Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Τρία χρόνια μετά την παρουσίαση της φωτογραφίας της κεντρικής μαύρης τρύπας (ΜΤ) του γαλαξία Μ87, σε απόσταση 55 εκατομμυρίων ετών φωτός, την περασμένη εβδομάδα είχαμε την παρουσίαση και μιας δεύτερης φωτογραφίας της ΜΤ που ελλοχεύει στο κέντρο και του δικού μας γαλαξία, σε απόσταση 26.000 ετών φωτός, προς την κατεύθυνση του αστερισμού του Τοξότη. Ως γνωστόν, οι ΜΤ είναι αντικείμενα από τα οποία τίποτα (ή, έστω, σχεδόν τίποτα) δεν μπορεί να δραπετεύσει. Και παρόλο που η Θεωρία της Γενικής Σχετικότητας του Αϊνστάιν είχε προβλέψει την ύπαρξή τους από τις αρχές του 20ού αιώνα, μόλις τώρα κατορθώσαμε να αποδείξουμε και φωτογραφικά την πραγματικότητα αυτών των «θηρίων» της φύσης.
Η Γενική Σχετικότητα δηλαδή υπονοεί ότι στο Σύμπαν θα μπορούσαν να υπάρξουν και κάποια αντικείμενα με υλικά τόσο πολύ συμπιεσμένα, ώστε η δύναμη της βαρύτητάς τους να παραμορφώνει τον χωρόχρονο γύρω τους σε αφάνταστο βαθμό και μέχρις ότου αυτό το αντικείμενο, «ανοίγοντας» μια «τρύπα» στη δομή του Σύμπαντος, «χαθεί» για πάντα απ' αυτό. Γι' αυτό άλλωστε δεν είναι καθόλου παράξενο που μια ΜΤ αντιμετωπίζεται σήμερα ως ένα πραγματικά αδιανόητο ουράνιο αντικείμενο, όπου οι νόμοι της φυσικής έχουν «σηκώσει τα χέρια ψηλά» αδυνατώντας να προβλέψουν το τι συμβαίνει στο εσωτερικό του. Η δύναμη της βαρύτητας μιας ΜΤ, δηλαδή, παραμορφώνει τον χωρόχρονο γύρω της σε τέτοιο βαθμό ώστε καμιά πληροφορία, ούτε κι αυτό ακόμη το φως, να μην μπορεί να διαφύγει από την ελκτική της δύναμη κάνοντάς την ουσιαστικά «αόρατη».
Συμπεριφορά της ύλης. Αφού όμως δεν μπορούμε να τη «δούμε», πώς είναι δυνατόν να ανακαλύψουμε μια ΜΤ; Την απάντηση μας τη δίνει η ανάλυση της συμπεριφοράς της ύλης στα πρόθυρα ενός τέτοιου αντικειμένου. Γιατί τα υλικά που απορροφά μια ΜΤ δεν πέφτουν κατευθείαν στο εσωτερικό της, αλλά αντίθετα σχηματίζουν έναν περιστρεφόμενο «δίσκο προσαύξησης» με τη μορφή μιας τεράστιας διαστημικής δίνης, ενώ αυτή καθαυτή η ΜΤ, που βρίσκεται στο κέντρο της περιστρεφόμενης ρουφήχτρας των υλικών, είναι αόρατη. Κι όταν τελικά τα υλικά αυτά βρουν τον δρόμο τους προς το εσωτερικό της ΜΤ επιταχύνονται σχεδόν στην ταχύτητα του φωτός λίγο πριν εισχωρήσουν στα όρια παρατήρησης της ΜΤ, που ονομάζεται «ορίζοντας γεγονότων». Απ' αυτόν τον όρο άλλωστε πήρε την ονομασία της και η ερευνητική κοινοπραξία «Τηλεσκόπιο Ορίζοντα Γεγονότων» που κατέγραψε τις δύο αυτές φωτογραφίες.
Η κοινοπραξία αυτή, κομβικό ρόλο στην οποία έπαιξε και ο έλληνας καθηγητής Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου της Αριζόνα Δημήτρης Ψάλτης, χρησιμοποίησε τη συνδυασμένη λειτουργία ραδιοτηλεσκοπίων σε οκτώ διαφορετικές περιοχές της Γης (στην Ανταρκτική, τη Χιλή, το Μεξικό, τη Χαβάη, την Αριζόνα και την Ισπανία), δημιουργώντας έτσι ένα τηλεσκόπιο με το μέγεθος του πλανήτη μας. Ευθύς εξαρχής οι 347 ερευνητές της κοινοπραξίας των 60 πανεπιστημίων και ερευνητικών εργαστηρίων από 20 διαφορετικές χώρες είχαν αποφασίσει να εντοπίσουν τις παρατηρήσεις τους σε δύο γιγάντιες μαύρες τρύπες. Η μία πολύ πλησιέστερα σ' εμάς και η άλλη πολύ πιο μακριά αλλά πολύ πιο μεγάλη. Η γιγάντια ΜΤ του M87 έχει 6,5 δισεκατομμύρια φορές τη μάζα του Ηλιου μας, όταν σε σύγκριση η μάζα της ΜΤ του γαλαξία μας δεν υπερβαίνει τη μάζα 4 εκατομμυρίων άστρων σαν τον Ηλιο. Γι' αυτό δόθηκε προτεραιότητα στην ανάλυση των δεδομένων της ΜΤ του Μ87, ενώ η φωτογραφία της ΜΤ του δικού μας γαλαξιακού κέντρου περίμενε μέχρι την περασμένη εβδομάδα.
Υπαρξη γιγάντιων ΜΤ. Η ενέργεια της ακτινοβολίας Γάμα που μετρήθηκε στην περιοχή αυτή έχει 255.000 φορές μεγαλύτερη ένταση από αυτήν του ορατού φωτός και οφείλεται στην εξαΰλωση τεράστιων ποσοτήτων αντιύλης. Δέκα δισεκατομμύρια τόνοι ποζιτρονίων καταστρέφονται εκεί κάθε δευτερόλεπτο, ενώ οι μέχρι σήμερα μελέτες μάς οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η τεράστια ΜΤ του γαλαξιακού μας κέντρου έχει διάμετρο 1,2 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων, μια διάμετρο δηλαδή παρόμοια με την τροχιά του Δία γύρω από τον Ηλιο. Παρόμοιες μελέτες μάς οδηγούν στο συμπέρασμα πως οι περισσότεροι γαλαξίες θα έχουν παρόμοιες τεράστιες ΜΤ στο κέντρο τους. Σε μερικούς μάλιστα από τους ένα τρισεκατομμύριο γαλαξίες που υπάρχουν στο Σύμπαν έχουμε ήδη εντοπίσει αναταραχές γιγαντιαίων διαστάσεων που υπονοούν την ύπαρξη τέτοιων γιγάντιων ΜΤ στο κέντρο τους.
Ο Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής του Ευγενίδειου Πλανηταρίου
