπουργείο Παιδείας - σουηδική ταινία «Αγόρια στο ντους».

Η Ισπανία έχει πετύχει κι άλλα πράγματα τα τελευταία χρόνια. Θέσπισε άδεια για γυναίκες με δύσκολη περίοδο και πατρική άδεια 16 εβδομάδων. Υιοθέτησε (το 2004!) έναν νόμο κατά της ενδοοικογενειακής βίας, που είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν οι γυναικοκτονίες κατά 25%. Και ψήφισε πρόσφατα τον περίφημο νόμο «Μόνο το ΝΑΙ είναι ΝΑΙ», που ορίζει με καθαρό τρόπο τη συναίνεση στη σεξουαλική πράξη. «Ο φεμινισμός, και ιδιαίτερα ο κοινωνικός προοδευτισμός, βρίσκεται στον πυρήνα του φαντασιακού της ισπανικής Αριστεράς», λέει η Καρόλ Βινάλ, ειδικός για τη σύγχρονη Ισπανία στο πανεπιστήμιο της Λίλλης.

Και τότε γιατί αυτή η κυβέρνηση έχασε τις δημοτικές εκλογές της περασμένης Κυριακής και αναγκάστηκε να προκηρύξει πρόωρες εκλογές; Επειδή στον πολιτισμικό πόλεμο, στη μάχη της ταυτότητας, η Δεξιά έχει παντού το πάνω χέρι. Βοήθησαν βέβαια και κάποιες αστοχίες των νόμων. Η δυνατότητα κάθε πολίτη άνω των 16 ετών να αλλάζει φύλο και όνομα με μια απλή δήλωση προκάλεσε ενδοκυβερνητική σύγκρουση. Ενα παραθυράκι του νόμου «Μόνο το ΝΑΙ είναι ΝΑΙ» οδήγησε στη μείωση της ποινής εκατοντάδων βιαστών. Και όπως λέει στη «Repubblica» ο ισπανός συγγραφέας Χαβιέρ Θέρκας, αυτό μέτρησε πολύ, καθώς ένα μέρος του πολιτισμικού πολέμου εκτυλίσσεται και στο πεδίο του φεμινισμού.

Ο Σάντσεθ έπεσε, από την άλλη πλευρά, θύμα και των συμμαχιών του. Η πτώση της δημοτικότητας του Podemos επηρέασε μοιραία κι εκείνον. Η Δεξιά τον κατήγγειλε επίσης ότι συνεργάστηκε με βάσκους τρομοκράτες και καταλανούς αυτονομιστές. Η ίδια αυτή Δεξιά, αφού απορρόφησε τους κεντρώους Ciudadanos, ετοιμάζεται τώρα να συνεργαστεί με τους ακροδεξιούς του Vox, που θέλουν να καταργηθούν τα δικαιώματα στην άμβλωση και την ευθανασία, να αποσυρθεί ο νόμος για τους trans, να γίνει σκληρότερη η νομοθεσία για τους μετανάστες και να σταματήσουν οι πρωτοβουλίες κατά της κλιματικής αλλαγής (την οποία αρνούνται). «Μια τέτοια συνεργασία θα συνιστούσε επιστροφή στον Μεσαίωνα και αποκήρυξη των κοινωνικών μας κατακτήσεων», λέει στην «Corriere della Sera» ο συγγραφέας και ποιητής Μανουέλ Βίλας. Αλλοι, πάλι, μιλούν για την ανάδυση μιας «τραμπικής» Ισπανίας.

Mε άλλα λόγια, ο ισπανός πρωθυπουργός δεν προκήρυξε απλώς εκλογές. Ως άλλη Ρόζα Λούξεμπουργκ, ή αν προτιμάτε ως άλλος Κορνήλιος Καστοριάδης, αναφώνησε μια σύγχρονη εκδοχή του συνθήματος «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα!». Οσο δίκιο κι αν έχει, είναι αλήθεια πως ακούγεται λίγο σαν φάρσα.

Χαβιέρ Θέρκας (1962 - )

Μια Μελόνι από την ανάποδη

Ο ισπανός πρωθυπουργός έκανε κάτι σαν αυτό που έκανε η ιταλίδα ομόλογός του, αλλά από την ανάποδη, λέει ο Θέρκας, γνωστός στο ελληνικό κοινό από τα βιβλία του «Στρατιώτες της Σαλαμίνας», «Η ταχύτητα του φωτός» και «Οι κεραίες της εποχής μου». «Ο πολιτισμικός πόλεμος της Τζόρτζια Μελόνι γίνεται από τα δεξιά. Ο Σάντσεθ, αντιθέτως, έκανε πράγματα που ένα μεγάλο μέρος του κόμματός του δεν έβλεπε με καλό μάτι». Δεν είναι βέβαιο όμως ότι θα χάσει τις πρόωρες εκλογές της 23ης Ιουλίου. «Είναι πιθανό να εναποθέσει τις ελπίδες του στην αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Γιολάντα Ντίαθ, που με τη νέα της κίνηση Sumar αντιπροσωπεύει τη μοναδική πραγματική καινοτομία στο ισπανικό πολιτικό σκηνικό. Η τελευταία θα επιδιώξει να συνάψει μια νέα σχέση με το Podemos, που λόγω των πολύ κακών επιδόσεών του στις δημοτικές εκλογές δεν έχει πολλά περιθώρια πρωτοβουλιών».