Μάθε παιδί μου γράμματα

Ηταν πριν από λίγα χρόνια που βρέθηκα σε μια παρέα, ανάμεσα σε έναν διανοούμενο της Αριστεράς και σε έναν πολιτικό της αστικής Δεξιάς. Η κουβέντα μας ήταν σχετική με τον Εμφύλιο γι' αυτό και τόλμησα την ερώτηση για το ποιος γράφει τελικά την Ιστορία. Οι νικητές ή οι ηττημένοι; Γιατί αυτή η περίφημη πένα φαίνεται ότι αλλάζει κάθε τόσο χέρια. Θυμάμαι ότι έσπευσε να απαντήσει ο δεξιός συνομιλητής μου, κάνοντας μάλιστα μια χειρονομία παρουσίασης του, υποτιθέμενου, ιδεολογικού του αντίπαλου. «Ούτε οι νικητές ούτε οι ηττημένοι. Την Ιστορία τη γράφουν οι πιο μορφωμένοι, οι διανοούμενοι. Οπότε την Ιστορία εκείνης της περιόδου δικαιούνται να τη γράφουν οι αριστεροί».

Σπουδαία παραδοχή και μεγάλη αλήθεια. Η μόρφωση ήταν τα χρόνια εκείνη, η ουσιαστική αρματωσιά των αριστερών, πολύ πιο ουσιαστική από τα όπλα που παραδόθηκαν με τη Συμφωνία της Βάρκιζας - και όχι επειδή είναι κάτι που «δεν παραδίδεται». Αποτελούσε, πρώτα απ' όλα, το «εργαλείο», το «όχημα» για να βγουν οι άνθρωποι από τον αποκλεισμό που επέβαλε η φτώχεια. Και ύστερα, ήταν το έργο των, επίσημων και μη, εκπροσώπων της «γενιάς της ήττας» που διέδωσαν τον ιδεολογικό τους λόγο μέσα από την ποίηση και τη λογοτεχνία. Αλλά ακόμη και οι μη στρατευμένοι ή προσκείμενοι στο κόμμα διανοούμενοι ερμηνεύονταν σύμφωνα με την ιδεολογία των αριστερών παρατάξεων. Ενώ οι πεφωτισμένοι δεξιοί, ίσως λόγω της ευπρέπειας του νικητή που ήθελαν να διασώσουν, είχαν πιο ήπιο λόγο. Ηταν και το διεθνές κλίμα, η διεθνής λογοτεχνική και δραματουργική παραγωγή, τέλος πάντων, το πλεονέκτημα της Αριστεράς δεν ήταν το περιλάλητο και πολυδιαφημισμένο ηθικό αλλά εκείνο της μόρφωσης.

Δεν ξέρω πού χάθηκε - ή μάλλον ξέρω αλλά δεν έχει σημασία. Σημασία έχει αυτή καθαυτή η απώλεια. Οι «παγετώνες της Ημαθίας» δεν είναι το πρώτο «μαργαριτάρι» του Αλέξη Τσίπρα και, φαντάζομαι, ούτε το τελευταίο. Εχουν προηγηθεί πολλά, τόσα πολλά που αποκλείουν τη γλωσσική παραδρομή. Κι ύστερα είναι κι εκείνα τα ανεκδιήγητα αγγλικά του τέως πρωθυπουργού που είχε το θράσος - όπως έλεγε στην τελευταία του συνέντευξη ο Τζίμης Πανούσης - να τα μιλάει σε διεθνή συνέδρια. Είναι οι «τσίο», οι «αρτιμελείς επιτροπές» και το συντακτικό τρίτης Δημοτικού της Κατερίνας Νοτοπούλου, είναι οι Πασκάλ και οι Μπρυκνέρ του στρατηγικού σχεδιαστή Καρανίκα. Και το χειρότερο είναι ότι ουδείς νοιάζεται γι' αυτά, δεν βλέπω καμία διάθεση υποτυπώδους δικαιολογίας, έστω και με χιούμορ.

Αντίθετα, στον συγκεκριμένο χώρο υπάρχει μια διάχυτη άποψη ότι η ορθογραφία και τα σωστά ελληνικά (δεν μιλάω για περαιτέρω μόρφωση) είναι μια αστική εμμονή, ένα κουσούρι των «νοικοκυραίων». Οτι η αμορφωσιά είναι ένα είδος μαγκιάς που πάει ασορτί με το «χωρίς γραβάτα». Οτι είναι επανάσταση στο κατεστημένο. Οτι «και τι έγινε;». Το είδαμε στον τρόπο που έχει στοχοποιηθεί η αριστεία, στο ότι το «άριστος» το λένε για βρισιά. Στα μπάχαλα των Πανεπιστημίων. Σε εκείνα τα πανό των προσκείμενων στον χώρο «αλληλέγγυων» που έγραφαν ότι «ι δεικεωσήνει» δεν έχει σημασία πώς γράφεται αλλά στο πώς αποδίδεται. Και στις βάναυσες κακοποιήσεις της γλώσσας με εκείνα τα «πολίτες και πολίτισσες».

Θα προσπεράσω τη ρήση του Βιτγκενστάιν ότι τα όρια της γλώσσας μας είναι τα όρια του κόσμου μας. Θα μείνω στο ότι η πάλαι ποτέ πεφωτισμένη Αριστερά, ταυτίστηκε απόλυτα με τους μικροαστούς. Πριν από κάμποσες δεκαετίες όλοι ήθελαν να σπουδάσουν τα παιδιά τους, να μορφωθούν, να γίνουν επιστήμονες. Στη συνέχεια να γίνουν πλούσιοι. Και τώρα, να γίνουν διάσημοι.

Σαν σήμερα

Εχουν ήδη περάσει σαράντα εφτά χρόνια πραγματικού χρόνου. Και μερικοί αιώνες εξέλιξης και αλλαγών. Ας σκεφτούμε έναν άνθρωπο να «προσγειωνόταν» από το 1975, στο σήμερα. Πόσα θα του φαίνονταν ακατανόητα; Πόσες άγνωστες λέξεις θα είχε; Τι θα έλεγε για τον τρόπο που επικοινωνούμε σήμερα σε μια εποχή που δεν υπήρχε καν το φαξ; Για τον υπερπολλαπλασιασμό των πηγών γνώσης χάρη στα κομπιούτερ και το Διαδίκτυο;

Και όμως, σαν σήμερα, εκείνη τη χρονιά, δύο τύποι στις ΗΠΑ, ο Μπιλ Γκέιτς και ο Πολ Αλεν ίδρυσαν μια εταιρεία και της έδωσαν τον τίτλο Microsoft. Το υπόλοιπο, δικό μας.